Ήταν 20 Οκτωβρίου όταν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις πανηγύριζαν για τα αποτελέσματα μίας κρίσιμης ψηφοφορίας στο ευρωκοινοβούλιο.
Με μεγάλη πλειοψηφία και παρά τις έντονες αντιδράσεις από τους εκπροσώπους των Ευρωπαίων αγροτών, υιοθετήθηκαν δύο νέες στρατηγικές:
- Η στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» (Farm to Fork, F2F) και
- Η στρατηγική Βιοπικοιλότητας (Biodiversity)
Θα αποτελέσουν τους βασικούς άξονες της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και, μεταξύ των άλλων, προβλέπουν:
- μείωση κατά 50% της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων έως το 2030
- μείωση της χρήσης λιπασμάτων κατά τουλάχιστον 20% έως το 2030
- μείωση κατά 50% των πωλήσεων αντιμικροβιακών (αντιβιοτικών) φαρμάκων για τα εκτρεφόμενα ζώα και την υδατοκαλλιέργεια έως το 2030 και
- κάλυψη του 25% της συνολικής καλλιεργήσιμης γης από βιολογικές καλλιέργειες έως το 2030 (πηγή: “From Farm to Fork: Our food, our health, our planet, our future”, Ε. Επιτροπή, Μάιος 2020)
Διατροφική κρίση όπως ενεργειακή κρίση
Γιατί, όμως, οι ευγενείς αυτοί στόχοι, που αποσκοπούν στο να κάνουν «τα συστήματα τροφίμων δίκαια, υγιεινά και φιλικά προς το περιβάλλον» (Ε. Επιτροπή) να προκαλούν αντιδράσεις;
Όσοι αντιδρούν, προειδοποιούν ότι οι πράσινες αυτές πολιτικές, θα έχουν τις ίδιες επιπτώσεις με την πράσινη πολιτική στην ενέργεια. Δηλαδή μείωση της ευρωπαϊκής παραγωγής, εξάρτηση από προμήθειες εκτός Ε.Ε., εκτόξευση των τιμών και ευαλωτότητα στις καιρικές συνθήκες.
Ειδικά για το τελευταίο, μία πρώτη γεύση παίρνουν ήδη οι Ευρωπαίοι καταναλωτές.
Οι κακές καιρικές συνθήκες του καλοκαιριού (ξηρασία σε Βόρεια και Νότια Αμερική, ισχυρές βροχοπτώσεις στην Ευρώπη) έχουν οδηγήσει σε «ράλι» τις τιμές των τροφίμων: τον Οκτώβριο, οι παγκόσμιες τιμές τροφίμων έφτασαν σε υψηλά δεκαετίας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (F.A.O). Όπως εξηγεί ο FAO, «οι τιμές των γεωργικών προϊόντων αυξήθηκαν κατακόρυφα το περασμένο έτος, λόγω της μείωσης της συγκομιδής και της ισχυρής ζήτησης.»
Στην Ελλάδα, τον Οκτώβριο, η άνοδος του δείκτη τροφίμων άγγιξε το 3%, ποσοστό υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (2,3%), σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat.
Ο λογαριασμός στους καταναλωτές
Μία σειρά μελετών προειδοποιούν ότι η εφαρμογή των στρατηγικών F2F και βιοποικιλότητας θα προκαλέσει μείωση της ευρωπαϊκής αγροτικής παραγωγής.
Μάλιστα, μία εξ αυτών προέρχεται από το Κοινό Κέντρο Ερευνών(Joint Research Centre, JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Το γεγονός ότι η στρατηγική Farm to Fork θα έχει αντίκτυπο στις παραγωγικές μας ικανότητες αναγνωρίζεται στην πραγματικότητα από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της ΕΕ» δήλωσε στο newmoney ο Pekka Pesonen, Γενικός Γραμματέας της Copa- Cogeca, της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής ένωσης αγροτικών συνεταιρισμών, που εκπροσωπεί πάνω από 22 εκατομμύρια Ευρωπαίους αγρότες.
«Αυτό έχει αποτυπωθεί στις πολλαπλές μελέτες που δημοσιεύθηκαν για το θέμα, είτε προέρχονται από δημόσιους ερευνητικούς φορείς όπως το JRC ή το USDA (Υπηρεσία Εξωτερικής Γεωργίας του υπ. Γεωργίας των ΗΠΑ) είτε από πανεπιστήμια όπως το Wageningen της Ολλανδίας και το πανεπιστήμιου του Κιέλου (Kiel) της Γερμανίας. Αυτό που παραμένει υπό συζήτηση είναι το εύρος αυτής της μείωσης, ανάλογα με τις παραμέτρους και τις πολιτικές που εξετάζονται .»
Ντόμινο επιπτώσεων
Οι Ευρωπαίοι αγρότες προειδοποιούν ότι τα πρώτα θύματα αυτής της πολιτικής θα είναι οι καταναλωτές.
