Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την ευθυγράμμιση των κανόνων για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, και την απαλλαγή του κτιριακού αποθέματος της ΕΕ από τις ανθρακούχες εκπομπές έως το 2050. Η πρόταση αυτή θα διευκολύνει την ανακαίνιση κατοικιών, σχολείων, νοσοκομείων, γραφείων και λοιπών κτιρίων σε ολόκληρη την Ευρώπη ώστε να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και οι λογαριασμοί ενέργειας, και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής εκατομμυρίων Ευρωπαίων.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, η αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων μετατρέπει τη στρατηγική «Κύμα ανακαινίσεων» της Επιτροπής σε συγκεκριμένη νομοθετική δράση.
Διαβάστε παρακάτω 12 ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με την αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων:
1. Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της αναθεώρησης και πώς αυτή υλοποιεί τη στρατηγική «Κύμα ανακαινίσεων»;
Τα κτίρια είναι μία από τις μεγαλύτερες πηγές κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη. Η ενίσχυση της ενεργειακής τους απόδοσης θα μειώσει τις εκπομπές, θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή φτώχεια, θα κάνει τους ανθρώπους λιγότερο ευάλωτους έναντι των τιμών της ενέργειας και θα στηρίξει την οικονομική ανάκαμψη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η στρατηγική «Κύμα ανακαινίσεων» (ενημερωτικό σημείωμα) που παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 2020 καθορίζει μέτρα που έχουν ως στόχο να υπερδιπλασιαστεί το ποσοστό ενεργειακών ανακαινίσεων έως το 2030.
Η αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (ΟΕΑΚ) αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο αυτής της στρατηγικής. Αναβαθμίζει το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι υψηλότερες φιλοδοξίες και οι επιτακτικότερες ανάγκες όσον αφορά την κλιματική και κοινωνική δράση και, παράλληλα, παρέχει στα κράτη μέλη την αναγκαία ευελιξία ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορές στο κτιριακό απόθεμα σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η αναθεωρημένη οδηγία καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη μπορεί να επιτύχει ένα κτιριακό απόθεμα μηδενικών εκπομπών και πλήρως απανθρακοποιημένο έως το 2050. Τα προτεινόμενα μέτρα θα αυξήσουν το ποσοστό ανακαινίσεων, ιδίως των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις, σε κάθε κράτος μέλος. Η αναθεωρημένη οδηγία θα εκσυγχρονίσει το κτιριακό απόθεμα, καθιστώντας το πιο ανθεκτικό και προσβάσιμο. Στηρίζει τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, την ψηφιοποίηση των ενεργειακών συστημάτων για τα κτίρια και την εγκατάσταση υποδομών βιώσιμης κινητικότητας. Καθοριστικής σημασίας είναι το γεγονός ότι η αναθεωρημένη οδηγία διευκολύνει την πιο στοχευμένη χρηματοδότηση επενδύσεων στον οικοδομικό τομέα, συμπληρώνοντας άλλα μέσα της ΕΕ που στηρίζουν τους ευάλωτους καταναλωτές και καταπολεμούν την ενεργειακή φτώχεια.
Σύμφωνα με τη στρατηγική «Κύμα ανακαινίσεων», αυτή η πρόταση θεσπίζει ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης σε επίπεδο ΕΕ για τα κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις, ενώ δίνει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να θεσπίσουν δικά τους πρότυπα επιπροσθέτως. Η πρόταση ορίζει τι είναι τα κτίρια μηδενικών εκπομπών, η ριζική ανακαίνιση και τα πρότυπα χαρτοφυλακίου ενυπόθηκων δανείων. Εισάγει τα «διαβατήρια ανακαίνισης» και διευκολύνει τη χρήση νέων δεικτών μέτρησης επιδόσεων, όπως, μεταξύ άλλων, η τελική ενέργεια που καταναλώνεται και οι ανθρακούχες εκπομπές καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής. Εξετάζει επίσης άλλους μη οικονομικούς παράγοντες που εμποδίζουν τις ενεργειακές ανακαινίσεις και παρέχει αξιόπιστα εργαλεία στους πολίτες και δεδομένα στο κοινό για την ενημέρωσή τους σχετικά με τα κτίρια.
