Με κείμενο που συνέταξε και απέστειλε προς τους αρμόδιους φορείς, ο Σύλλογος Μελετητών Μηχανικών Νομού Κυκλάδων τοποθετείται επί της “διαμάχης” που έχει προκύψει μεταξύ επιστημονικών φορέων αρχαιολόγων και μηχανικών, αναφορικά με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου.
Αναλυτικά, στην επιστολή του ο ΣΥΜΜΗΚ σημειώνει τα εξής:
Θέμα : “ΒΗΜΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΧΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΘΕΣΗΣ”
Με αφορμή το πρόσφατο γεγονός της τοποθέτησης δύο επιπλέον αρχιτεκτόνων μηχανικών στο Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Ν. Αιγαίου και τον «πόλεμο» ανακοινώσεων που ξέσπασε μεταξύ των δύο ειδικοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων, με αντικείμενο την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και πως αυτή επιτυγχάνεται μέσω των αρμόδιων Τοπικών Συμβουλίων Μνημείων του ΥΠΠΟ, αισθανόμαστε την ανάγκη ως μηχανικοί που δραστηριοποιούμαστε στις Κυκλάδες, να παραθέσουμε και τις δικές μας απόψεις πάντα στη βάση του ρεαλισμού και της προσπάθειας εξεύρεσης λύσεων.
Σε μια εποχή όπου οι Κυκλάδες βρίσκονται – και λόγω της μοναδικής φυσιογνωμίας τους και λόγω της έντονης ανοικοδόμησης – στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, θεωρούμε άστοχη και ανώφελη την διένεξη όπου ενεπλάκησαν επιστήμονες που είναι ταγμένοι να προστατεύουν τον πολιτιστικό μας πλούτο.
Το να ερίζουν για το ποια από τις δύο ειδικότητες έχει το προνόμιο της ευαισθησίας για την προστασία του πλούτου αυτού, τη στιγμή μάλιστα που υπάρχουν χρονίζοντα θέματα προς επίλυση στις σχετικές υπηρεσίες, δεν βοηθά σε τίποτα απολύτως.
Εξ’ άλλου οι πολίτες δεν ενδιαφέρονται για συντεχνιακές αντιπαραθέσεις παρά μόνο εύχονται για την ομαλή και απρόσκοπτη συνεργασία τους με τις κρατικές δομές με στόχο την αξιοποίηση, κατά το δοκούν, της ιδιωτικής τους περιουσίας, στα πλαίσια της ανάπτυξης του τόπου και του τοπικού κοινωνικού συνόλου, ειδικά δε όταν υπάρχει η παράλληλη μέριμνα για την προστασία φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.
Θεωρούμε ότι είναι άκομψο το φαινόμενο ενός κακώς εννοούμενου διαγωνισμού γοήτρου μεταξύ αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων εντός του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά και μεταξύ ΥΠΠΟ και Υπουργείου Περιβάλλοντος, φαινόμενο που υφέρπει και έρχεται από το παρελθόν. Πρέπει να μπει ένα τέλος σε αυτή την αναχρονιστική κόντρα επιστημόνων με ότι αυτή προκαλεί στο κύρος του ΥΠ.ΠΟ.Α. και στην εύρυθμη λειτουργία υπηρεσιών και οργάνων.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ), υποστηρίζει περιέργως ότι η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος εξασφαλίζεται με την πλειοψηφική παρουσία των Αρχαιολόγων στα τοπικά συμβούλια! Προφανώς πρόκειται για θέση αντιεπιστημονική και αντιδεοντολογική παράλληλα δε προσβλητική για το σύνολο του τεχνικού κόσμου. Οι ειδικότητες του αρχαιολόγου και του αρχιτέκτονα είναι σαφώς διακριτές με βάση την διεθνή ακαδημαϊκή θεώρηση, τον οργανισμό του ΥΠΠΟΑ και τις αρμοδιότητες που απορρέουν από την Ελληνική νομοθεσία όπου ορίζει σαφώς το τι και το πώς για κάθε ειδικότητα – υπηρεσία και όργανο (αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων, υπηρεσιών ΥΠΠΟΑ και Συμβουλίων Αρχιτεκτονικής).
Η πάγια και διαχρονική θέση του συλλόγου μας είναι η δημιουργία επιτροπών «μίας στάσης», με έδρα την Σύρο και την Νάξο (με σχετική τροποποίηση του αρχαιολογικού νόμου), ώστε οι μελέτες νέο-ανεγειρόμενων κτιρίων αλλά και οι επεμβάσεις σε κτίρια μνημεία του νησιωτικού χώρου, να εξετάζονται εφ’ άπαξ από διευρυμένο τοπικό επταμελές Αρχιτεκτονικό Συμβούλιο. Συμβούλιο απαρτιζόμενο από αρχιτέκτονες εκπροσώπους των δύο παραπάνω υπουργείων και εκπροσώπους του ΣΑΔΑΣ, με έδρα στις Κυκλάδες, αρχαιολόγου με γνώμη επί θεμάτων κείμενων εντός κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και ζωνών ως και ειδικού πολιτικού μηχανικού – δομοστατικού που θα εκφέρει άποψη περί της ειδικότητας του για την ορθότητα στις αποκαταστάσεις κτιρίων.
