Από την Δασοπούλου
Φανταστείτε την Ισπανία χωρίς παέγια, την Ιταλία χωρίς λαζάνια, τη Γαλλία χωρίς μπαγκέτα και την Ελλάδα χωρίς χωριάτικη. Η γαστρονομία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις παραδόσεις, την κουλτούρα και τον πολιτισμό της κάθε χώρας και στο εφιαλτικό σενάριο να χαθεί έστω ένα πιάτο-σύμβολο θα μοιάζει σαν να ξεριζώνεται ένα ζωτικό όργανο από την πλούσια τοπική κουζίνα αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό.
Από τι, όμως, απειλείται η γαστρονομία και πώς μπορεί να ο κίνδυνος να αποσοβηθεί; Το ερώτημα προκύπτει από μελέτη του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Πολιτικής σύμφωνα με την οποία η γεωργία κρίνεται ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή.
Όπως επισημαίνει το ευρωπαϊκό think tank η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς και εξαγωγείς γεωργικών προϊόντων στον κόσμο, η παραγωγή των οποίων τα τελευταία χρόνια πλήττεται σοβαρά από παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας, πλημμυρικά φαινόμενα που επιδρούν αρνητικά και εμποδίζουν τη φύτευση και συγκομιδή.
Ανάμεσα σε αυτά το σιτάρι, οι πατάτες, το ρύζι και το ελαιόλαδο, βασικά συστατικά για τη σύνθεση πιάτων που χαρακτηρίζουν τη γαστρονομία των μεσογειακών χωρών.
Οι ερευνητές ανέλυσαν τις επιπτώσεις των πρακτικών καλλιέργειας στη βιοποικιλότητα, την ποιότητα του εδάφους και τις παραμέτρους που θεωρούνται καθοριστικές για την ανθεκτικότητα των γεωργικών συστημάτων στην κλιματική αλλαγή.
Διαπίστωσαν, λοιπόν, ότι η βιώσιμη προσέγγιση μπορεί να διατηρήσει ή ακόμα και να βελτιώσει τη βιοποικιλότητα και να βοηθήσει τη γεωργία να προσαρμοστεί στις κλιματικές συνθήκες του μέλλοντος, καθώς όπως τονίζουν χωρίς την εφαρμογή μέτρων για τον μετριασμό τους οι αγρότες είναι πιθανό να αναγκαστούν να στραφούν σε εναλλακτικές καλλιέργειες. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα μπορούσε ακόμα και να αναδιαμορφώσει την ταυτότητα της εθνικής κουζίνας.
«Κάνοντας την αγροτική παραγωγή στην Ευρώπη πιο ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, θα διασφαλίσουμε ότι η γεωργία θα συνεχιστεί και θα συμβάλει στη διατήρηση των διαφορετικών περιφερειακών κουζινών της Ευρώπης», αναφέρει η μελέτη, η οποία ολοκληρώνεται με συστάσεις προς τους αρμοδίους.
Μεταξύ αυτών η εφαρμογή μέτρων για τη στήριξη των αγροτών και της αλυσίδας που συνδέεται με τη γεωργία, ώστε να αντιμετωπιστεί τόσο η απειλή από το μεταβαλλόμενο κλίμα, όσο και οι προκλήσεις που αναμένεται να θέσει η κλιματική αλλαγή.
Στην κορυφή της κατανάλωσης πατάτας
Σιτάρι, πατάτες και ελαιόλαδο αποτελούν τον πυρήνα της κουζίνας σε χώρες της Μεσογείου. Το 2022, όπως αναφέρει η έκθεση, στην Ευρωπαϊκή Ένωση η παραγωγή σιταρίου ανήλθε στους 133,8 τόνους, όσο για την πατάτα οι Ευρωπαίοι βρίσκονται στην κορυφή της κατανάλωσης σε διεθνή κλίμακα, αφού τρώνε κατά μέσο όρο 90 κιλά ετησίως, με την ΕΕ να είναι η δεύτερη σε παραγωγή παγκοσμίως (37% του συνόλου παραγωγής). Σχετικά με το ελαιόλαδο, το 95% όλων των ελαιόδεντρων στον κόσμο καλλιεργούνται στη Μεσόγειο, από τα οποία προκύπτουν περίπου 3 εκατ. τόνοι ελαιόλαδου, με το 50% από αυτό να καταναλώνεται στην ΕΕ.