2. Με ποιον τρόπο στηρίζει η αναθεώρηση άλλες νομοθετικές προτάσεις της δέσμης μέτρων «Προσαρμογή στον στόχο του 55 %» (Fit for 55);
Σύμφωνα με την ανάλυση του σχεδίου κλιματικών στόχων της ΕΕ, η ραγδαία μείωση των εκπομπών που προέρχονται από νέα και υπάρχοντα κτίρια είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης της ΕΕ έως το 2030 και το 2050. Για να επιτευχθεί αυτή η μείωση, απαιτείται ρύθμιση ώστε τα κτίρια να χρησιμοποιούν τη μικρότερη εφικτή ποσότητα ενέργειας, να αντικατοπτρίζεται το κόστος του άνθρακα στο ενεργειακό μείγμα και να παρέχεται χρηματοδοτική στήριξη υπέρ επενδύσεων σε ανακαινίσεις. Αυτός είναι ο στόχος της αναθεώρησης, μαζί με το νέο σύστημα εμπορίας εκπομπών (ΣΕΔΕ) για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές, καθώς και το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα που προβλέπεται στη δέσμη μέτρων «Fit for 55» η οποία υποβλήθηκε τον Ιούλιο του 2021.
Οι τρεις προτάσεις είναι προσεκτικά σχεδιασμένες ώστε να λειτουργούν συνδυαστικά και να επιτυγχάνουν αποδοτικά τις απαιτούμενες μειώσεις εκπομπών, αντιμετωπίζοντας από κοινού τους σχετικούς με την αγορά αλλά και τους άσχετους με την αγορά φραγμούς που επηρεάζουν τις ανακαινίσεις. Το νέο ΣΕΔΕ δημιουργεί οικονομικά κίνητρα για την απανθρακοποίηση των κτιρίων και παράγει έσοδα για δημόσια στήριξη ιδίως των ευάλωτων νοικοκυριών. Η αναθεωρημένη ΟΕΑΚ δίνει λύσεις στους μη οικονομικούς φραγμούς και διασφαλίζει τη ζήτηση σε βάθος χρόνου. Αυτό, αφενός, θα δώσει ώθηση στον κλάδο να καινοτομήσει και να μειώσει το κόστος ανακαίνισης και, αφετέρου, θα στηρίξει την κινητοποίηση στοχευμένης χρηματοδότησης.
Η ΟΕΑΚ θα στηρίξει επίσης τις προσπάθειες των κρατών μελών να επιτύχουν τους ενισχυμένους εθνικούς στόχους που προβλέπονται στον αναθεωρημένο κανονισμό για τον επιμερισμό των προσπαθειών και θα συμβάλει στην επίτευξη των συνολικών στόχων ενεργειακής απόδοσης που καθορίζονται στην αναθεωρημένη οδηγία για την ενεργειακή απόδοση. Επιπλέον, η πρόταση για την ΟΕΑΚ θα βελτιώσει την ενσωμάτωση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στα κτίρια, συμβάλλοντας στην επίτευξη του ενδεικτικού στόχου για το 2030 όσον αφορά το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα κτίρια που περιγράφεται στην αναθεώρηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι διατάξεις που αφορούν την ηλεκτροκίνηση θα συμπληρώσουν τον κανονισμό για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων.
3. Με ποιον τρόπο θα στηρίξει η πρόταση τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων που χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση κτιρίων;
Για να διασφαλιστεί η απανθρακοποίηση του κτιριακού τομέα, το σχέδιο κλιματικών στόχων της ΕΕ τονίζει την ανάγκη σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων στη θέρμανση έως το 2040, όταν οι άμεσες εκπομπές του κτιριακού τομέα θα πρέπει να έχουν μειωθεί περίπου κατά 80 %-89 %. Για να ενθαρρυνθεί η ταχεία εγκατάσταση και χρήση συστημάτων θέρμανσης μηδενικών άμεσων εκπομπών, στην πρόταση για την ΟΕΑΚ προβλέπεται απαίτηση περί μη επιτόπιας παραγωγής ανθρακούχων εκπομπών από κτίρια μηδενικών εκπομπών.
