Το 2009, μια ομάδα επιστημόνων από όλο τον κόσμο εισήγαγε την έννοια των πλανητικών ορίων, τα οποία οι άνθρωποι δεν πρέπει να ξεπεράσουν εάν θέλουν η γη να παραμείνει φιλόξενη για τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Τα όρια αυτά είναι η κλιματική αλλαγή, η ακεραιότητα της βιόσφαιρας, η αλλαγή του συστήματος χρήσης γης και γλυκού νερού, οι βιογεωχημικές ροές (άζωτο και φώσφορος), η οξίνιση των ωκεανών, η ατμοσφαιρική ρύπανση από αεροζόλ, η καταστροφή του όζοντος της στρατόσφαιρας και η απελευθέρωση νέων χημικών ουσιών (συμπεριλαμβανομένων βαρέων μετάλλων, ραδιενεργών υλικών, πλαστικών, κ.ά.).
Σε μια νέα έκθεση που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Nature, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι επτά από αυτά τα όρια, όπως της κλιματικής αλλαγής, της βιοποικιλότητας, της αλλαγής του συστήματος χρήσης γης και των βιογεωχημικών ροών (ανισορροπία αζώτου και φωσφόρου), έχουν ξεπεραστεί.
Σύμφωνα με την έκθεση, η ανθρωπότητα έχει μπει για τα καλά στην Ανθρωπόκαινο περίοδο, την προτεινόμενη νέα γεωλογική εποχή όπου οι ανθρώπινες πιέσεις έχουν θέσει το σύστημα της Γης σε μια τροχιά που απομακρύνεται γρήγορα από τη σταθερή κατάσταση του Ολόκαινου των τελευταίων 12.000 ετών. Αυτή νέα περίοδος είναι η μόνη κατάσταση του γήινου συστήματος για την οποία υπάρχουν στοιχεία για να υποστηρίξουμε τον κόσμο όπως τον ξέρουμε.
Οι γρήγορες μεταβολές στο σύστημα της Γης υπονομεύουν τα κρίσιμα συστήματα υποστήριξης της ζωής, με σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις που είναι ήδη αισθητές και που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια μη αναστρέψιμη αποσταθεροποίηση του γήινου συστήματος. Αυτές οι αλλαγές καθοδηγούνται κυρίως από κοινωνικά και οικονομικά συστήματα που λειτουργούν στη βάση μιας μη βιώσιμης εξόρυξης και κατανάλωσης πόρων.
Δεδομένης της αλληλεξάρτησης μιας χωρίς αποκλεισμούς ανθρώπινης ανάπτυξης και ενός σταθερού και ανθεκτικού γήινου συστήματος, απαιτείται αξιολόγηση ασφαλών και δίκαιων ορίων που να λαμβάνει υπόψη την ανθεκτικότητα του συστήματος της Γης και την ανθρώπινη ευημερία σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο.
Η μελέτη, που αναπτύχθηκε από μια διεθνή επιστημονική επιτροπή με τη συμμετοχή περισσότερων από 40 ερευνητών από όλο τον κόσμο, έδειξε ότι οι άνθρωποι αναλαμβάνουν μεγάλο ρίσκο για το μέλλον του πολιτισμού και για οτιδήποτε ζει πάνω στον πλανήτη. Για παράδειγμα, οι ανθρώπινες δραστηριότητες μεταβάλλουν τις ροές του νερού, απελευθερώνουν υπερβολικές ποσότητες θρεπτικών ουσιών στις υδάτινες οδούς από τη χρήση λιπασμάτων και περιορίζουν τα φυσικά οικοσυστήματα.
Ο κόσμος έχει ήδη περάσει το ασφαλές και δίκαιο όριο του κλίματος, το οποίο έχει οριστεί στον 1 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα θερμοκρασίας, με απόδειξη ότι δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη ζημιωθεί από την κλιματική κρίση.
Επιπλέον, οι αυξανόμενες θερμοκρασίες λιώνουν μεγάλα στρώματα πάγου της Γροιλανδίας και αυξάνουν την αποψίλωση των δασών στο δάσος του Αμαζονίου, και όλα αυτά είναι πιθανό να ανυψώσουν τους ωκεανούς κατά μέτρα, απελευθερώνοντας δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου.
«Τα αποτελέσματά μας είναι αρκετά ανησυχητικά. Αυτό σημαίνει ότι εάν δεν λάβουμε μέτρα έγκαιρα, είναι πολύ πιθανό τα σημεία καμπής των αρνητικών φαινόμενων να μην αναστραφούν και οι εκτεταμένες επιπτώσεις στην ανθρώπινη ευημερία θα είναι αναπόφευκτες», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Καθ. Johan Rockstrom, Συμπρόεδρος της Επιτροπής Γης .
«Η αποφυγή αυτού του σεναρίου είναι ζωτικής σημασίας εάν θέλουμε να εξασφαλίσουμε ένα ασφαλές και δίκαιο μέλλον για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές», πρόσθεσε ο Rockstrom, ο οποίος είναι επίσης διευθυντής του Ινστιτούτου Πότσνταμ για την Έρευνα Κλιματικών Επιπτώσεων στη Γερμανία.
Οι επιστήμονες παρέδωσαν επίσης την πρώτη ποσοτικοποίηση των ασφαλών και δίκαιων ορίων του συστήματος της Γης σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο για διάφορες βιοφυσικές διαδικασίες και συστήματα που ρυθμίζουν την κατάσταση του γήινου συστήματος.
«Το σύστημα της Γης βρίσκεται σε κίνδυνο, πολλά στοιχεία ανατροπής πρόκειται να ξεπεράσουν τα σημεία καμπής τους», δήλωσε ο συν-συγγραφέας Dahe Qin, διευθυντής της επιδραστικής Ακαδημαϊκής Επιτροπής της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών.
Οι επιστήμονες ζήτησαν να τεθούν δίκαιοι στόχοι για την αποφυγή σημαντικών βλαβών, να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των ανθρώπων στους πόρους, καθώς και να εφαρμοστούν δίκαιοι μετασχηματισμοί για την επίτευξη αυτών των στόχων.
Βασιλική Μιχοπούλου