Η εν λόγω πρόταση απόρροια της πολυετούς εμπειρίας και γνώσης των μελών μας, θα επιλύσει την δυστοκία του υφιστάμενου και με νομικά κενά συστήματος, κυρίως όμως θα εξασφαλίσει την προστασία φυσικού και κτισμένου περιβάλλοντος, στην βάση της διεπιστημονικής συνεργασίας.
Η παρατηρούμενη αναμονή εξαιρετικά μεγάλου χρονικού διαστήματος για την λήψη της απαιτούμενης έγκρισης, είναι άκρως αποθαρρυντική για όποιον θελήσει να ασχοληθεί με τη διάσωση του αρχιτεκτονικού αποθέματος και την παραγωγή νέου. Παράλληλα δε το νομικό κενό που υφίσταται σε περίπτωση διαφωνίας των αρμόδιων επιτροπών φέρνει μελετητές και ιδιοκτήτες σε τέλμα!
Αποτέλεσμα αυτής της επίπονης διαδικασίας η ερείπωση ή/και κατάρρευση κτιρίων ή/και η αυθαίρετη επέμβαση σε αυτά.
Η ασάφεια του αρχαιολογικού νόμου δημιουργεί επιπλέον εμπόδια στην προαναφερθείσα διαδικασία εγκρίσεων.
Φρασεολογία όπως «… οικοδομική δραστηριότητα πλησίον μνημείου… », χωρίς να προσδιορίζεται η απόσταση αυτή και χωρίς η αρμοδιότητα των Συμβουλίων να μένει αυστηρά εντός των καθορισμένων αρχαιολογικών ζωνών, ενισχύει την υποκειμενικότητα στην κρίση τους και δημιουργεί αχρείαστες τριβές μεταξύ των μελών τους και των πολιτών.
Θεωρούμε επίσης ως ορθολογικό τον αυξημένο ρόλο που πρέπει να έχουν οι αρχιτέκτονες μηχανικοί στα Τοπικά Συμβούλια κατά την εξέταση θεμάτων νεότερων μνημείων που αφορούν στο κτιριακό απόθεμα μετά το 1830, για τα οποία οι αρχαιολόγοι οφείλουν να τους «παραχωρούν το επιπλέον βήμα». Είναι συχνό φαινόμενο οι αρχαιολόγοι να δυσκολεύονται ακόμη και στην κατανόηση της αρχιτεκτονικής μελέτης. Οι αρχιτέκτονες είναι αυτοί που διαθέτουν την απαιτούμενη εξειδίκευση εκπόνησης μελετών σε παραδοσιακά σύνολα και Ιστορικούς Τόπους. Έκαστος εφ’ ω ετάχθη.
Ο αρχαιολογικός και μουσειακός χώρος της χώρας μας είναι ανεκτίμητος και απεριόριστος. Εκεί θα πρέπει να στοχεύει η προσπάθεια και αρμοδιότητα των ειδικών επί του θέματος αρχαιολόγων.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι εφόσον υπάρχει διάκριση στο ρόλο που επιτελεί κάθε επιστημονική ειδικότητα στα θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς και επεμβάσεων στο περιβάλλον, τότε οδηγούμαστε σε μια νέα πραγματικότητα για την αποκατάσταση κτιρίων εντός παραδοσιακών συνόλων και Ιστορικών Τόπων αλλά και για την ανέγερση των νέων κτιρίων, στις περιοχές όπου το ΥΠΠΟ έχει αρμοδιότητα.
Είναι εξάλλου πανθομολογούμενο ότι απουσιάζει η φρέσκια και τολμηρή ματιά στην έγκριση αποκαταστάσεων μνημείων από τα αρμόδια Συμβούλια καθώς και η ευφάνταστη σύνδεση παλαιού και νέου, με αποτέλεσμα να υπερισχύει συνήθως μία στείρα συντηρητική προσέγγιση που δεν εξελίσσει την παραγωγή της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και υποτιμά την υψηλή επιστημονική κατάρτιση των νέων γενεών μηχανικών.
Ας ταχθούμε λοιπόν ο καθένας από τη θέση που αντιπροσωπεύει με στόχο την προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος των νησιών. Με σεβασμό στους ανθρώπους τους και με πρόταγμα τη φέρουσα ικανότητά του περιβάλλοντος αυτού έτσι ώστε να δεχθεί τις παρεμβάσεις μας.
Χωρίς μισαλλοδοξίες και κομπασμούς.
Ας κάνουμε το βήμα μπροστά όλοι μαζί, όχι προς την κατάληψη θέσης αλλά προς την εποικοδομητική συνεργασία. Η διεπιστημονική συνεργασία μόνο θετικά αποτελέσματα θα φέρει.
για το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Μελετητών Μηχανικών Ν. Κυκλάδων