Δεδομένου ότι τα συστήματα θέρμανσης έχουν περίπου 20ετή διάρκεια ζωής, η ΟΕΑΚ προβλέπει ότι από το 2027 οι λέβητες που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα δεν θα είναι επιλέξιμοι για δημόσια στήριξη. Η πρόταση για την ΟΕΑΚ δεν προβλέπει προθεσμία κατάργησης των λεβήτων που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα σε επίπεδο ΕΕ, ωστόσο, εισάγει μια σαφή νομική βάση για τις εθνικές απαγορεύσεις, δίνοντας στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να θεσπίσουν απαιτήσεις για τις μονάδες παραγωγής θερμότητας με βάση τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ή το είδος του χρησιμοποιούμενου καυσίμου. Αρκετά κράτη μέλη θεωρούν ότι τα μέτρα αυτά είναι απαραίτητα για την απανθρακοποίηση του κτιριακού αποθέματος και τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και της υγείας.
4. Τι είναι τα ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης και σε ποια κτίρια θα εφαρμόζονται;
Τα ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ (ΕΠΕΑ) είναι ένα σύστημα που απαιτεί την ανακαίνιση των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις, συγκεκριμένα δε των κτιρίων με πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ) κατηγορίας ΣΤ ή Ζ. Η κατηγορία Ζ αντιστοιχεί στο 15 % των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις σε κάθε χώρα, ενώ τα υπόλοιπα κτίρια στη χώρα κατανέμονται αναλογικά μεταξύ των υπόλοιπων κατηγοριών από την κατηγορία ΣΤ έως την κατηγορία Α, η οποία αντιστοιχεί στα κτίρια μηδενικών εκπομπών. Ειδικότερα, τα δημόσια και τα μη οικιστικά κτίρια θα πρέπει το αργότερο έως το 2027 να έχουν ανακαινιστεί και αναβαθμιστεί τουλάχιστον στο επίπεδο ενεργειακής απόδοσης ΣΤ, και το αργότερο έως το 2030 τουλάχιστον στο επίπεδο Ε. Τα οικιστικά κτίρια θα πρέπει να ανακαινιστούν από το επίπεδο Ζ τουλάχιστον στο επίπεδο ΣΤ έως το 2030, και τουλάχιστον στο επίπεδο E έως το 2033. Τα κράτη μέλη πρέπει στη συνέχεια να καθορίσουν συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την επίτευξη υψηλότερων κατηγοριών ενεργειακής απόδοσης μέσω νέων εθνικών σχεδίων ανακαίνισης κτιρίων, σύμφωνα με την εθνική τους πορεία προς επίτευξη κτιριακού αποθέματος μηδενικών εκπομπών έως το 2050. Έχουν επίσης τη δυνατότητα να θεσπίσουν εθνικά ΕΠΕΑ, σύμφωνα με τα αντίστοιχα εθνικά σχέδια ανακαίνισης κτιρίων.
5. Τι είναι τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης και με ποιον τρόπο θα χρησιμοποιηθούν;
Η πρόταση για την ΟΕΑΚ περιλαμβάνει μέτρα για να καταστούν τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ) πολύ σαφέστερα, πιο αξιόπιστα και ορατά, με εύληπτες πληροφορίες σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και άλλα βασικά χαρακτηριστικά, προς όφελος των ιδιοκτητών κτιρίων, των χρηματοπιστωτικών επενδυτών και των δημόσιων αρχών. Η ποιότητα και η αξιοπιστία των ΠΕΑ σημειώνουν σταθερή βελτίωση από τη θέσπισή τους για πρώτη φορά το 2002. Ωστόσο, υπάρχουν αναγνωρισμένα προβλήματα όσον αφορά την ποιότητα των διαδικασιών, καθώς θεωρείται ότι δεν υπάρχει συνέπεια.
