Από την Πένη Χαλάτση
Επείγουσα έκκληση να αρχίσει ο παγκόσμιος πληθυσμός να μετατρέπει τα απορρίμματα σε πλούτο απηύθυναν επιστήμονες και οργανισμοί στην έκτη σύνοδο της Περιβαλλοντικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (UNEA-6) που διοργανώθηκε στο Ναϊρόμπι της Κένυας.
Η Διεθνής Ένωση Στερεών Αποβλήτων (ISWA), σε συνεργασία με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNEP), δημοσίευσε μια έκθεση αξιολόγησης της παγκόσμιας διαχείρισης αποβλήτων και προχώρησε σε ανάλυση των δεδομένων σχετικά με την διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων παγκοσμίως. Το βασικό συμπέρασμα ήταν ότι η παραγωγή αποβλήτων είναι εγγενώς συνδεδεμένη με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) και πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες αγωνίζονται κάτω από το βάρος της ταχείας αύξησης των αποβλήτων. Όπως επισημαίνεται, ο κόσμος παράγει δύο δισεκατομμύρια τόνους αστικών στερεών αποβλήτων ετησίως, κάτι που έχει περιβαλλοντικές συνέπειες αλλά επηρεάζει και την παγκόσμια υγεία. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, 400.000 έως 1 εκατομμύριο άνθρωποι, οι περισσότεροι από τους οποίους στις αναπτυσσόμενες χώρες, πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με κακή διαχείριση των απορριμμάτων, όπως ελονοσία, καρδιακές παθήσεις και διαφορετικούς τύπους καρκίνου.
Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει επανειλημμένως υπογραμμίσει ότι οι αδιάκριτες πρακτικές διάθεσης απορριμμάτων μπορούν να εισάγουν επικίνδυνες χημικές ουσίες στο έδαφος, τον υδροφόρο ορίζοντα και τον αέρα, προκαλώντας, μακροπρόθεσμη, δυνητικά μη αναστρέψιμη βλάβη στην τοπική χλωρίδα και πανίδα, επηρεάζοντας αρνητικά την βιοποικιλότητα, βλάπτοντας ολόκληρα οικοσυστήματα και εισχωρώντας στην τροφική αλυσίδα. Μια άλλη έκθεση του UNEP δείχνει ότι το μεθάνιο, ένα αέριο θερμοκηπίου που εκλύεται από την αποσύνθεση οργανικών αποβλήτων σε χωματερές, συμβάλλει δραστικά στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
Μετάβαση σε μια προσέγγιση μηδενικών αποβλήτων
Η έκθεση που παρουσιάστηκε στο Ναϊρόμπι σημειώνει ότι η μείωση των αποβλήτων με την λήψη μέτρων πρόληψης και διαχείρισης αποβλήτων θα μπορούσε να περιορίσει το καθαρό ετήσιο κόστος κατά 270,2 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2050. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας, όπου η παραγωγή αποβλήτων και η οικονομική ανάπτυξη αποσυνδέονται ενώ δίνεται έμφαση στην υιοθέτηση πρακτικών αποφυγής αποβλήτων και βιώσιμων επιχειρηματικών πρακτικών, θα μπορούσε να αποφέρει καθαρό κέρδος 108,5 δισ. δολάρια ετησίως.
Σύμφωνα με την Zoë Lenkiewicz, επικεφαλής συγγραφέα της έκθεσης, τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι ο κόσμος πρέπει επειγόντως να στραφεί σε μια προσέγγιση μηδενικών αποβλήτων βελτιώνοντας παράλληλα τη διαχείριση των απορριμμάτων για την πρόληψη σημαντικής ρύπανσης, εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αρνητικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία.
«Η ρύπανση από τα απόβλητα δεν γνωρίζει σύνορα, επομένως είναι προς το συμφέρον όλων να δεσμευτούν για την πρόληψη των απορριμμάτων και να επενδύσουν στην διαχείριση των απορριμμάτων όπου λείπουν. Οι λύσεις είναι διαθέσιμες και έτοιμες να κλιμακωθούν. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι ισχυρή ηγεσία για να ορίσει την απαιτούμενη κατεύθυνση και ρυθμό και να διασφαλίσει ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω», δήλωσε η Lenkiewicz.
Ως εκ τούτου, οι επιστήμονες καλούν τις χώρες να υιοθετήσουν το σενάριο της κυκλικής οικονομίας, το οποίο έχει θετική επίδραση στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και στην ανθρώπινη υγεία και μειώνει σημαντικά τις αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα του οικοσυστήματος.
Πιο πράσινες πρακτικές διάθεσης απορριμμάτων
Η διακρατική συνεργασία για την βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί κοινό ζητούμενο στις κυβερνητικές πολιτικές. Ενδεικτική είναι η θέση που εξέφρασε ο πρόεδρος της Κένυας, Γουίλιαμ Ρούτο, ο οποίος υποστήριξε ότι οι προσπάθειες κοινής χρήσης πόρων όπως οι ωκεανοί θα απαιτήσουν διεθνή συνεργασία.