Ωστόσο, η ξηρασία και η αυξημένη θερμοκρασία επιδρούν αρνητικά στις παραγωγές δη της πατάτας που είναι ευάλωτη στις καιρικές συνθήκες. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, θερμοκρασίες άνω των 30 βαθμών Κελσίου μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το αριθμό και το μέγεθος των πατατών. Στη Γερμανία, από τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή πατάτας με 10,3 εκατ. τόνους το 2022, οι γεωργοί είδαν τη σοδειά τους να μειώνεται σημαντικά εξαιτίας της παρατεταμένης περιόδου ξηρασίας. Αντίστοιχα, οι υψηλές θερμοκρασίες ιδίως τους χειμερινούς μήνες και το χαμηλό ποσοστό βροχοπτώσεων επηρέασαν την ανθοφορία της ελιάς. Ως συνέπεια το 2022 η σοδειά ελιών για την παραγωγή ελαιόλαδου στην ΕΕ ήταν 7,6 εκατ. τόνοι, 4,6 εκατ. τόνοι λιγότεροι από το προηγούμενο έτος και καταγράφηκε η χαμηλότερη συγκομιδή από το 2000.
Με αφορμή την έκθεση, Ευρωπαίοι σεφ σύμφωνα με το Ισπανικό Πρακτορείο Ειδήσεων EFE, τόνισαν τους κινδύνους που επιφυλάσσει η κλιματική αλλαγή στην κουζίνα της Μεσογείου. Ανάμεσα σε αυτούς ο βραβευμένος με αστέρι Michelin Ισπανός σεφ Χουάν Μοντεαγούδο του εστιατορίου Ababol στο Αλμπαθέτε, ο οποίος έκανε λόγο για δραματική πτώση στην παραγωγή ελιών από τον ελαιώνα του καθώς και σημαντική μείωση στο μέγεθος λαχανικών, όπως κουνουπίδια, εξαιτίας του «πολύ ψυχρότερου από το κανονικό» καιρού.
Την ίδια στιγμή, η Ισπανίδα influencer γαστρονομίας, Κλάουντια Πόλο, κάλεσε τους Ευρωπαίους πολίτες να καταναλώνουν όλα τα μέρη των προϊόντων, όπως τα λαχανικά, χωρίς να απορρίπτουμε όσα δε θεωρούμε «ευγενή», αναφέρθηκε στην ανάγκη να βελτιωθούν οι υποδομές ώστε να φτάσουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ προϊόντα με μεγαλύτερη ποικιλία, ενώ εξέφρασε τη λύπη της για την εξαφάνιση μπακάλικων και τοπικών κρεοπωλείων.
Παράλληλα, ο Ιταλός σεφ Αντόνιο Κιόντι Λατίνι του εστιατορίου Il Cuoco Della Terra στο Τορίνο, μιλώντας για τη βιωσιμότητα εξήγησε ότι αποτελεί συνώνυμο του σεβασμού προς το περιβάλλον, τη γη και τις πρώτες ύλες που απλόχερα χαρίζει. «Η κλιματική αλλαγή», πρόσθεσε, «καθιστά το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο όλο και πιο σπάνιο. Οι ελιές απαιτούν νερό, κρύο, υγρασία και όλο και πιο σπάνιους πόρους. Οι εποχικές συνθήκες που επέτρεψαν σε αυτούς τους καρπούς να αναπτυχθούν δεν υπάρχουν πλέον. Το ίδιο συμβαίνει με το σιτάρι, καθώς μέχρι το 2050-2070 αναμένουμε μείωση της παραγωγής κατά 30-40%, με αναπόφευκτες αυξήσεις τιμών για το βασικό προϊόν της ιταλικής κουζίνας, τα ζυμαρικά γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την παραδοσιακή παραγωγή και την πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή».
Ο Λατίνι εξήγησε ότι πλέον παλεύει να βρει τα απαραίτητα λαχανικά για να δημιουργήσει το μενού του εστιατορίου του και μερικές φορές είναι απαραίτητο να καταφύγει στη χρήση προϊόντων που καλλιεργούνται σε θερμοκήπια, «τα οποία δεν έχουν την ίδια γεύση. Η πολύτιμη βιοποικιλότητά μας βρίσκεται σε κίνδυνο».
Οι σεφ σχολιάζοντας την άνοδο της θερμοκρασίας, την ξηρασία, αλλά και τις καταρρακτώδεις βροχές που επηρεάζουν τις καλλιέργειες τόνισαν ότι «τίθεται σε κίνδυνο η κουζίνα και η πολιτιστική κληρονομιά» σε τέτοιο σημείο που «η μεσογειακή διατροφή θα μπορούσε να εξαφανιστεί εάν δεν ληφθούν μέτρα από κοινού».
