Το σοκ της πλήρους διακοπής των ροών φυσικού αερίου από τον αγωγό Nord Stream αποφεύγει η Ευρώπη, αλλά ο αγωγός αναμένεται να επανέλθει σε λειτουργία με τη μειωμένη δυναμικότητα που είχε και πριν τις 11 Ιουλίου, γεγονός που θα καταστήσει δύσκολη την αναπλήρωση των αποθεμάτων και προοιωνίζεται ένα δύσκολο χειμώνα.
Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, μιλώντας σε δημοσιογράφους μετά την επίσκεψή του στην Τεχεράνη, επιχείρησε να εμφανίσει την Gazprom ως αξιόπιστο προμηθευτή, λέγοντας ότι θα εκπληρώσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις για εξαγωγές αερίου στην Ευρώπη, ενώ ισχυρίστηκε ότι δεν ευθύνεται το ρωσικό μονοπώλιο για τη μείωση των ροών.
Νωρίτερα χθες έγινε γνωστό από ρωσικές πηγές που μίλησαν στο Reuters και οι οποίες γνωρίζουν καλά τα σχέδια για τις εξαγωγές αερίου ότι η Gazprom είναι έτοιμη να επανεκκινήσει τον αγωγό Nord Stream με την ίδια δυναμικότητα που λειτουργούσε και πριν την έναρξη της συντήρησης, δηλαδή στο 40% της δυναμικότητας.
Η Gazprom ζητούσε την επιστροφή τουρμπίνας της Siemens από τον Καναδά που είχε σταλεί για επισκευή, παρότι αυτό παραβίαζε τις διεθνείς κυρώσεις. Ο Καναδάς έστειλε την τουρμπίνα αεροπορικώς στη Γερμανία στις 17 Ιουλίου, αλλά είναι αδύνατον να εγκατασταθεί εκ νέου έως τις 21 Ιουλίου. Όπως σημειώνει το Βloomberg οι εξαιρετικά υψηλές τιμές του φυσικού αερίου επέτρεψαν στην Gazprom να επιτύχει τον ετήσιο στόχο της για έσοδα από βασικές αγορές σε μόλις πέντε μήνες.
Προετοιμασία για τα χειρότερα σενάρια
Στο ρευστό αυτό περιβάλλον, η Ευρώπη προετοιμάζεται για το χειρότερο: ο επίτροπος προϋπολογισμού της ΕΕ, Γιοχάνες Χαν, δήλωσε χθες ότι η ΕΕ εργάζεται με την υπόθεση ότι οι ροές δεν θα ξαναρχίσουν. Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε ήδη μια συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν για τον διπλασιασμό σε “μερικά χρόνια” των εισαγωγών της φυσικού αερίου από αυτήν τη χώρα του Καυκάσου. Η ΕΕ εισάγει επί του παρόντος 8,1 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, ενός συνόλου αγωγών φυσικού αερίου που ξεκινούν από το Αζερμπαϊτζάν και καταλήγουν στην Ευρώπη περνώντας από τη Γεωργία και την Τουρκία.
Σήμερα αναμένεται να ανακοινωθεί το σχέδιο οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Εξοικονομήστε φυσικό αέριο για έναν ασφαλή χειμώνα» που θα προτρέπει να κράτη μέλη να επιλέξουν πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας. Σύμφωνα με τα δεδομένα που έχει επεξεργαστεί η Κομισιόν, η πλήρης ενεργειακή απεξάρτηση από τη Μόσχα φαντάζει αδύνατη πριν το 2027, στην καλύτερη περίπτωση. Τώρα, όμως, η ΕΕ προετοιμάζεται για τον μεγάλο κίνδυνο να διακοπούν πλήρως οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου από φέτος. Σε ένα τέτοιο σενάριο η Επιτροπή εκτιμάει ότι το ευρωπαικό ΑΕΠ θα μπορούσε να μειωθεί έως και 1,5%, εάν ο επόμενος χειμώνας είναι κρύος και δεν ληφθούν μέτρα για εξοικονόμηση ενέργειας. Σε περίπτωση μέτριου χειμώνα, προειδοποιεί η Επιτροπή, η διακοπή των αποστολών φυσικού αερίου από τη Μόσχα θα μειώσει το ΑΕΠ μεταξύ 0,6% και 1%, γράφει το Bloomberg.