«Η διεθνής συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της υιοθέτησης των προσεγγίσεων του κύκλου ζωής (μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση) στα απόβλητα που είναι καίριας σημασίας για τη διατήρηση της γαλάζιας οικονομίας και των οικοσυστημάτων της», δήλωσε ο Ρούτο. «Εφαρμόζουμε (επί του παρόντος) την Στρατηγική για την Πράσινη Οικονομία και το Σχέδιο Εφαρμογής για να μετατοπίσουμε τη διαχείριση των απορριμμάτων σε μια κυκλική οικονομία», τόνισε.
Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με το Earth.org, η Γερμανία έχει αναγνωριστεί ως παγκόσμιος ηγέτης στην ανακύκλωση αστικών απορριμμάτων, καθιστώντας την έτσι σημείο αναφοράς για άλλες χώρες όσον αφορά την εφαρμογή πιο πράσινων πρακτικών διάθεσης απορριμμάτων.
Εντείνεται το πρόβλημα και με τα ηλεκτρονικά απόβλητα – Μας κατακλύζουν ενώ η ανακύκλωση έχει μείνει πίσω
Τα ηλεκτρονικά απόβλητα αποτελούν άλλον έναν τομέα ο οποίος έχει «ξεγλιστρήσει» από τις ορθές πρακτικές της κυκλικής οικονομίας. Σε μια ξεχωριστή αναφορά ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι τα απόβλητα από ηλεκτρονικά είδη (πεταμένες συσκευές με βύσμα ή μπαταρία, συμπεριλαμβανομένων κινητών τηλεφώνων, ηλεκτρονικών παιχνιδιών, τηλεοράσεων, φούρνων μικροκυμάτων, ηλεκτρονικών τσιγάρων, φορητών υπολογιστών και ηλιακών συλλεκτών) συσσωρεύονται παγκοσμίως ενώ τα ποσοστά ανακύκλωσης παραμένουν χαμηλά και είναι πιθανό να μειωθούν ακόμη περισσότερο.
Η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών του ΟΗΕ και ο ερευνητικός οργανισμός UNITAR ανέφεραν ότι το 2022 δημιουργήθηκαν περίπου 62 εκατομμύρια τόνοι «ηλεκτρονικών αποβλήτων» ενώ έως το 2030 θα μπορούσαν να φθάσουν να φτάσει τους 82 εκατομμύρια τόνους.
Τα μέταλλα – συμπεριλαμβανομένου του χαλκού, του χρυσού και του σιδήρου – αποτελούσαν το ήμισυ των 62 εκατομμυρίων τόνων, συνολικής αξίας περίπου 91 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτά τα ακατέργαστα μέταλλα και τα κρίσιμα μέταλλα όπως το κοβάλτιο είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή μπαταριών και έχουν στρατηγική αξία. Από την άλλη, τα πλαστικά αντιπροσώπευαν 17 εκατομμύρια τόνους και ουσίες όπως τα σύνθετα υλικά και το γυαλί αποτελούσαν τους υπόλοιπους 14 εκατομμύρια τόνους
Ο οργανισμός λέει ότι μόνο το 22% της μάζας των ηλεκτρονικών απορριμμάτων συλλέχτηκε και ανακυκλώθηκε σωστά το 2022. Μάλιστα, όπως εκτιμούν οι αρμόδιες υπηρεσίες, το ποσοστό αυτό αναμένεται να μειωθεί μέχρι το τέλος της δεκαετίας λόγω της «καταπληκτικής αύξησης» τέτοιων απορριμμάτων η οποία οφείλεται στα υψηλότερα επίπεδα κατανάλωσης, στις περιορισμένες επιλογές επισκευής, στον μικρότερο κύκλο ζωής των προϊόντων, στην αυξανόμενη ψηφιοποίηση της κοινωνίας και στις ανεπαρκείς υποδομές διαχείρισης ηλεκτρονικών αποβλήτων.
Όπως προκύπτει από την έρευνα, ορισμένες από τις απορριφθείσες ηλεκτρονικές συσκευές περιείχαν επικίνδυνα στοιχεία όπως ο υδράργυρος, καθώς και μέταλλα σπάνιων γαιών. Επί του παρόντος, μόνο το 1% της ζήτησης για τα 17 ορυκτά που αποτελούν τα σπάνια μέταλλα καλύπτεται μέσω της ανακύκλωσης.
Η έκθεση ανέφερε ότι κατά μέσο όρο, κάθε άτομο στη γη παράγει περίπου 7,8 κιλά ηλεκτρονικών αποβλήτων κάθε χρόνο. Φυσικά αυτό το ποσοστό ποικίλλει σημαντικά σε ολόκληρο τον κόσμο, με περίπου τα μισά ηλεκτρονικά απόβλητα να παράγονται στην Ασία, όπου λίγες χώρες έχουν νόμους για τα ηλεκτρονικά απόβλητα ή τους στόχους συλλογής. Ομοίως, στην Αφρική, τα ποσοστά ανακύκλωσης και συλλογής κυμαίνονται σε περίπου 1%. Τα ποσοστά ανακύκλωσης και συλλογής ξεπερνούν το 40% στην Ευρώπη, όπου η κατά κεφαλήν παραγωγή απορριμμάτων είναι η υψηλότερη φθάνοντας σχεδόν τα 18 κιλά.