Τα προτεινόμενα μέτρα στην ΟΕΑΚ παρέχουν σαφέστερο ορισμό του τι θεωρείται ποιοτικό ΠΕΑ, του σκοπού του και του τρόπου έκδοσής του. Οι μηχανισμοί ελέγχου και η προβολή στις διαφημίσεις ακινήτων βελτιώνονται. Η ΟΕΑΚ περιλαμβάνει υπόδειγμα ΠΕΑ με ελάχιστο αριθμό κοινών δεικτών για την ενέργεια και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, το οποίο συμπληρώνεται από ορισμένους προαιρετικούς δείκτες, όπως για τα σημεία φόρτισης, την ποιότητα του αέρα εσωτερικών χώρων και το δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη με βάση τις ανθρακούχες εκπομπές καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του κτιρίου.
Η κατηγορία Α θα πρέπει να αντιστοιχεί σε κτίρια μηδενικών εκπομπών, ενώ η βαθμολογία Ζ αντιστοιχεί στο 15 % των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις σε κάθε χώρα, τα δε υπόλοιπα κτίρια στη χώρα κατανέμονται αναλογικά μεταξύ των υπόλοιπων κατηγοριών. Με αυτόν τον τρόπο, το σύστημα κατάταξης των κτιρίων θα είναι σαφέστερο, απλούστερο, ευέλικτο και, ταυτόχρονα, προσαρμόσιμο στα εθνικά χαρακτηριστικά του κτιριακού αποθέματος. Θα διευκολύνει επίσης την κατανόηση των ΠΕΑ και σε διασυνοριακό επίπεδο. Τέλος, η αναθεώρηση περιλαμβάνει κοινές απαιτήσεις για τις βάσεις δεδομένων και την παροχή δημόσιας πρόσβασης σε βάσεις δεδομένων σχετικών με την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Με αυτόν τον τρόπο, θα βελτιωθεί η ποιότητα των διαθέσιμων πληροφοριών και θα διευκολυνθεί το έργο των δημόσιων αρχών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
6. Η σημερινή πρόταση θα οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος για τους ιδιοκτήτες κατοικιών ή τον κλάδο;
Οι ενεργειακές ανακαινίσεις αποσβένονται σε βάθος χρόνου, χάρη στην εξοικονόμηση στους λογαριασμούς ενέργειας, η οποία κατά κανόνα αποτελεί πολλαπλάσιο της επένδυσης που απαιτείται για την αναβάθμιση των επιδόσεων ενός κτιρίου. Ωστόσο, επί του παρόντος, συχνά δεν πραγματοποιούνται ενεργειακές ανακαινίσεις εξαιτίας ποικίλων αρχικών εμποδίων. Αυτό μπορεί να εκθέσει τους ιδιοκτήτες κατοικιών και τους ενοικιαστές σε υψηλότερο ενεργειακό κόστος και να τους καταστήσει πιο ευάλωτους σε αυξήσεις των τιμών της ενέργειας. Πρόκειται ιδιαίτερα για την περίπτωση ατόμων που ζουν στα κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις, τα οποία συχνά είναι και τα άτομα που διαθέτουν λιγότερα κεφάλαια για να διαθέσουν σε βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης.
Στοχεύοντας στην άρση των εμποδίων στην ανακαίνιση, η παρούσα πρόταση αποσκοπεί στη μείωση του κόστους για τους εν λόγω ιδιοκτήτες και ενοικιαστές κατοικιών. Αυτό επιτυγχάνεται εστιάζοντας σε κτίρια όπου η ανακαίνιση θα επέφερε τη μέγιστη οικονομική αποδοτικότητα και τη μέγιστη εξοικονόμηση ως προς την κατανάλωση ενέργειας, την τιμή CO2, τους φόρους και τα τιμολόγια. Ένα σπίτι ενεργειακής κατηγορίας Ζ καταναλώνει κατά μέσο όρο περίπου 10 φορές περισσότερη ενέργεια από ένα κτίριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας ή ένα κτίριο μηδενικών εκπομπών. Η αναβάθμιση αυτών των κτιρίων μέσω ανακαίνισης στην ενεργειακή κατηγορία ΣΤ ισούται με εξοικονόμηση ενέργειας από 4,6 έως 6,2 εκατ. ΤΙΠ ετησίως σε ολόκληρη την ΕΕ. Η αναβάθμιση σε ενεργειακή κατηγορία Ε ισούται περίπου με 2πλάσια/3πλάσια εξοικονόμηση ενέργειας.
Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, η ανακαίνιση από το επίπεδο Ζ στο επίπεδο ΣΤ της κλίμακας του πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης αφορά περίπου 30 εκατομμύρια κτιριακές μονάδες. Από σήμερα έως το 2030, η Επιτροπή θα βοηθήσει στην κινητοποίηση της χρηματοδότησης των αρχικών επενδυτικών δαπανών για τις εν λόγω μονάδες, διαθέτοντας έως και 150 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ που διατίθεται για την εφαρμογή των ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης.
Η χρηματοδότηση προέρχεται από διάφορες πηγές, όπως, για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής και ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ιδίως χάρη στις ισχυρές εμβληματικές πρωτοβουλίες «Renovate» που προβλέπονται στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Το προτεινόμενο νέο Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα θα κινητοποιήσει επίσης 72,2 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2025-2032, με σκοπό τη στήριξη νοικοκυριών, ιδίως εκείνων που ζουν στα κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις. Για να καταστεί δυνατός ο αποδοτικός συνδυασμός δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης, η Επιτροπή καταβάλλει επίσης προσπάθειες για να καταστήσει το πλαίσιο που διέπει τις κρατικές ενισχύσεις πιο ευνοϊκό για τις ανάγκες των ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης σε επίπεδο ΕΕ.
Τα εθνικά σχέδια ανακαίνισης κτιρίων πρέπει επίσης να διασφαλίζουν τη διάθεση επαρκών πόρων και στήριξης, ώστε να παρέχεται χρηματοδότηση σε εθνικό επίπεδο και μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων.
7. Συμβάλει η αναθεώρηση της ΟΕΑΚ στην αύξηση της χρηματοδότησης ενεργειακών ανακαινίσεων;
Η έλλειψη χρηματοδότησης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια στην ανακαίνιση κτιρίων. Ένας από τους στόχους των πρόσφατα θεσπισθέντων εθνικών σχεδίων ανακαίνισης κτιρίων είναι να εξασφαλιστούν η συνεπής εκτέλεση των κονδυλίων, ο προσδιορισμός των βασικών τομέων και η θέσπιση των πλέον κατάλληλων μέσων. Προτεραιότητα των εθνικών σχεδίων ανακαίνισης κτιρίων θα είναι η παρακολούθηση της μείωσης των ατόμων που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια και του πληθυσμού που ζει σε ακατάλληλες κατοικίες (π.χ. διαρροές σε τοίχους ή στέγες). Τα σχέδια θα περιλαμβάνουν επισκόπηση των εθνικών πολιτικών και μέτρων για την ενδυνάμωση και την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών, για την ανακούφιση της ενεργειακής φτώχειας και τη διασφάλιση οικονομικά προσιτής στέγασης.
Σε επίπεδο ΕΕ, υπάρχουν διάφορες πηγές χρηματοδότησης για τη στήριξη των ανακαινίσεων, όπως, για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής και ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, ιδίως χάρη στις ισχυρές εμβληματικές πρωτοβουλίες «Renovate» που προβλέπονται στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Το προτεινόμενο νέο Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα θα κινητοποιήσει επίσης 72,2 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2025-2032, με σκοπό τη στήριξη νοικοκυριών, ιδίως εκείνων που ζουν στα κτίρια με τις χειρότερες επιδόσεις. Στη χρηματοδότηση αυτή θα πρέπει να συμβάλουν και τα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη καλούνται επίσης να αναπτύξουν εργαλεία διευκόλυνσης και χρηματοδότησης για να καταστήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις πιο ελκυστικές και να τις κατευθύνουν στις ανάγκες ανακαίνισης.
Για να καταστεί δυνατός ο αποδοτικός συνδυασμός δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης, η Επιτροπή επισημαίνει την ανάγκη διάθεσης τεχνικής βοήθειας και, επί του παρόντος, καταβάλλει προσπάθειες για να καταστήσει το πλαίσιο που διέπει τις κρατικές ενισχύσεις πιο ευνοϊκό για τις ανάγκες της αναθεώρησης της ΟΕΑΚ, ιδίως των ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης σε επίπεδο ΕΕ (ΕΠΕΑ). Παράλληλα, η Επιτροπή επανεξετάζει επί του παρόντος τον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις για τη βελτίωση των επιδόσεων των κτιρίων.
