Από τον Νίκο Παλιατσέα*
«Η φορτισμένη εθνική
μνήμη αναδείχτηκε
σε προϋπόθεση της διαιώνισης
των νεωτερικών κοινωνιών»[1]
«Το χαλκόχρωμο αλάξευτο τοπίο της Μυκόνου, όπως χαρακτηρίστηκε κάποτε από τον κορυφαίο αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη, περικόπτεται πλέον από το ατάσθαλο, διάσπαρτο, οικιστικό λευκό της μαζικής δόμησης των τελευταίων χρόνων. Η κατεύθυνση της Μονεμβασιάς, όπου διατηρήθηκε το ιστορικό κέντρο και αναπτύχθηκε ο γειτονικός οικισμός, χωρίς επιπτώσεις στον υπαίθριο χώρο, δεν υιοθετήθηκε στη Μύκονο, στην οποία το πρωτείο της «αστόλιστης ποιητικότητας»[2] του τοπίου υπέκυψε αμετάκλητα στο συγκεκριμένο υψηλής οικονομικής αποδοτικότητας μοντέλο και το μόνο εφικτό σήμερα είναι να μη μετατραπεί η Μύκονος σε κάτι ανάλογο της Ibiza».
Αυτά αναφέραμε σε άρθρο μας το 2011 στην Ελευθεροτυπία για την εκτός σχεδίου δόμηση με προτάσεις για την προστασία του Ελληνικού υπαίθριου χώρου, όπου μεταξύ άλλων προτείναμε δίπλα στους υπάρχοντες συνεκτικούς οικισμούς και σε αναλογία με αυτούς, να δημιουργηθούν αντίστοιχοι συγκεντρωτικοί συνεκτικοί οικιστικοί πυρήνες – τράπεζες γης, που θα υποδεχόντουσαν όσους είχαν θεμελιωμένα δικαιώματα για δόμηση στις εκτός σχεδίου περιοχές, παράλληλα δε να προστατευτεί η μικροιδιοκτησία και η δυνατότητα δόμησης από μικρομεσαίους Ευρωπαίους κ.λπ. που θα επιθυμούσαν μίαν εναλλακτική διαβίωση σε ανεξάρτητη κατοικία και όχι σύντομες διακοπές σε τουριστικά μεγαλοσυγκροτήματα.
Σήμερα η πολιτεία, μειώνει μεθοδικά την δόμηση στην εκτός σχεδίου, καθώς καταργήθηκαν πρόσφατα, αφ’ ενός οι παρεκκλίσεις που επέτρεπαν την δόμηση στα μικρά οικόπεδα κάτω των 4 στρεμμάτων και αφ’ ετέρου η προωθούμενη πολεοδομική ρύθμιση για τα 4 στρέμματα και άνω, προβλέπει την απαίτηση να έχουν πρόσωπο σε οδούς προϋφιστάμενες του 1977, αποδεικνυόμενο αυτό με αεροφωτογραφίες («εκτός συναλλαγής το 90% τα άνω των 4 στρεμμάτων στην εκτός σχεδίου περιοχή» Γ. Ρούσκας πρόεδρος συμβολαιογράφων). Επίσης τα πολυαναμενόμενα Τ.Π.Σ. (Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια) εφόσον προβλέψουν αντίστοιχες μεγάλες αρτιότητες θα αποβούν κενό γράμμα ως προς την δυνατότητα δόμησης από την μικρομεσαία ιδιοκτησία.
Επομένως είναι ελάχιστο ότι απομένει για δόμηση και άρα είναι το λιγότερο αστήριχτα τα αντιθέτως υποστηριζόμενα σε δημοσιεύσεις όπως: «Τσιμέντα παντού χωρίς σχέδιο και υποδομές» Καθημερινή 14/01/2024, «Νομοσχέδιο-έκτρωμα ανοίγει τον δρόμο για τσιμεντοποίηση της χώρας» Capital.gr 10/01/2024, «…..η Πολιτεία …. δεν έχει καταργήσει, την εκτός σχεδίου δόμηση» Μ. Παπαδημητρίου Liberal 10/01/2024, «Ξεχαρβάλωμα…..» Στέφανος Μάνος Καθημερινή 14/01/2024 κ.λπ.
Δεν πρέπει να αγνοηθεί το γεγονός πως δεν υπάρχουν ανάλογα δημοσιεύματα και αντιδράσεις όλων των παραπάνω για τις δυνατότητες δόμησης σε οικόπεδα άνω των 50 στρεμμάτων που παραμένουν σε ισχύ.