Το σχέδιο της Επιτροπής εξετάζει τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου από τα νοικοκυριά, βασικές υπηρεσίες και τη βιομηχανία. Ανοιχτά είναι για παράδειγμα τα σενάρια για εκστρατείες που θα καλούν τους πολίτες για μείωση των θερμοστατών κατά 1°C καθώς και η επιβολή ορίου θέρμανσης 19°C στα δημόσια κτίρια, τα γραφεία και τις επιχειρήσεις. Παράλληλα, η Επιτροπή θα καλέσει τα κράτη – μέλη να εξετάσουν τη στροφή σε εναλλακτικά του φυσικού αερίου καύσιμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όπως για παράδειγμα, ο άνθρακας, ο λιγνίτης και η πυρηνική ενέργεια.
Στο χειρότερο σενάριο είναι ανοιχτό να υπάρξουν και κινήσεις με βάση τα εθνικά σχέδια κρίσης σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης υπό την καθοδήγηση της Κομισιόν για την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων με βάση τους παρακάτω άξονες:
- «Κοινωνική κρισιμότητα»: πόσο σημαντικό είναι ο εκάστοτε τομέας ή το προϊόν για την κοινωνία, ιδιαίτερα όσον αφορά την υγεία, το περιβάλλον και την ασφάλεια.
- «Διασυνοριακές αλυσίδες εφοδιασμού»: σε ποιο βαθμό το προϊόν αποτελεί μέρος διασυνοριακών αλυσίδων εφοδιασμού και κατά πόσο θα διαταράξει την ομαλή παροχή βασικών κοινωνικών υπηρεσιών σε επίπεδο ΕΕ.
- «Δυνατότητες υποκατάστασης και μείωσης»: εάν το ορυκτό μπορεί να αντικατασταθεί ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας.
- «Ζημιά σε εγκαταστάσεις»: τι ζημιά μπορεί να προκληθεί στη βιομηχανική υποδομή σε περίπτωση προσωρινής διακοπής λειτουργίας και ποιο είναι το κόστος επισκευής. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τους τομείς που πρέπει να λειτουργούν συνεχώς, όπως τμήματα της ιατρικής και φαρμακευτικής βιομηχανίας, τα χημικά, το γυαλί και ο χάλυβας.
Ποιος ο αντίκτυπος μίας ενδεχόμενης διακοπής για την Ευρώπη
Παρά την επιστροφή στην μερική «κανονικότητα» των προμηθειών, η Ευρώπη δεν φαίνεται να έχει λύσει μία και καλή το ζήτημα των προμηθειών. Αναλυτές εκτιμούν ότι η Μόσχα παίζει ένα σκληρό παιχνίδι ισορροπιών με την ΕΕ δίνοντας μόνο τόσα όσα δεν θα προκαλέσουν περαιτέρω εντάσεις στις μεταξύ τους σχέσεις, διατηρώντας όμως το «πάνω χέρι».
Όπως επισημαίνουν, η στρατηγική του Πούτιν στο φλέγον ζήτημα των προμηθειών φυσικού αερίου είναι να διατηρεί σταθερά μία ελεγχόμενη και σε κάθε περίπτωση μικρή παροχή προς την Ευρώπη που δεν θα επαρκεί προκειμένου να αναπληρώνονται επαρκώς τα αποθέματα, ώστε να διατηρούνται υψηλές οι τιμές, χωρίς όμως να κόψει τελείως την παροχή γιατί αυτό θα σήμαινε οριστική διακοπή των εμπορικών σχέσεων με την Ευρώπη.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι θα είναι μικρή επίδραση στην ελληνική οικονομία από ενδεχόμενη πλήρη διακοπή του ρωσικού φυσικού αερίου. Η επίδραση στο ελληνικό ΑΕΠ θα είναι πολύ μικρότερη από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ειδικότερα, όπως σημειώνει το Ταμείο, σε ορισμένες από τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που έχουν τη μεγαλύτερη εξάρτηση από το ρωσικό αέριο -την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχία- υπάρχει κίνδυνος ελλείψεων έως και 40% και συρρίκνωσης του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος έως και 6%. Στη χώρα μας, η συρρίκνωση του ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα είναι λίγο μεγαλύτερη από -1%, στο χειρότερο σενάριο.
Χριστίνα Ζαφειρούλη