Επιπλέον, για την αποφυγή επιφανειακών ανακαινίσεων, η ΟΕΑΚ ορίζει τι είναι η «ριζική ανακαίνιση». Με αυτόν τον τρόπο, τα στοχευμένα έργα ανακαίνισης και τα καθεστώτα στήριξης που αποφέρουν υψηλή εξοικονόμηση ενέργειας θα επωφεληθούν από υψηλότερα οικονομικά κίνητρα και μέτρα τεχνικής στήριξης. Η ιδιωτική χρηματοδότηση στηρίζεται επίσης με ενισχυμένα εργαλεία πληροφόρησης, ιδίως με το διαβατήριο ανακαίνισης, το πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ) και τις βάσεις δεδομένων για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Αφενός, οι χρηματοδοτικοί επενδυτές θα μπορούν να αποτιμήσουν χρηματικά τα οφέλη της απανθρακοποίησης των κτιρίων και, αφετέρου, τα νοικοκυριά ή οι εμπορικοί παράγοντες θα μπορούν να εκτιμήσουν ακριβέστερα τα οικονομικά οφέλη των ανακαινίσεων κτιρίων και των σχεδίων αποπληρωμής τους. Θα θεσπιστούν νέα «πρότυπα χαρτοφυλακίου ενυπόθηκων δανείων» ως μηχανισμός παροχής κινήτρων για να βελτιώσουν οι δανειοδότες την ενεργειακή απόδοση του χαρτοφυλακίου κτιρίων τους και οι δυνητικοί πελάτες να κάνουν τα ακίνητά τους ενεργειακά αποδοτικότερα.
8. Τι προβλέπει η αναθεώρηση της ΟΕΑΚ όσον αφορά τη χρήση βιώσιμων οικοδομικών υλικών;
Η πρόκληση που αντιμετωπίζει ο κατασκευαστικός τομέας είναι να παρέχει πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και καλύτερη στέγαση και, ταυτόχρονα, να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των νέων κατασκευών ή των ανακαινίσεων μεγάλης κλίμακας. Η σημερινή πρόταση αποτελεί ένα πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των κτιρίων.
Η ΟΕΑΚ θα αντιμετωπίσει τις ανθρακούχες εκπομπές καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των κτιρίων, με τον υποχρεωτικό υπολογισμό και τη δημοσιοποίηση των πληροφοριών αυτών για νέες κατασκευές προς ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών και επιχειρήσεων. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στην πείρα που έχουν αποκομίσει διάφορα κράτη μέλη και θα εφαρμοστεί σταδιακά (ξεκινώντας με μεγάλα κτίρια άνω των 2.000 τετραγωνικών μέτρων από το 2027, ενώ μετά το 2030 θα εφαρμόζεται σε όλα τα κτίρια), ώστε να δοθεί επαρκής χρόνος για να καταστούν διαθέσιμα τα δεδομένα.
Οι εκπομπές από τη μεταποίηση και τη μεταφορά οικοδομικών υλικών, την κατασκευή, τη συντήρηση και την κατεδάφιση ενός κτιρίου είναι γνωστές ως «ενσωματωμένος άνθρακας». Οι ανθρακούχες εκπομπές που συνδέονται με την περίοδο χρήσης ενός κτιρίου λέγονται «λειτουργικές» ανθρακούχες εκπομπές. Οι σωστές επιλογές για αποδοτικές οικοδομικές πρακτικές και αποδοτικά οικοδομικά υλικά μπορούν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο τόσο στις λειτουργικές όσο και στις ενσωματωμένες ανθρακούχες εκπομπές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στη σημερινή πρόταση δεν εξετάζονται μόνο η ενεργειακή απόδοση και η μείωση των λειτουργικών ανθρακούχων εκπομπών, αλλά εγκαινιάζεται επίσης μια μακρόπνοη προσέγγιση για την αντιστοίχιση της ενεργειακής απόδοσης με την αποδοτική χρήση των πόρων, την κυκλικότητα και τη βιωσιμότητα.
