Από το Γιώργο Φιντικάκη
Στην ελληνική οικονομία ισχύει ο νόμος του παλιού και του νέου που ξέρουμε από το Στρατό. Ο δρόμος για μια νέα επιχείρηση, ελληνική ή ξένη, που θέλει να μπει στην ελληνική αγορά, είναι στρωμένος με αγκάθια.
Η αργή απονομή δικαιοσύνης, φανερά και κρυφά εμπόδια, η απουσία Χωροταξικού, νομικοί και διοικητικοί φραγμοί κάθε είδους, όλα δουλεύουν για να προστατεύουν όσους είναι ήδη εγκατεστημένοι και την κερδοφορία τους.
Αυτό σημαίνει ότι δύσκολα μπορεί να μπει καινούργιος παίκτης σε ένα χώρο και να «σπάσει» τη κρατούσα ολιγοπωλιακή ή μονοπωλιακή κατάσταση, γι’ αυτό και κάποιοι μπορούν και πωλούν στην Ελλάδα τα ίδια προϊόντα και τις ίδιες υπηρεσίες σε πολύ υψηλότερες τιμές απ’ ότι στο εξωτερικό. Το μικρό μέγεθος της ελληνικής οικονομίας είναι ένα θέμα, αλλά όχι η βασική αιτία. Διαφορετικά, οι τιμές ενός καλαθιού βασικών τροφίμων σε μια μικρή επίσης αγορά, όπως η Πορτογαλία, θα έπρεπε να είναι εξίσου ακριβές με την Ελλάδα, με τη διαφορά ότι είναι χαμηλότερες.
Τι δημιουργεί οιονεί ολιγοπωλιακές καταστάσεις; Τι εμποδίζει μια επιχείρηση να μπει στην ελληνική αγορά και να ταρακουνήσει τα λιμνάζοντα νερά; Όπως ήρθε η Microsoft να στήσει data center γιατί δεν έρχεται κάποιος άλλος μεγάλος ξένος σε έναν άλλο τομέα; Γιατί δεν βλέπουμε μια νέα αλυσίδα στα είδη οικιακού εξοπλισμού, όπου οι τιμές παραμένουν ψηλότερες από πολλές χώρες;
Το νούμερο ένα εμπόδιο εισόδου στην ελληνική αγορά, είναι το governance, δηλαδή το προβληματικό σύνολο κανόνων και διαδικασιών λειτουργίας του κράτους και της δικαιοσύνης. Για ποιο λόγο να μπει ένας ξένος επενδυτής στην Ελλάδα όταν για να τελεσιδικήσει μια απόφαση χρειάζεται 1.400 μέρες;
Γιατί να υποστεί τη βάσανο των συχνών αλλαγών στο φορολογικό σύστημα (μόνο φέτος θα γίνουν 20) και της ελληνικής δημόσιας διοίκησης; Το Ελληνικό πήρε 7 χρόνια για να ξεκινήσει. Τα υδροπλάνα 11 χρόνια. Η πρώτη δοκιμαστική πτήση έγινε προ ημερών, αλλά ο νόμος έχει ψηφιστεί από το 2013. Δεν είναι περιβάλλον λειτουργίας μιας σύγχρονης ανοικτής οικονομίας αυτό. Οι υφιστάμενοι παίκτες τα ξέρουν, όμως για έναν νεοεισερχόμενο δεν είναι το ίδιο.
Έπειτα είναι το Χωροταξικό. Κάποιος που θέλει να κάνει μια παραγωγική επένδυση δεν ξέρει αν σε δύο χρόνια θα εμφανιστεί δίπλα του μια μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας ή ένα αιολικό πάρκο. Στην Ολλανδία τελείωσαν με το Εθνικό Κτηματολόγιο το 1985, στην Ιταλία το 1991, στη Σουηδία το 1995, στη Βουλγαρία το 2009, αλλά εμείς ακόμη μετράμε.