Μήπως ακούσια ή εκούσια όλες οι παραπάνω ενορχηστρωμένες ή όχι επιθέσεις, τελικά πιέζοντας, διευκολύνουν τις βλέψεις της πολιτείας να αφήσει την Ελληνική ύπαιθρο βορά μόνον στους μεγαλοεπενδυτές;
Περαιτέρω θα εστιάσουμε σε μία επιμέρους περιοχή σαν αυτήν της Δυτικής Μάνης όπου ασκούνται παρόμοιες πιέσεις, για την εξαγωγή συνολικότερων συμπερασμάτων.
Κατ’ αρχήν με αφορμή ανάλογες κραυγαλέες διατυπώσεις στις εφημερίδες Καθημερινή: «Το διάταγμα του ’82 π ν ί γ ε ι την Δυτική Μάνη» (30/10/2023) και Θάρρος της Καλαμάτας: «Τουριστική τ σ ι μ ε ν τ ο π ο ί η σ η οικισμών της Δυτικής Μάνης με άδειες αστέγων!!!» (δικές μου οι επισημάνσεις) που αφορούν το (όψιμο;) ενδιαφέρον για προστασία της Δυτικής Μάνης, όπου προτείνεται η αναστολή εργασιών στους στάσιμους οικισμούς της περιοχής από περιβαλλοντικούς, πολιτιστικούς, αρχαιολογικούς συλλόγους, με σημαίνοντα outstanding μέλη (επιφανείς μελετητές, ακαδημαϊκοί διδάσκαλοι, εφοπλιστές, επιχειρηματίες κ.λπ. με περιβαλλοντική ευαισθησία και έργο). Διερωτάται όμως κανείς, που ήταν όλοι αυτοί, όλα αυτά τα χρόνια, τι ουσιαστική παρέμβαση είχαν, όταν η εξάπλωση της διάσπαρτης δόμησης αλλοίωνε το περιβάλλον ανά την επικράτεια, όταν αντί να χαρακτηριστούν και προστατευτούν οι συγκεκριμένοι οικισμοί της περιοχής εισέβαλαν τα λευκά αλουμίνια, οι πολεμίστρες κιτς στις οροφές, η τυποποίηση με πυκνά όμοια κτίρια στα τουριστικά συγκροτήματα κ.λπ.
Προσπερνώντας πολλά από τα διαλαμβανόμενα στα άρθρα αυτά, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί πως το άρθρο της Καθημερινής, περιέχει την μη ακριβή πληροφορία, με φωτογραφία μάλιστα, ότι οι οικισμοί της Πλάτσας και Πηγής είναι στάσιμοι, ενώ αυτοί δεν είναι, δημιουργώντας εσφαλμένες εντυπώσεις στην κοινή γνώμη (ίσως εκ παραδρομής γιατί το οικείο ΦΕΚ περιλαμβάνει αυτούς ενώ έχουν αποχαρακτηριστεί).
Φωτογραφία της Καθημερινής όπου παρουσιάζονται ως στάσιμοι οικισμοί, η Πλάτσα και Πηγή με αποτέλεσμα την δήθεν συνεχή, πυκνοδομημένη αστική δόμηση και δίπλα σήμερα το αλάξευτο μη «αστικοποιημένο» τοπίο στην Πλάτσα, Πηγή και Κοτρώνι.
Σε εκτενές άλλο άρθρο μας το μακρινό 2005 στην εφημερίδα Μανιάτικη Αλληλεγγύη, διαβλέποντας τα μελλοντικά προβλήματα, προτείναμε τότε την δημιουργία 3 οικιστικών πυρήνων με λεπτομερείς όρους υλοποίησης, δίπλα από την Καρδαμύλη, Στούπα και Αγ. Νικόλαο ώστε να προστατευτεί το υπόλοιπο περικόσμιο τοπίο.
Ήδη σήμερα, η πραγματικότητα οδήγησε στην υλοποίηση 2 εκ των 3 παραπάνω πυρήνων δίπλα στην Στούπα και στον Αγ. Νικόλαο, με ευεργετικά για την τοπική κοινωνία αποτελέσματα. Η δημιουργία των πυρήνων αυτών ακόμη και χωρίς να εφαρμοστούν όσα είχαμε προτείνει, πραγματοποιήθηκε κυρίως πέριξ των κεντρικών ασφαλτοστρωμένων δρόμων που συνδέουν τις περιοχές αφήνοντας όμως περίπου αδόμητο, τον μεταξύ τους υπαίθριο χώρο, όπως φαίνεται κατωτέρω:
Ενδιάμεσο τοπίο Στούπας και Αγίου Νικολάου
Λαμβάνοντας υπόψη το ανάγλυφο του Μανιάτικου τοπίου προκύπτει πως δεν υφίσταται κίνδυνος «αστικοποίησης», οπότε δεν θα πρέπει να καταργηθούν οι ευεργετικές διατάξεις για τους στάσιμους ημιορεινούς οικισμούς της περιοχής με «ξαφνικό θάνατο», π.χ. οι ημιορεινοί οικισμοί Καρυοβούνι, Μηλιά κ.λπ. όπου εύρισκε καταφύγιο ο Κολοκοτρώνης! προφανώς δεν κινδυνεύουν από «αστικοποίηση».