9. Με ποιον τρόπο στηρίζει η αναθεώρηση της ΟΕΑΚ την ανάπτυξη ηλεκτρικών οχημάτων και τη χρήση ποδηλάτων;
Η εγκατάσταση υποδομών ηλεκτρικής φόρτισης πρέπει να επιταχυνθεί με ρυθμό ανάλογο της αναμενόμενης αύξησης του στόλου ηλεκτρικών οχημάτων στο οδικό δίκτυο της ΕΕ, ο οποίος προβλέπεται να ανέλθει σε τουλάχιστον 30 εκατομμύρια αυτοκίνητα έως το 2030. Η πρόταση κανονισμού για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων θέτει έναν στόχο για τις δημόσια διαθέσιμες υποδομές επαναφόρτισης και η αναθεωρημένη ΟΕΑΚ συμπληρώνει τον κανονισμό αυτόν με απαιτήσεις για υποδομές επαναφόρτισης σε ιδιωτικά κτίρια, στο σπίτι ή στον χώρο εργασίας. Αναμένεται ότι μεγάλο μέρος της επαναφόρτισης θα πραγματοποιείται σε αυτούς τους τύπους κτιρίων.
Η πρόταση απαιτεί επίσης από τα κράτη μέλη να άρουν τους φραγμούς στην εγκατάσταση σημείων επαναφόρτισης για τους κατοίκους πολυκατοικιών. Η πρόταση για την ΟΕΑΚ αντιμετωπίζει ένα ακόμη σημαντικό εμπόδιο για τη βιώσιμη κινητικότητα —την έλλειψη ασφαλούς στάθμευσης ποδηλάτων— με τη θέσπιση απαιτήσεων για θέσεις στάθμευσης σε νέα και ανακαινισμένα κτίρια και σε υφιστάμενα μεγάλα μη οικιστικά κτίρια.
Στην πρόταση για την ΟΕΑΚ προβλέπεται απαίτηση για τα σημεία επαναφόρτισης με στόχο τη στήριξη της έξυπνης φόρτισης, η οποία συνάδει επίσης με την πρόταση οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Με την έξυπνη φόρτιση, τα αυτοκίνητα μπορούν να φορτίζονται όταν οι τιμές της ενέργειας είναι χαμηλές ή όταν αφθονούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, θα είναι επίσης δυνατόν η ηλεκτρική ενέργεια να διοχετεύεται πίσω στο δίκτυο και η μπαταρία του αυτοκινήτου να χρησιμοποιείται ως μέσο αποθήκευσης. Η έξυπνη φόρτιση διευκολύνει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, στο δίκτυο και συμβάλλει στην απανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος.
10. Με ποιον τρόπο συμβάλλει η ΟΕΑΚ στην αύξηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στα κτίρια;
Σύμφωνα με αυτή την αναθεώρηση της ΟΕΑΚ, σε όλα τα νέα κτίρια, όπου αυτό είναι τεχνικά εφικτό, το 100 % της επιτόπιας κατανάλωσης ενέργειας πρέπει να καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από το 2030, για τα δε δημόσια κτίρια η απαίτηση αυτή πρέπει να εγκριθεί από το 2027. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταρτίσουν πολιτικές και μέτρα για την πλήρη κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων στα κτίρια έως το 2040. Η αναθεώρηση της ΟΕΑΚ προβλέπει επίσης μεγαλύτερη προβολή της ενσωμάτωσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ). Το νέο υπόδειγμα ΠΕΑ περιλαμβάνει την απαίτηση να αναγράφεται σαφώς η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, το μερίδιο των αναγκών του κτιρίου που αυτή καλύπτει και το κατά πόσον βελτιώνει τις συνολικές εκπομπές του κτιρίου. Τέλος, η αναθεώρηση βελτιώνει την αναγνώριση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον υπολογισμό των συνολικών επιδόσεων του κτιρίου, ιδίως όταν το κτίριο αποτελεί μέρος μεγαλύτερου ενεργειακού δικτύου, όπως ένα σύστημα τηλεθέρμανσης ή τηλεψύξης.
