Η καλύτερη μορφή ενέργειας είναι αυτή που δεν ζητιέται, αυτή που δεν καταναλίσκεται. Κατ’ επέκταση, η εξοικονόμηση ενέργειας πρέπει να αποτελεί τη βασική αναπτυξιακή επιλογή για τη μετατροπή της οικονομίας μας σε μηδενικών εκπομπών. Με τα αντίστοιχα προγράμματα (το «Εξοικονόμηση Κατ’ Οίκον» παλαιότερα, το «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» σήμερα), να αποτελούν βασικό πυλώνα προώθησης της ενεργειακής αποδοτικότητας σε κάθε νοικοκυριό.
Παρά τις προτάσεις όμως του τεχνικού κόσμου, τα προγράμματα αυτά λειτουργούσαν μέχρι σήμερα με δύο δομικά λάθη. Μόνα κριτήρια υπαγωγής μιας αίτησης για χρηματοδότηση σε αυτά ήταν η χρονική προτεραιότητα και το κλείσιμο του συστήματος μετά την εξάντληση των πόρων. Δεν υπήρχε κανένα κριτήριο οικονομικής – κοινωνικής ή ενεργειακής προτεραιότητας. Επιπλέον, τα προγράμματα δεν καταπολεμούσαν την «ενεργειακή φτώχεια», την αδυναμία δηλαδή πρόσβασης σε βασικές ενεργειακές υπηρεσίες.
Αποτέλεσμα αυτής της στρεβλής προτεραιοποίησης ήταν κάθε φορά που άνοιγε το πρόγραμμα σε περιφέρειες της Ελλάδας, να παρακολουθούμε έναν παντελώς ανορθολογικό αγώνα ταχύτητας και ένα εξοντωτικό ράλι πληκτρολόγησης για τους μηχανικούς, όπου στο τέλος κέρδιζε αυτός που έκανε τα περισσότερα “click” στο ίδιο χρονικό διάστημα. Και αυτό γιατί τα κονδύλια εξαντλούνταν μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας. Ενώ, επιπλέον προβλήματα, όπως για παράδειγμα αυτά που σχετίζονταν με την έκδοση των Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) από το αντίστοιχο σύστημα, μετέτρεπαν τη συνολική διαδικασία σε λοταρία. Έτσι, πολλές εργατοώρες προεργασίας από τους μηχανικούς, μαζί με τους ιδιοκτήτες των κατοικιών, πετάγονταν στον κάλαθο των αχρηστών, καθώς εκατοντάδες αιτήσεις είτε δεν ολοκληρώνονταν ή όταν υποβάλλονταν είχε εξαντληθεί ο προϋπολογισμός.
Αυτό έπρεπε να αλλάξει. Ήταν απαξιωτικό, τόσο για τους πολίτες όσο και για τους μηχανικούς που αναλάμβαναν τα έργα. Άλλωστε, η γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου ήταν σαφής. Η σειρά προτεραιοποίησης των έργων θα πρέπει να βασίζεται σε μια αντικειμενική διαδικασία, προτάσσοντας κριτήρια όπως το εισόδημα, η παλαιότητα κατασκευής και ο λόγος κόστους/ οφέλους των παρεμβάσεων.
Το θέμα ανακινήθηκε στην Ευρώπη όταν, απαντώντας σε ερώτηση του Ευρωβουλευτή του Κινήματος Αλλαγής, κ. Νίκου Ανδρουλάκη, η Ευρωπαία Επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, Elisa Ferreira, προανήγγειλε την αλλαγή των κριτηρίων για το νέο «Εξοικονομώ – Αυτονομώ».
Πιο συγκεκριμένα, η Επίτροπος Ferreira υπογράμμισε ότι σε αντίθεση με το μοντέλο «first come, first served», που ακολούθησε η Ελλάδα μέχρι σήμερα, η επόμενη φάση του προγράμματος «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» δεν θα διαρθρωθεί με οριζόντιο τρόπο, αλλά βάσει κριτηρίων επιλογής, με έμφαση κυρίως στην επίτευξη υψηλής εξοικονόμησης ενέργειας και στοχεύοντας στις ενεργειακά φτωχότερες κατοικίες.
Πρόκειται για μία πολύ σημαντική εξέλιξη. Δεν μπορούσε ένα πρόγραμμα 900 εκατομμυρίων να βασίζεται σε διαδικασίες «fast track», αλλά σε διαφανείς διαδικασίες με ουσιαστικά κοινωνικά κριτήρια και αξιολόγηση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων που προκρίνονται σε κάθε αίτηση.
Άλλωστε, αυτά τα αντικειμενικά κριτήρια έχει από καιρό υποδείξει το σύνολο του τεχνικού κόσμου στην Κυβέρνηση. Ώστε, προτάσσοντας την ενεργειακή, περιβαλλοντική και κοινωνική δικαιοσύνη, συνάνθρωποί μας που έχουν χαμηλά εισοδήματα και δεν μπορούν να θερμανθούν, να μπορούν τελικά να θωρακίσουν ενεργειακά την κατοικία τους.
Χάρης Δούκας – Αν. Καθηγητής ΕΜΠ, Μέλος Διοικούσας Επιτροπής ΤΕΕ
