Διαθέτουμε πλέον αναβαθμισμένα εργαλεία για την έγκαιρη πρόγνωση των πυρκαγιών, αλλά η αξιοποίησή τους παραμένει ακόμα ζητούμενο. Νέα προγράμματα εκτίμησης της επικινδυνότητας για εκδήλωση πυρκαγιάς την επόμενη ημέρα έχουν πραγματοποιηθεί φέτος από μονάδες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ο συνυπολογισμός πολλαπλών δεικτών και η αναλυτική χωρική προσέγγιση, σε πολύ πιο συγκεκριμένο επίπεδο από τον γνωστό χάρτη της Πολιτικής Προστασίας, που μένει σε επίπεδο περιφερειακών ενοτήτων (νομών) ή δασαρχείων. Παρ’ όλα αυτά η αξιοποίηση από τις Αρχές των καινοτόμων αυτών υπηρεσιών παραμένει ακόμα ζητούμενο.
Ο χάρτης επικινδυνότητας για την εκδήλωση και εξάπλωση πυρκαγιάς, που διαμορφώνει η μονάδα Meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, είχε καταγράψει το Σάββατο 4 Ιουνίου ως μία ημέρα πολύ υψηλού κινδύνου για την Αττική. Ειδικά για τα νότια προάστια η εκτιμώμενη ευφλεκτότητα της νεκρής καύσιμης ύλης που βρίσκεται στο έδαφος και συχνά λειτουργεί ως προσάναμμα για το ξέσπασμα πυρκαγιών ήταν στο «κόκκινο» (πολύ υψηλή), ενώ η εκτιμώμενη περιεχόμενη υγρασία της νεκρής ύλης, ειδικά στις νότιες και ανατολικές πλαγιές του Υμηττού, ήταν κάτω του 10%. Μάλιστα, οι μετρήσεις από τον μετεωρολογικό σταθμό Υμηττός/Γλυφάδα έδιναν υγρασία έως 8% τις καυτές ώρες, ανεβάζοντας ψηλά τον πυρομετεωρολογικό δείκτη. Ολα αυτά ήταν πολύ σοβαρά στοιχεία, που οπωσδήποτε θα έπρεπε να οδηγήσουν όλους τους αρμόδιους σε υπεραυξημένη επαγρύπνηση. Το τι και πώς έγινε είναι στην κρίση των πολιτών.
«Καθημερινά αναρτούμε στην ιστοσελίδα meteo.gr αναλυτικό χάρτη εκτίμησης για τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών», λέει στην «Κ» ο κ. Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και επιστημονικά υπεύθυνος για το meteo.gr. O χάρτης έχει τέσσερα επίπεδα επικινδυνότητας (χαμηλή, μέση, υψηλή, πολύ υψηλή) και είναι αναλυτικός, δίνοντας στοιχεία για τετράγωνα με πλευρά δύο χιλιομέτρων. «Το δίκτυο των 470 μετεωρολογικών σταθμών του ΕΑΑ σε όλη την Ελλάδα τροφοδοτεί το σύστημα με φρέσκα στοιχεία θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας, ανέμου και βροχής», συμπληρώνει ο κ. Λαγουβάρδος.
«Το ζητούμενο είναι να εστιάσουμε την προσοχή μας από την καταστολή των δασικών πυρκαγιών στην πρόληψη. Με την ημερήσια εκτίμηση επικινδυνότητας συμβάλλουμε στην έγκαιρη προειδοποίηση. Στηριζόμαστε στο Καναδικό Σύστημα Πυρομετεωρολογικών Δεικτών, το πιο διαδεδομένο διεθνώς και το οποίο έχει ελεγχθεί και βαθμονομηθεί στο πυρικό περιβάλλον της χώρας μας», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος, εντεταλμένος ερευνητής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Αστεροσκοπείου. «Είναι πολύ σημαντική η αναλυτική χωρική εκτίμηση. Αλλο ορεινή Χαλκιδική και άλλο παραθαλάσσια. Δεν μπορεί να βγαίνει μία πρόγνωση για τον νομό. Επίσης, είναι πολύ σημαντική η εκτίμηση ευφλεκτότητας της λεπτής νεκρής καύσιμης ύλης, δηλαδή των ξερών μικρών κλαδιών, πευκοβελόνων κ.λπ. Επειδή έχουν πολύ μικρό μέγεθος, αλλάζει γρήγορα η υγρασία τους και μετατρέπονται σε εύφλεκτα υλικά».
