Διατηρητέο χαρακτηρίστηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος το κτίριο του σανατορίου στην Πάρνηθα. Πρόκειται για ένα κτίριο της δεκαετίας του ’30 με πολύ αξιόλογη ιστορία, καθώς από σανατόριο μετετράπη σε «Ξενία» και σε σχολή τουριστικής εκπαίδευσης, μέχρι να κλείσει στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Το κτίριο ανήκει στην Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου, η οποία σκοπεύει να προχωρήσει στην αξιοποίησή του.
Η απόφαση χαρακτηρισμού του σανατορίου υπεγράφη στα τέλη Ιουλίου και δημοσιεύθηκε χθες στη Διαύγεια. Διατηρητέο χαρακτηρίστηκε «το αρχικό κτίριο, όπως υφίστατο μέχρι το έτος 1965 και όχι οι μεταγενέστερες προσθήκες και επεμβάσεις που αλλοίωσαν τον χαρακτήρα του». Η αιτιολογική έκθεση του τμήματος Διατηρητέων Κτιρίων του υπουργείου Περιβάλλοντος προσφέρει, όπως πάντα, μια πολύ εμπεριστατωμένη ματιά στην ιστορία του. Σύμφωνα, λοιπόν, με την υπηρεσία, το κτίριο κτίστηκε τη δεκαετία του ’30 στη θέση μικρότερου ξύλινου σανατορίου 14 κλινών του 1914. Η περιοχή, που δωρίστηκε το 1914 από τη Μονή Πετράκη στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», επελέγη έπειτα από μελέτη του αέρα και του κλίματος του βουνού, ώστε να βοηθάει όσο το δυνατόν περισσότερο στην ίαση της φυματίωσης. Στο σανατόριο νοσηλεύθηκε και ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, από τον Οκτώβριο του 1937 έως τον Απρίλιο του 1938. Η βιομηχανική παραγωγή της πενικιλίνης οδήγησε σταδιακά σε παρακμή όλα τα σανατόρια από τη δεκαετία του ’40. Το σανατόριο της Πάρνηθας συνέχισε να λειτουργεί –με ένα «διάλειμμα» κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής– έως τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Το 1965 το κτίριο περιήλθε στον ΕΟΤ και λειτούργησε ως Ξενία 200 κλινών. Λόγω, όμως, της γειτνίασής του με το Μον Παρνές, αποφασίστηκε από το 1967 να φιλοξενήσει παράλληλα και τον Οργανισμό Τουριστικής Εκπαίδευσης. Οι τουριστικές σχολές λειτούργησαν εκεί μέχρι το 1984, οπότε και μεταφέρθηκαν στην Ανάβυσσο. Εκτοτε, το κτίριο του σανατορίου εγκαταλείφθηκε.
Σημαντική είναι και η αρχιτεκτονική αξία του. Σύμφωνα πάντα με την αιτιολογική έκθεση του τμήματος Διατηρητέων Κτιρίων του ΥΠΕΝ, το κτίριο είναι έργο του σημαντικού αρχιτέκτονα Ιωάννη Αντωνιάδη (1890-1977), μια εμβληματική μορφή του μεσοπολέμου, που υπηρετούσε εκείνη την εποχή ως προϊστάμενος τεχνικών υπηρεσιών του «Ευαγγελισμού». Σε διάστημα τεσσάρων ετών ο Αντωνιάδης επισκέφθηκε πολλά σανατόρια της χώρας και του εξωτερικού και επεξεργάστηκε οκτώ εκδοχές της πρότασής του, καταλήγοντας στη δημιουργία ενός ενιαίου πενταώροφου κτιρίου. Το κτίριο κτίστηκε σε τρεις φάσεις, με τη νοτιοανατολική όψη του να είναι η πιο ενδιαφέρουσα: αναπτυσσόταν κλιμακωτά προς τα επάνω για να δέχονται όλοι οι ασθενείς το φως του ήλιου.
Οταν το κτίριο μετετράπη σε ξενοδοχείο από τον ΕΟΤ, δέχθηκε πολλές αλλαγές τις οποίες επιμελήθηκε ο αρχιτέκτονας Σπύρος Μπονάνος. Η σημαντικότερη ήταν η μεταφορά της κύριας εισόδου του, η οποία τοποθετήθηκε στον πρώτο όροφο, με την προσθήκη μιας σκάλας. Σημαντική ήταν επίσης η προσθήκη ορόφων εκεί όπου το κτίριο αναπτυσσόταν κλιμακωτά, με στόχο όλος ο όγκος του να φθάνει τους πέντε ορόφους.
Οπως επισημαίνουν οι ειδικοί του ΥΠΕΝ, το κτίριο έχει υποστεί βανδαλισμούς και στο εσωτερικό του είναι έντονη η εικόνα εγκατάλειψης, καθώς έχουν αποξηλωθεί τα πατώματα και τα κουφώματα και έχουν κλαπεί οι μεταλλικές κουπαστές. «Πρόκειται για ένα από τα λίγα δείγματα κτιρίων σανατορίων στον ελληνικό χώρο τόσο μεγάλης κλίμακας, που μάλιστα έχει διασώσει πολλά στοιχεία της αρχικής του μορφής. Θεωρούμε ότι είναι ένα κτίριο που σηματοδοτεί την ιστορία των ελληνικών σανατορίων –ως σημαντικό κεφάλαιο της δύσκολης εποχής της φυματίωσης– που, όπως και άλλα σανατόρια, σβήνει μαζί με αυτό που αντιπροσωπεύει. Η αξιοποίησή τους, εντάσσοντας νέες συμβατές χρήσεις, θα αναδείκνυε αυτό το ξεχασμένο κομμάτι της Ιστορίας μας στον νεότερο κόσμο (…) Αποτελεί, επίσης, ένα από τα δείγματα αρχιτεκτονικής του σημαντικού αρχιτέκτονα Ιωάννη Αντωνιάδη, το οποίο κινείται ανάμεσα σε μια ελληνική εκδοχή ενός στιλ art deco και σε έναν εκκολαπτόμενο μοντερνισμό», καταλήγει η υπηρεσία.
Η απόφαση ισοδυναμεί με τη διάσωση του κτιρίου και δίνει στην ΕΤΑΔ Α.Ε. το πλαίσιο για τη μελλοντική αξιοποίησή του. Οι επιτρεπόμενες χρήσεις στην περιοχή είναι «τουρισμός – αναψυχή», επομένως η λύση βρίσκεται προς αυτή την κατεύθυνση. Προς το παρόν έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης η εκπόνηση τεχνικοοικονομικής μελέτης (280.000 ευρώ), με βάση την οποία θα αποφασιστούν τα επόμενα βήματα.
Γιώργος Λιάλιος