Επομένως, η τελευταία αυτή ανάσα ζωντάνιας, πληθυσμιακής επιβίωσης, όσο και αξιακής διατήρησης της μικροιδιοκτησίας στην περιοχή της Δ. Μάνης, μέσω της ισχύουσας διάταξης για τους στάσιμους οικισμούς μπορεί να παραμείνει αντιστεκόμενη στις πιέσεις, εκτός και αν όπως επιμόνως και προτροπάδην ζητείται, επίκειται η κατάργηση των παρεκκλίσεων για τους συγκεκριμένους στάσιμους οικισμούς.
Τι κυοφορείται άραγε από την πολιτική εξουσία μετά την κατάργηση των παρεκκλίσεων για δυνατότητα δόμησης στα μικρά οικόπεδα και την δυσχέρεια δόμησης ακόμη και στα οικόπεδα 4 στρεμμάτων και άνω;
Μήπως επίκειται η κατάργηση των παρεκκλίσεων και για τους στάσιμους οικισμούς;
Μήπως η πολιτεία αντί να θεσπίσει οικιστικούς πυρήνες με συγκεκριμένους όρους δόμησης και ταχύρρυθμες διαδικασίες, θα παραδώσει στο μέλλον ότι παραμένει αλώβητο, με ευεργετικούς νόμους (Ε.Π.Σ. Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια. ΕΣΧΑΣΕ κ.λπ.), μόνον στις μεγάλες επενδύσεις των 50 στρεμμάτων, με fast track διαδικασίες (ενώ εντάξεις όπως στο Μαύρο Λιθάρι Αττικής λιμνάζουν για δεκαετίες) από παντοειδείς επενδυτές π.χ. εμίρηδες ολιγάρχες ή έστω σε επιτυχημένες επενδύσεις στην καλύτερη περίπτωση τύπου Costa Navarino, που κάθε τέτοια επένδυση αποθεώνεται σήμερα στα Μ.Μ.Ε.;
Επιδόρπιο τσιμεντοποίησης
Ως προς την «τσιμεντοποίηση» παρατίθενται φωτογραφίες από έργα βιτρίνας στη Στούπα και Καρδαμύλη αντί να γίνουν συντηρήσεις σε αγροτικούς δρόμους για την προστασία του δασικού πλούτου και αντιπλημμυρικά έργα.
Τσιμεντένιες ζαρντινιέρες (30 !!! περίπου) μήκους 3 μ.! που κατασκευάζονται τώρα στην παραλία της Στούπας, στην δε προκυμαία της Καρδαμύλης, ιδιαιτέρως ογκώδη τσιμεντένια παγκάκια, μερικά σε σχήμα άγκυρας (sic) μήκους 5 μ.! που ούτε σε παλαιότερες εποχές εργολαβίστικης αποθέωσης του μπετόν δεν κατασκευάζονταν.
«Πεδίον δόξης λαμπρό» για τους ανωτέρω όντως ευαισθητοποιημένους πολίτες…
Τι στάση θα τηρήσουν στην συντελούμενη «απεκθάμβωση»² του γαλαζομένου τοπίου, θα επέμβουν ή θα τους ηχήσουν όλα αυτά πάλι σαν το Φαουστικό «ανήκουστο που δεν αντηχεί»;
Η νέα Δημοτική αρχή της Δυτικής Μάνης και η νέα Περιφέρεια θα αντιμετωπίσουν τα αμείλικτα κελεύσματα της ανυπέρθετης αναπτυξιακής ανάγκης της περιοχής στα πλαίσια της αειφορίας, κατεδαφίζοντας τα κληρονομημένα στερεότυπα του παρελθόντος με τολμηρά μέτρα ανατροπής και αντίστασης;
*Ο Νίκος Παλιατσέας είναι πολιτικός μηχανικός πρώην στέλεχος της υπηρεσίας της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου και θεατρικός συγγραφέας.
[1]. Κ. Τσουκαλάς: Η επινόηση της ετερότητας (Εκδόσεις Καστανιώτη).
[2]. Ν. Καρούζος (ποιητής).
