Στοιχεία που αποκαλύπτουν την εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση που βρίσκεται σήμερα ο κατασκευαστικός κλάδος περιλαμβάνονται στο κείμενο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, το οποίο τέθηκε χθες σε δημόσια διαβούλευση, καθώς η Επιτροπή προχωρά σε κανονιστική παρέμβαση στον κλάδο, διαπιστώνοντας ότι δεν λειτουργεί σωστά ο ανταγωνισμός.
Σε σχέση με τις βασικές επισημάνσεις της Επιτροπής για τη λειτουργία του ανταγωνισμού, δηλαδή ότι είναι δύσκολη η είσοδος νέων παικτών και ότι ο ανταγωνισμός δεν λειτουργεί ικανοποιητικά, οι εταιρείες που συμμετείχαν στη διαβούλευση έδωσαν τις ακόλουθες απαντήσεις:
- Υποστήριξαν πως σημαντικά εμπόδια που αποθαρρύνουν τη δραστηριοποίηση νέων επιχειρήσεων στον κλάδο είναι η συρρίκνωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης στη χώρα, η έλλειψη εμπροσθοβαρούς προγράμματος υποδομών και υποστήριξης από την πλευρά της Πολιτείας, οι σοβαρές καθυστερήσεις στην τεχνική και χρηματοδοτική ωρίμανση των έργων, στην ολοκλήρωση των διοικητικών διαδικασιών κατά την εκτέλεσή τους, η δυσανάλογη φορολογία, οι εισφορές που εκτοξεύουν το κόστος, καθώς και το σύνθετο σύστημα επίλυσης ενδικοφανών προσφυγών.
- Ο ανταγωνισμός μεταξύ των παραγόντων της αγοράς του κλάδου των κατασκευών λειτουργεί ικανοποιητικά και είναι, σύμφωνα με τις περισσότερες επιχειρήσεις, ιδιαίτερα οξύς. Προς την κατεύθυνση αυτή οι επιχειρήσεις παραπέμπουν στο σημαντικό πλήθος των συμμετεχόντων ανά διαγωνισμό, στο σημαντικό εύρος των αποτελεσμάτων των οικονομικών προσφορών τους, το φαινόμενο των υπερβολικά χαμηλών προσφορών, αλλά και στα ένδικα μέσα που ενεργοποιούν με μεγάλη συχνότητα οι συμμετέχουσες επιχειρήσεις.
Σοβαρή επιδείνωση των οικονομικών στοιχείων
Όπως επισημαίνεται από την Επιτροπή, μετά το 2004 διαπιστώνεται σημαντική συρρίκνωση του κλάδου κατασκευών, γεγονός που αποτυπώνεται στη μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις της 7ης τάξης μειώθηκαν κατά την περίοδο 2004-2019 κατά 57%, ενώ εκείνες της 6ης και 5ης τάξης κατά 47% και 30% αντίστοιχα. Οι τάσεις συγκέντρωσης στην κορυφή του κλάδου είναι, πάντως, πανευρωπαϊκό φαινόμενο, καθώς οι κατασκευαστικοί όμιλοι μεγαλώνουν σε μέγεθος μέσω της επέκτασης σε άλλους τομείς (συμβάσεις παραχώρησης, ενέργεια, κ.α.) και στις διεθνείς αγορές.
Στην έκθεση τονίζεται πως ο κλάδος των κατασκευών παρουσίασε φθίνουσα πορεία από το 2006 και μετά. Ειδικότερα, το 2006 ο κλάδος συνέβαλε κατά 8,3% στο ΑΕΠ (σε τρέχουσες τιμές), το 2016 η συμμετοχή του έφτασε στο 2,2% ενώ το 2020 εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης του 1%. Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του κλάδου σημείωσε σωρευτική μείωση 86% την περίοδο 2006 – 2020.
Οι δημόσιες επενδύσεις, δηλαδή τα μεγάλα κατασκευαστικά έργα της χώρας, αποτελούν σημαντικό παράγοντα χρηματοδότησης των κατασκευαστικών εταιρειών, κυρίως αυτών των ανωτέρων τάξεων. Οι δημόσιες επενδύσεις παρουσίασαν μείωση σε απόλυτο μέγεθος την περίοδο 2009 – 2019 μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής (ΜΕΡΜ) -4,0%. Την ίδια περίοδο η κατασκευαστική δραστηριότητα έχει πτωτική πορεία με τον ΜΕΡΠ στο -18,8%, ενώ από το 2017 παρουσιάζει αύξηση με ΜΕΡΜ 2017 – 2019 στο 10,9%.
Η κατάσταση αποτυπώνεται και στους δείκτες, κεφαλαιακής διάρθρωσης, χρηματοοικονομικής μόχλευσης, αποδοτικότητας, κερδοφορίας και δραστηριότητας. Ενδεικτικά ο δείκτης Υποχρεώσεις / λειτουργικά κέρδη (EBITDA) των ετών 2016 και 2018 ήταν στο 80,56 και 56,65, αντίστοιχα, ενώ για το 2019 χωρίς τα (εξαιρετικά ζημιογόνα) αποτελέσματα της ΑΚΤΩΡ διαμορφωνόταν στο 28,65, εφιστώντας την προσοχή των επιχειρήσεων του κλάδου όσον αφορά στη δυνατότητα εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων τους.
Το περιθώριο λειτουργικής κερδοφορίας στον κλάδο ήταν μόλις 6,29% το 2017, 2,06% το 2018 και 5,03% το 2019. Η συνολική δανειακή επιβάρυνση ήταν 65,07% το 2017, 64,82% το 2018 και 60,45% το 2019. Οι τεχνικές εταιρείες 5ης τάξης σημειώνουν καλύτερη κεφαλαιακή διάρθρωση, υψηλότερο δείκτη κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών και υψηλότερο δείκτη ειδικής ρευστότητας σε σχέση με τις εταιρείες 6ης και 7ης τάξης το 2019, καθώς και υψηλότερο περιθώριο κερδών προ φόρων και λειτουργικών κερδών έναντι των άλλων δύο κατηγοριών.
«Σε ότι αφορά τη δραστηριότητα, το συναλλακτικό κύκλωμα του κλάδου παρουσιάζει διακυμάνσεις και διαμορφώνεται σημαντικά ελλειμματικό, καθώς οι πιστώσεις από προμηθευτές “υπολείπονται” των ημερών είσπραξης των απαιτήσεων», τονίζεται. Ο εμπορικός κύκλος του κλάδου «δείχνει την αναγκαιότητα κεφαλαίων κίνησης. Ενδεικτικά το 2019 η μέση περίοδος είσπραξης απαιτήσεων ήταν άνω του έτους, στις 394 ημέρες, η μέση περίοδος εξόφλησης προμηθευτών ήταν 145 μέρες ενώ η μέση περίοδος παραμονής αποθεμάτων ήταν μόλις 18 μέρες».
