Από τη Δανάη Δασοπούλου
Ώρες, λεπτά, δευτερόλεπτα… καθορίζονται όλα από την περιστροφή της Γης, η οποία όμως, δεν είναι σταθερή αφού μπορεί να τροποποιείται ελαφρώς σύμφωνα με όσα συμβαίνουν στην επιφάνειά της και στον πυρήνα της.
Για πρώτη φορά στην ιστορία, υπάρχει το ενδεχόμενο τα επόμενα χρόνια να χρειαστεί να αφαιρεθεί ένα δευτερόλεπτο -το λεγόμενο «εμβόλιμο δευτερόλεπτο- από τα ρολόγια μας καθώς ο πλανήτης περιστρέφεται λίγο γρηγορότερα από ό,τι παλαιότερα.
Για «πρωτοφανές» γεγονός έκανε λόγο ο γεωφυσικός στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Scripps του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, Ντάνκαν Άγκνιου, ο οποίος είναι επικεφαλής σχετικής μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature.
«Δεν πρόκειται για μια τεράστια αλλαγή στην περιστροφή της Γης που θα οδηγήσει σε κάποια καταστροφή ή κάτι τέτοιο, αλλά είναι κάτι αξιοσημείωτο. Είναι μια ακόμη ένδειξη ότι βρισκόμαστε σε μια πολύ ασυνήθιστη εποχή», πρόσθεσε ο Άγκνιου.
Το «εμβόλιμο» δευτερόλεπτο προστίθεται κατά περίπτωση στην πολιτική ώρα σύμφωνα με την Συντονισμένη Παγκόσμια Ώρα (UTC) ώστε να διατηρείται κοντά στον μέσο χρόνο του Γκρήνουιτς, καθώς η περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της είχε επιβραδυνθεί από το 1900.
Η Γη χρειάζεται περίπου 24 ώρες για να περιστραφεί, αλλά η λέξη κλειδί είναι το «περίπου», αναφέρει το δίκτυο CBS, με τον Άγκνιου και τον Τζούντα Λεβίν, φυσικός του Εθνικού Ινστιτούτου Προτύπων και Τεχνολογίας, να εξηγούν ότι «εδώ και χιλιάδες χρόνια, η Γη γενικά επιβραδύνει, με τον ρυθμό να ποικίλλει από καιρό σε καιρό».
Η επιβράδυνση αποδίδεται κυρίως στην επίδραση των παλιρροιών, οι οποίες προκαλούνται από τη βαρυτική έλξη της Σελήνης. Το φαινόμενο αυτό δεν είχε ιδιαίτερη σημασία μέχρι τη στιγμή που υιοθετήθηκαν τα ατομικά ρολόγια για την επίσημη καταγραφή του χρόνου πριν 55 χρόνια. Αυτή η απόφαση καθιέρωσε δύο εκδοχές του χρόνου: Την αστρονομική και την ατομική και οι δύο αυτές μορφές δεν συνέπιπταν. Ο αστρονομικός χρόνος -Παγκόσμια Ώρα- υστερούσε κατά 2,5 χιλιοστά του δευτερολέπτου κάθε μέρα από τον ατομικό χρόνο. Αυτό σήμαινε ότι το ατομικό ρολόι έδειχνε μεσάνυχτα και στη Γη ήταν μεσάνυχτα κι ένα κλάσμα του δευτερολέπτου αργότερα, εξήγησε ο Άγκνιου.
«Αυτά τα καθημερινά κλάσματα δευτερολέπτων αθροίζονταν σε ολόκληρα δευτερόλεπτα κάθε λίγα χρόνια. Το 1972 οι διεθνείς χρονομέτρες αποφάσισαν να προσθέσουν ένα “εμβόλιμο δευτερόλεπτο” τον Ιούνιο ή τον Δεκέμβριο, ώστε ο αστρονομικός χρόνος να συντονιστεί με τον ατομικό χρόνο που ονομάζεται Συντονισμένος Παγκόσμιος Χρόνος ή UTC. Έτσι αντί η ώρα 11:59 και 59 δευτερόλεπτα να μετατρέπεται σε μεσάνυχτα, θα υπήρχε άλλο ένα δευτερόλεπτο στις 11:59 και 60 δευτερόλεπτα. Ένα εμβόλιμο δευτερόλεπτο θα “πηδούσε” από τις 11:59 και 58 δευτερόλεπτα απευθείας στα μεσάνυχτα, παραλείποντας τις 11:59:59», αναφέρει το δημοσίευμα.