«Στην ευρωπαϊκή αγορά, μελέτες που έχουν ήδη δημοσιευτεί έδωσαν κάποιες πρώτες ενδείξεις» εξηγεί ο Pekka Pesonen.«Η μελέτη του JRC προβλέπει ότι η συνολική αύξηση των τιμών θα είναι περίπου 12%. Οι καλλιέργειες θα επηρεαστούν λιγότερο από τα προϊόντα κρέατος και μόνο οι τιμές του γάλακτος θα πρέπει να έχουν περιορισμένη αύξηση. Από την πλευρά του Πανεπιστημίου του Κίελου, η μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο ανέφερε ότι η Στρατηγική F2F αναμένεται να οδηγήσει σε κόστος προσαρμογής περίπου 42 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το μεγαλύτερο μερίδιο του θα χρηματοδοτηθεί από τους καταναλωτές. Η σημερινή συγκυρία μας δείχνει ότι η αύξηση των τιμών των τροφίμων έχει ισχυρό αντίκτυπο στα νοικοκυριά και αποτελεί πηγή ανησυχίας σε πολλά κράτη μέλη.»
Είναι επίσης, πιθανό, οι πολιτικές αυτές να προκαλέσουν τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Αφενός, η μελέτη του Κίελου προειδοποιεί ότι υπάρχει κίνδυνος η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μετατραπεί σε καθαρό εισαγωγέα τροφίμων, τη στιγμή μάλιστα που οι Βρυξέλλες συζητούν μέτρα για να αποφευχθούν οι κρίσεις εφοδιασμού μετά την COVID-19.
Αφετέρου, η στρατηγική F2F θα μπορούσε να οδηγήσει παραγωγικές μονάδες σε τρίτες χώρες, με πιο ελαστικούς κανόνες, στερώντας θέσεις εργασίας από την Ευρώπη και ναρκοθετώντας το στόχο μείωσης των εκπομπών ρύπων.
Από την άλλη πλευρά, οι επιπτώσεις για το εισόδημα των αγροτών είναι δύσκολο να προβλεφθούν.
Τα κείμενα των ρυθμιστικών εργαλείων για την υλοποίηση των στόχων F2F και Βιοποικιλότητας θα αρχίσουν να συζητούνται το 2022.
«Προς το παρόν, η Ε. Επιτροπή θέλει μόνο να προτείνει μελέτες για μεμονωμένους στόχους. Αυτές οι μεμονωμένες εκτιμήσεις επιπτώσεων θα παράσχουν ελλιπή εικόνα των πραγματικών επιπτώσεων στους γεωργούς και τους καταναλωτές. Ενώ η συζήτηση στην ΕΕ επικεντρώνεται σε αυτό, χάνουμε χρόνο και χάνουμε μια ευρύτερη συζήτηση για τα εργαλεία και τις συγκεκριμένες επιλογές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι αγρότες για την επίτευξη των στόχων F2F και Βιοποικιλότητας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι απέχουμε μόλις 8 συγκομιδές από την πλήρη εφαρμογή της πολιτικής » προειδοποιεί ο Pekka Pesonen.
Η απάντηση των Βρυξελλών
Τι απαντούν, όμως, οι Βρυξέλλες σε όλα αυτά;
«Προβλέπονται ειδικές μελέτες επιπτώσεων για όλες τις νομοθετικές πρωτοβουλίες από το Farm to Fork και τις Στρατηγικές Βιοποικιλότητας» είπε στο newmoney εκπρόσωπος της Ευρωπαικής Επιτροπής.
«Ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων πρέπει να διασφαλίζει ασφαλή, θρεπτικά, προσιτά και βιώσιμα τρόφιμα στους ανθρώπους, σε επαρκείς και ποικίλες ποσότητες, ανά πάσα στιγμή. Με τις αυξανόμενες κρίσεις σε κλίμα και βιοποικιλότητα, τα συστήματα τροφίμων πρέπει να αλλάξουν και να γίνουν, από μέρος του προβλήματος, μέρος της λύσης. Αυτή είναι μια βασική αρχή της στρατηγικής Farm to Fork» τόνισε η ίδια πηγή.
Οι Ευρωπαίοι αγρότες, από την πλευρά τους, τονίζουν ότι στηρίζουν τη στροφή σε βιώσιμες παραγωγές.
«Μπορούμε να βελτιώσουμε τη βιωσιμότητα ή την παραγωγή τροφίμων, διατηρώντας παράλληλα επαρκή προσφορά προσιτών σε τιμές τροφίμων, αλλά αυτό απαιτεί ρεαλιστικούς και προοδευτικούς στόχους με προσαρμοσμένο χρονοδιάγραμμα και την απαραίτητη τεχνολογική και οικονομική υποστήριξη και λύσεις» σημειώνει ο Pekka Pesonen.
Νικολέττα Καστανού
