Άρθρο-τοποθέτηση του προέδρου ΤΕΕ Κεντρικής & Δυτικής Θεσσαλίας, κ.Νίκου Παπαγεωργίου για το αφιέρωμα του ενημερωτικού site Β2Green στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» (2020-2021).
Η ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού μας αποθέματος, είτε πρόκειται για δημόσια ή για ιδιωτική περιουσία, είναι ένα, αλλά εξαιρετικά σημαντικό, βήμα για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της χώρας. Υπό αυτό το πρίσμα, η υλοποίηση προγραμμάτων για εξοικονόμηση ενέργειας στις κατοικίες, όπως το «Εξοικονομώ», αλλά και τα προγράμματα που προηγήθηκαν, όπως οι κύκλοι του «Εξοικονόμηση κατ΄οίκον», είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την επίτευξη των στρατηγικών ενεργειακών στόχων της Ελλάδας, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), αλλά και του πλαισίου που έχει θέσει η Ε.Ε.
Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» εξαγγέλθηκε και τελικά υλοποιήθηκε σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές στην ιστορία της χώρας μας και του κόσμου όλου -εν μέσω της πανδημίας covid-19 και των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν, προκειμένου να προστατευτεί η υγεία και η ζωή όλων μας.
Το πρόγραμμα λειτούργησε ως μοχλός κινητικότητας στον κλάδο της οικοδομικής δραστηριότητας, ιδίως για πολλές μικρές και μεσαίες τεχνικές εταιρείες. Το γεγονός ότι, με βάσει τα στοιχεία ανά Περιφέρεια (εκτός πολυκατοικιών), κατατέθηκαν σχεδόν 90.000 αιτήσεις καταδεικνύει έντονο ενδιαφέρον και από την πλευρά των πολιτών -κάτι που σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για την υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων.
Το γεγονός ότι τελικά εγκρίθηκαν περίπου 35.000 αιτήσεις, λιγότερες από τις μισές που υποβλήθηκαν, αποκαλύπτει τη δομική αδυναμία του προγράμματος να ανταποκριθεί στη ζήτηση -για μας, αυτό σημαίνει ότι η Πολιτεία θα πρέπει να ενισχύσει σημαντικά τους πόρους αντίστοιχων προγραμμάτων στο μέλλον. Να υπενθυμίσουμε ότι με βάση τις εκτιμήσεις του ΤΕΕ, τα κτίρια που χρήζουν ενεργειακής αναβάθμισης στη χώρα ανέρχονται σε 5 εκατομμύρια.
Παρά το ότι ο προϋπολογισμός του «Εξοικονομώ-Αυτονομώ» έφτασε στα περίπου 850 εκατ. ευρώ, διπλάσιος από ό,τι στα προηγούμενα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας, δεν υπήρξε ανάλογη αύξηση στον αριθμό των τελικών ωφελούμενων. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι το ποσοστό επιδότησης κινήθηκε στο 85%, ενώ και το ανώτατο ύψος προϋπολογισμού για κάθε πρόταση ήταν σχεδόν διπλάσιο, σε σχέση με τα προηγούμενα προγράμματα, προκειμένου να καλυφθούν οι απαιτήσεις και της ενεργειακής αυτονόμησης -σημείο προβληματισμού για εμάς, καθώς εκτιμούμε ότι εάν το ανώτατο ύψος προϋπολογισμού κάθε πρότασης ήταν πιο χαμηλό, θα μπορούσαν να ενταχθούν ακόμη περισσότεροι τελικοί ωφελούμενοι και να καλυφθούν περισσότερες κοινωνικές ανάγκες.
Και ας περάσουμε στο επίμαχο ζήτημα, που κυριάρχησε κατά τη διαδικασία υλοποίησης του «Εξοικονομώ-Αυτονομώ», αυτό του κριτηρίου της χρονικής προτεραιότητας, ως το κύριο κριτήριο επιλογής των προτάσεων. Από την πρώτη στιγμή, ως ΤΕΕ, έχοντας και την εμπειρία των προηγούμενων προγραμμάτων εξοικονόμησης, καταθέσαμε ένα συνολικό πλέγμα προτάσεων, με κύριο αίτημα την κατάργηση του κριτηρίου first in first served, και την αντικατάστασή του με ένα σύστημα μοριοδότησης, με πλήρη διαφάνεια, ώστε πραγματικά να ωφελείται, κατά προτεραιτότητα, η πρόταση που πετυχαίνει τη μεγαλύτερη δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας με τον πιο αποτελεσματικό προϋπολογισμό.
Το να παρακολουθούμε την ταχύτητα με την οποία εξαντλούνταν οι διαθέσιμοι πόροι σε κάθε Περιφέρεια ήταν τραυματική εμπειρία για όλον τον κλάδο: μηχανικοί που εργάστηκαν ατέλειωτες ώρες και μέρες, για μήνες ολόκληρους, υπό τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες της πανδημίας, είδαν τους κόπους τους να πάνε χαμένοι. Δεν επιβραβεύτηκε η καλύτερη δουλειά, επιβραβεύτηκε το πιο γρήγορο «κλικ» και μάλιστα χωρίς κανένα στοιχείο διαφάνειας -καθώς δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν οι προτάσεις που εγκρίθηκαν είναι και οι βέλτιστες, από άποψη ενεργειακής εξοικονόμησης.
Δεν είναι συνετό, νομίζουμε, εκ μέρους της Πολιτείας, να δημιουργούνται τέτοιες συνθήκες ανισότητας. Η κατάργηση του κριτηρίου της χρονικής προτεραιότητας και η αντικατάστασή του με ένα σύστημα μοριοδότησης, δεν είναι απλώς αναγκαία, είναι επιβεβλημένη, ώστε να αρθούν οι αδικίες που έχουν δημιουργηθεί.
Το σύστημα μοριοδότησης που έχουμε προτείνει, αποτελείται από έναν συνδυασμό μορίων που θα συγκεντρώνει κάθε πρόταση, με βάση την ενεργειακή εξοικονόμηση ή/και κοινωνικά κριτήρια (εισόδημα, ευπαθείς κοινωνικές ομάδες). Το σημαντικότερο όμως, για εμάς, είναι η διαδικασία να είναι απόλυτα διαφανής: η πλατφόρμα θα πρέπει να μπορεί να υποδέχεται προτάσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα κάθε έτος, κάθε πρόταση θα αξιολογείται με βάση το σύστημα μοριοδότησης και θα κατατάσσεται σε μια λίστα προσβάσιμη από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο θα επιλέγονται οι προτάσεις με την υψηλότερη μοριοδότηση από τη λίστα, μέχρι να εξαντληθούν τα διαθέσιμα για το έτος αναφοράς κονδύλια. Όσες προτάσεις δεν εγκριθούν τελικά, να μπορούν να παραμένουν στη λίστα για τον επόμενο κύκλο χρηματοδότησης και να μπορούν να βελτιώνονται, ώστε να λάβουν μεγαλύτερη μοριοδότηση. Θα ήταν επίσης συνετό να μειωθεί ο μέγιστος προϋπολογισμός για κάθε πρόταση, ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν περισσότεροι τελικοί ωφελούμενοι.
Σύντομα, ως ΤΕΕ, θα είμαστε έτοιμοι να παρουσιάσουμε ολοκληρωμένο σχέδιο προτάσεων προς τη νέα ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος -τα μηνύματα που λαμβάνουμε, μέχρι στιγμής, ως προς τις απαιτούμενες αλλαγές είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά.
Νίκος Παπαγεωργίου
Πρόεδρος Δ.Ε. ΤΕΕ/ΚΔΘ