Μπορεί τα εμβόλιμα δευτερόλεπτα να περνούν απαρατήρητα από τον άνθρωπο, όμως, είναι πιθανό να προκαλέσουν προβλήματα σε συστήματα που απαιτούν ακριβή χρόνο όπως στην πλοήγηση, τα λογισμικά, τις εμπορικές συναλλαγές. Για το λόγο αυτό είχε ψηφιστεί η κατάργησή τους. Το 2012, μάλιστα, ορισμένα συστήματα υπολογιστών χειρίστηκαν λανθασμένα το δευτερόλεπτο προκαλώντας προβλήματα στη Reddit, τη Linux, την Qantas Airlines.
«Ένα δευτερόλεπτο δεν μοιάζει πολύ», δήλωσε ο Άγκνιου, αλλά τα υπολογιστικά συστήματα για δραστηριότητες όπως οι χρηματιστηριακές συναλλαγές πρέπει να έχουν ακρίβεια χιλιοστού του δευτερολέπτου.
Πολλά δευτερόλεπτα έχουν προστεθεί με την πάροδο των ετών, αλλά έπειτα από μία μακρά περίοδο επιβράδυνσης, η περιστροφή της Γης αρχίζει να επιταχύνεται εξαιτίας των αλλαγών που σημειώνονται στον πυρήνα της, επομένως για πρώτη φορά θα πρέπει να αφαιρεθεί ένα δευτερόλεπτο έως το 2026. Εντούτοις, το λιώσιμο των πάγων είναι πιθανό να προκαλέσει καθυστέρηση αυτής της προσαρμογής κατά περίπου τρία χρόνια. Επομένως, η αφαίρεση ενδέχεται να μετατοπιστεί για το 2029, σύμφωνα με την έκθεση.
«Το 2016 ή το 2017 ή ίσως το 2018, ο ρυθμός επιβράδυνσης είχε επιβραδυνθεί σε σημείο που η Γη στην πραγματικότητα επιταχυνόταν», δήλωσε ο Λεβίν.
Η Γη επιταχύνει επειδή ο καυτός υγρός πυρήνας της ενεργεί με απρόβλεπτους τρόπους, με στροβιλισμούς και ροές, συμπλήρωσε ο Άγκνιου και πρόσθεσε ότι ο πυρήνας μπορεί να προκαλεί επιτάχυνση εδώ και 50 χρόνια, όμως, το λιώσιμο των πάγων από το 1990 μετατοπίζει τη μάζα της Γης από τους πόλους προς το κέντρο, γεγονός που επιβραδύνει την περιστροφή της.
Ο Τεντ Σκάμπος ειδικός από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο Μπόλντερ μιλώντας στο δίκτυο CNN εξήγησε το φαινόμενο περιγράφοντας την κίνηση ενός αθλητή του καλλιτεχνικού πατινάζ που περιστρέφεται με τα χέρια του πάνω από το κεφάλι του. Καθώς κατεβάζει τα χέρια του προς τους ώμους τους, η περιστροφή του επιβραδύνεται.
Χωρίς την επίδραση από το λιώσιμο των πάγων, η Γη θα χρειαζόταν αυτό το εμβόλιμο δευτερόλεπτο το 2026 αντί για το 2029.
Σχετικά με αυτό, ο Άγκνιου τόνισε ότι το λιώσιμο ήταν σε τέτοιο μεγάλο βαθμό που επηρέασε αισθητά την περιστροφή ολόκληρης της Γης με πρωτοφανή τρόπο και πρόσθεσε ότι «το γεγονός ότι τα ανθρώπινα όντα προκάλεσαν την αλλαγή της περιστροφής της Γης είναι εκπληκτικό».