Άλλο παράδειγμα είναι ότι ενώ σε πάρα πολλές χώρες τα τρένα αποτελούν βασικό μέσο μεταφοράς των εμπορευμάτων, εδώ η μοναδική επιλογή είναι οι ακριβότερες οδικές μεταφορές, γεγονός που με τη σειρά του έχει δημιουργήσει έναν μονοπωλιακό κλάδο στην Ελλάδα. Μπορεί αυτό διαχρονικά να ωφέλησε τους φορτηγατζήδες, αλλά οι καταναλωτές βγήκαν χαμένοι. Ένα είδος προσοδοθηρίας που καταπνίγει τον ανταγωνισμό, μία βασική αιτία της ελληνικής χρεοκοπίας που σήμερα τα απομεινάρια της εμποδίζουν κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια.
Στα σούπερ- μάρκετ, τέσσερις μεγάλες αλυσίδες διακινούν το 82% του τζίρου που αφορά τα νοικοκυριά. Ταυτόχρονα, πολλοί παραγωγικοί κλάδοι και υπηρεσίες έχουν ολιγοπωλιακή διάρθρωση. Η λύση είναι, κατά την οικονομική επιστήμη, η ενίσχυση του ανταγωνισμού. Πώς, αν δεν απενεργοποιήσουμε τις νάρκες για να μπουν νέοι παίκτες;
H ακρίβεια καταπολεμιέται μόνο με ισχυρό ανταγωνισμό. Σε μια χώρα, όπως στην Ελλάδα, όπου σε πολλούς τομείς κυριαρχούν ολιγοπώλια και μονοπώλια, ο ανταγωνισμός επιτυγχάνεται μόνο με την είσοδο στην αγορά καινούργιων παικτών.
Και μόνο έτσι αυτοί που πωλούν προϊόντα και υπηρεσίες στην Ελλάδα σε αισθητά υψηλότερες τιμές απ’ ότι σε άλλες αγορές της Ευρώπης, θα αναγκαστούν να τις ρίξουν.
Τα εμπόδια εισόδου μιας επιχειρήσεις στην ελληνική αγορά είναι αντικείμενο μελέτης που ετοιμάζει η Τράπεζα της Ελλάδος, ερευνώντας κομβικούς κλάδους, όπου οι τιμές είναι ψηλότερες από το εξωτερικό. Αφορά τα τρόφιμα, τα είδη οικιακού εξοπλισμού, τα καύσιμα, τα spreads των τραπεζών, τα ιδιωτικά νοσοκομεία, τις υπηρεσίες ίντερνετ.
Σε παλαιότερη μελέτη της ΤτΕ για 43 προϊόντα σούπερ-μάρκετ και τη σύγκριση των τιμών τους μεταξύ της Ελλάδας και άλλων 13 χωρών, είχαμε καταλάβει την πρώτη θέση σε 10 κατηγορίες.
Είναι βιαστικό το συμπέρασμα, ότι για όλα φταίει το μικρό μέγεθος της χώρας. Σε πολλές από τα 43 αυτά προϊόντα, χώρες αντίστοιχου μεγέθους με την ελληνική, όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Πορτογαλία είχαν χαμηλότερες τιμές.
Στον ανταγωνισμό πρέπει να εστιάσει η κυβέρνηση, σε ακόμη περισσότερες δυτικού τύπου μεταρρυθμίσεις, που θα ξεβολέψουν αρκετούς, όπως είπε ο πρόεδρος του ΣΕΒ, Δημήτρης Παπαλεξόπουλος.
Εδώ υπάρχουν ακόμη στρεβλώσεις που διαμορφώθηκαν πριν από μισό και πλέον αιώνα και συνεχίζουν να κυριαρχούν στην ελληνική οικονομία. Το μαχαίρι που έπεσε το 2010 με τα μνημόνια στα προνόμια πολλών κλάδων δεν έλυσε το πρόβλημα.