Οπως εξηγεί ο κ. Γιάνναρος, όταν η περιεχόμενη υγρασία πέφτει κάτω του 10% η δασική έκταση αντιμετωπίζει μεγάλο κίνδυνο εκδήλωσης και ταχύτατης εξάπλωσης φωτιάς. Δίνει και μια ενδιαφέρουσα πληροφορία για την περυσινή καταστροφική πυρκαγιά στη Βαρυμπόμπη, που υπογραμμίζει ξανά το θέμα της έγκαιρης συνεκτίμησης των επιστημονικών δεδομένων. «Οταν εκδηλώθηκε η φωτιά στη Βαρυμπόμπη πέρυσι η υγρασία είχε πέσει στο 6%-7%. Από το τέλος Ιουνίου ήταν σταθερά κάτω του 10%, έτεινε στο 8%. Ηταν σαν να έχεις συσσωρεύσει μπαρούτι. Τελικά έσκασε αρχές Αυγούστου».
Τις επόμενες μέρες η μονάδα του Meteo θα κάνει ακόμα ένα βήμα, σηκώνοντας έναν ιστότοπο, τον firewheather.eu, όπου θα παρέχεται όλη η σχετική πληροφορία και θα μπορεί ο ψηφιακός επισκέπτης να δει διαδραστικά όχι μόνο τη γενική εικόνα, αλλά και τα στοιχεία που τη διαμορφώνουν.
Μία ακόμα σημαντική προσπάθεια πρόγνωσης, που βρίσκεται πλέον σε υλοποίηση, έρχεται από το Κέντρο Ερευνών Παρατήρησης της Γης και Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης BEYOND του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Το BEYOND είχε αναπτύξει το firehub, όπου όχι μόνο καταγράφονται άμεσα οι πυρκαγιές που εκδηλώνονται στην Ελλάδα, αλλά αναπτύσσονται μοντέλα εκτίμησης για την πορεία τους, όπως και για την κατεύθυνση του καπνού. Από τη φετινή αντιπυρική περίοδο αναρτήθηκε στα κοινωνικά δίκτυα του BEYOND η εφαρμογή fireprediction, που δίνει ημερήσιο χάρτη πρόβλεψης για κίνδυνο πυρκαγιάς, σε κλίμακα πέντε επιπέδων. «Πρόκειται για μεγάλη καινοτομία. Εχουμε περάσει σε πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης όλα τα στοιχεία για πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν τα τελευταία 40 χρόνια, πάνω από 10.000 γεγονότα, έτσι ώστε να δούμε πώς ανταποκρίνεται η κάθε περιοχή στις συνθήκες. Η ανάλυσή μας είναι πολύ συγκεκριμένη, εκφράζεται σε τετράγωνα πλευράς 500 μέτρων», λέει στην «Κ» ο κ. Χάρης Κοντοές, διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και επιστημονικά υπεύθυνος του BEYOND.
Το Κέντρο BEYOND έχει υπογράψει προγραμματική σύμβαση με την Περιφέρεια Αττικής και παρέχει εξειδικευμένες και συγκεκριμένες υπηρεσίες, δίνοντας ψηφιακές πληροφορίες μέχρι επιπέδου γειτονιάς. «Είμαστε σε συνεργασία με την Πολιτική Προστασία της Περιφέρειας, αλλά και με δήμους της Αττικής που επιθυμούν», σημειώνει ο κ. Κοντοές. Οσον αφορά το συνολικό πρόβλημα της μη επαρκούς συνεργασίας επιστημονικών φορέων και της πολιτείας, τονίζει πως «δεν είναι θέμα προσώπων, είναι θέμα νομοθεσίας. Πρέπει να υπάρξει ένα σαφές πλαίσιο διασύνδεσης των διαφόρων φορέων και υπηρεσιών».
Πρόκειται για ένα κυριολεκτικά «καυτό» θέμα.
Γιάννης Ελαφρός