11. Με ποιον τρόπο θα βελτιώσει η αναθεώρηση της ΟΕΑΚ την ποιότητα του αέρα εσωτερικών χώρων και την ποιότητα του περιβάλλοντος εσωτερικών χώρων;
Τα κράτη μέλη θα παραμείνουν αρμόδια για τη ρύθμιση της ποιότητας του αέρα εσωτερικών χώρων και της ποιότητας του περιβάλλοντος εσωτερικών χώρων. Ωστόσο, η ΟΕΑΚ στηρίζει τα υψηλά περιβαλλοντικά πρότυπα εσωτερικών χώρων, απαιτώντας τα νέα κτίρια μηδενικών εκπομπών να είναι εξοπλισμένα με συσκευές μέτρησης και ελέγχου για την παρακολούθηση και τη ρύθμιση της ποιότητας του αέρα εσωτερικών χώρων. Το ίδιο ισχύει και για τα κτίρια όπου πραγματοποιούνται ανακαινίσεις μεγάλης κλίμακας.
Οι συσκευές αυτές θα παρακολουθούν και θα ρυθμίζουν τα τεχνικά συστήματα του κτιρίου, ώστε να διασφαλίζεται η βέλτιστη λειτουργία τους και να παρέχονται οι απαιτούμενες συνθήκες ποιότητας του αέρα εσωτερικών χώρων σε μεγιστοποιημένα επίπεδα απόδοσης. Τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης και ο δείκτης ευφυούς ετοιμότητας θα προβάλλουν τα κτίρια που διαθέτουν συστήματα ελέγχου και παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα εσωτερικών χώρων.
12. Ποιες είναι οι επιδόσεις των κρατών μελών ως προς τις τρέχουσες δεσμεύσεις τους και τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης;
Οι εθνικές μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης που έλαβε η Επιτροπή δείχνουν ότι οι χώρες συνήθως εφαρμόζουν μέτρα για ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, τεχνική στήριξη, προώθηση συμβουλευτικών εργαλείων, όπως υπηρεσίες μίας στάσης, αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και καλύτερη ενημέρωση. Ωστόσο, η ανάλυση δείχνει επίσης ότι τα μέτρα συχνά δεν είναι επαρκώς στοχευμένα ή λεπτομερή ώστε να επιτρέπουν τη σύγκριση των παρεχόμενων δεδομένων και να παρέχουν βεβαιότητα σχετικά με τα επίπεδα αποτελεσματικότητάς τους. Ειδικότερα, εξαιτίας της πληθώρας των διαφορετικών εθνικών οροσήμων δεν ήταν εύκολο να αξιολογηθεί το επίπεδο φιλοδοξίας των εν λόγω στρατηγικών. Ορισμένες δε εθνικές στρατηγικές δεν διέθεταν καμία φιλοδοξία ή σαφή χρηματοδοτική δέσμευση για την επίτευξη του στόχου απανθρακοποίησης της ΕΕ.
Με βάση την ανάλυση αυτή, η Επιτροπή πρότεινε να επανεξεταστεί το πλαίσιο μακροπρόθεσμων στρατηγικών ανακαίνισης, με σκοπό να ενισχυθούν η διαφάνεια, η συγκρισιμότητα, οι διαδικασίες εφαρμογής και παρακολούθησης, και να αποτυπωθούν οι μεγαλύτερες φιλοδοξίες της ΕΕ όσον αφορά την απανθρακοποίηση των κτιρίων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή έχει προτείνει νέες απαιτήσεις στην πρόταση για την ΟΕΑΚ, όπως, για παράδειγμα, μετατροπή των στρατηγικών σε πραγματικά σχέδια δράσης με εναρμονισμένο υπόδειγμα, συμπεριλαμβανομένων εθνικών στόχων, απαίτηση καθορισμού των επενδυτικών αναγκών και των χρηματοδοτικών μέτρων, βελτιωμένος συγχρονισμός με το πλαίσιο του κανονισμού για τη διακυβέρνηση και βελτιωμένες διαδικασίες παρακολούθησης των εθνικών σχεδίων. Η τελευταία απαίτηση συνεπάγεται αρμοδιότητες της Επιτροπής να αξιολογεί τα εθνικά σχέδια και να λαμβάνει κατάλληλα μέτρα παρακολούθησης, όπως ειδικές ανά χώρα συστάσεις προς τα κράτη μέλη.
