Με τη Ρωσία να εμφανίζεται εσχάτως αποφασισμένη να στριμώξει στη γωνία την Ευρώπη σε ό,τι αφορά τα αποθέματα φυσικού αερίου ενόψει του επερχόμενου χειμώνα, η Ελλάδα βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, με ορατό τον κίνδυνο να καταστεί εντελώς ανοχύρωτη.
Η λύση αποθήκευσης ποσοτήτων αερίου στην Ιταλία σκοντάφτει σε ρεαλιστικά εμπόδια, η επένδυση της υπόγειας αποθήκης στην Καβάλα φαίνεται μπλοκαρισμένη, και τα μέτρα κάλυψης έκτακτων αναγκών της ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας που περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου για τις ΑΠΕ μοιάζουν «ασπιρίνες».
Οι πρόσφατες μειώσεις των παραδόσεων ρωσικού αερίου στην Ευρώπη μπορεί σε αυτή τη φάση να μην αγγίζουν την Ελλάδα, καθώς διαθέτει διαφορετικό διάδρομο μεταφοράς, άρα, είναι σε απόσταση, σε μια πρώτη ανάγνωση, από τα ενδεχόμενα γεωπολιτικά «παιχνίδια» της Ρωσίας. Όμως, το στρίμωγμα που έχει ανακύψει για αρκετές από τις ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, οδηγεί ήδη σε επανεξέταση κάλυψης των ενεργειακών αναγκών τους και προφανώς συμπαρασύρει την εξυπηρέτηση τρίτων. Αυτό συνιστά τον πρώτο «πονοκέφαλο» για την ελληνική μεριά.
Υπάρχουν, όμως, κι άλλοι, χειρότεροι. Ο πιο σοβαρός είναι η ανεπάρκεια του ελληνικού συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου (ΕΣΦΑ) να εξυπηρετήσει τη διοχέτευση μεγαλύτερων ποσοτήτων από τις υφιστάμενες. Γιατί απλά έχει ήδη «φρακάρει».
Άρα, ακόμη κι αν όλα είχαν τακτοποιηθεί με την Ιταλία για την αποθήκευση ελληνικού αερίου στις αποθήκες της, κάτι που δεν συμβαίνει, θα ήταν προβληματική έως αδύνατη, τουλάχιστον τον ερχόμενο χειμώνα, η μεταφορά του μέσω του ΕΣΦΑ για τις ανάγκες της χώρας μας.
Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες του Euro2day.gr από πηγές με γνώση του ελληνικού συστήματος, οι συζητήσεις με την Ιταλία, προκειμένου να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε τους μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους της, παραμένουν σε πρώιμο στάδιο τέσσερις μήνες πριν από την καταληκτική προθεσμία που θέτει το σχέδιο Κανονισμού της Κομισιόν για την ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο της Γηραιάς Ηπείρου.
Σύμφωνα με αυτόν, η Ελλάδα, που δεν διαθέτει αποθηκευτικούς χώρους, είναι υποχρεωμένη να εξασφαλίσει ως την 1η Νοεμβρίου αποθήκευση αερίου σε άλλο κράτος-μέλος, που θα αντιστοιχεί στο 15% της ετήσιας κατανάλωσης της, δηλαδή, περί τα 900 εκατ. κ.μ.
Η Βουλγαρία δεν παρέχει αυτή τη δυνατότητα, οι αποθήκες της είναι πολύ περιορισμένες, συνεπώς, απομένει η λύση της Ιταλίας, με την οποία είμαστε διασυνδεδεμένοι μέσω του TAP.
Μία σειρά ζητημάτων, όπως, το κόστος αποθήκευσης στην Ιταλία και η χρήση του ιταλικού συστήματος μεταφοράς, αν θα διατηρεί και ο ΔΕΣΦΑ στρατηγικά αποθέματα για λογαριασμό της χώρας, ή μόνον οι εγχώριοι προμηθευτές και φυσικά η διοχέτευση του αποθηκευμένου αερίου μέσω του ΕΣΦΑ, είναι ακόμη προς συζήτηση. Αυτό, τουλάχιστον, που έχει αποσαφηνιστεί είναι ότι ο TAP δεν παρέχει δυνατότητα ανάστροφης ροής, διότι δεν υπάρχει συμπιεστής στο σημείο εισόδου του στην Ιταλία.
Έτσι, η αρχική σκέψη που «έπεσε στο τραπέζι» να μεταφέρεται στην Ελλάδα το αποθηκευμένο αέριο μέσω TAP εγκαταλείφθηκε. Η επόμενη επιλογή είναι το swap. Δηλαδή, να παρακρατάμε ποσότητες αζέρικου αερίου που προορίζονται για Ιταλία μέσω του TAP, οι οποίες θα ανταλλάσσονται με αντίστοιχες ποσότητες ελληνικού αποθηκευμένου αερίου στις ιταλικές αποθήκες.
Πρώτο πρόβλημα: για να γίνει το swap πρέπει να υπάρχει αέριο προς ανταλλαγή. Εάν η Ιταλία τον χειμώνα «καίγεται» για φυσικό αέριο, είτε γιατί θα παίρνει μειωμένο ρωσικό, είτε γιατί δεν θα έχει προλάβει να γεμίσει τις αποθήκες της λόγω των ήδη μειωμένων ροών, θα θέλει όλες τις συμφωνημένες ποσότητες αζέρικου αερίου και δεν θα έχει «πολυτέλεια» να περιοριστούν κι αυτές. Επίσης, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο να μην μπορεί να έρθουν αυξημένες ποσότητες αζέρικου αερίου μέσω του TAP, για να εξυπηρετηθούν και οι δύο χώρες, ο παράγοντας TANAP (ο τουρκικός διάδρομος που συνδέεται με τον TAP) χαρακτηρίζεται απρόβλεπτος.
Δεύτερο πρόβλημα: το εθνικό σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου αποτελείται σήμερα από έναν κεντρικό αγωγό που διακλαδίζεται και στον οποίο εγχέεται αέριο από τις τέσσερις εισόδους-συνδέσεις, με τον TAP στη Νέα Μεσήμβρια, το σύστημα της Βουλγαρίας στο Σιδηρόκαστρο (ρωσικό αέριο), από τους Κήπους (Botas) και από τη Ρεβυθούσα του ΔΕΣΦΑ. Η δυναμικότητα του ΕΣΦΑ με τις υφιστάμενες υποδομές θεωρείται κορεσμένη, γι’ αυτό και ετοιμάζεται ο νέος Συμπιεστής στην Αμπελιά, με ταυτόχρονη αναβάθμιση του Συμπιεστή στη Νέα Μεσήμβρια, για να αυξηθεί στα 19,0 εκατ. κ.μ. την ημέρα, από περίπου 15 εκατ. κ.μ. σήμερα και με την εγχώρια κατανάλωση να υπολογίζεται στα 20 εκατ. κ.μ.
Μέχρι να ολοκληρωθούν οι νέες επενδύσεις επιπλέον αέριο δεν μπορεί να διακινηθεί μέσω του ΕΣΦΑ. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί στην περίπτωση που σταματούσε ή περιοριζόταν η ροή του ρωσικού φυσικού αερίου προς τη χώρα μας, γιατί έτσι θα δημιουργούταν «χώρος» στο ΕΣΦΑ. Προβλέπεται, βέβαια, και η εναλλακτική λύση, να κοπεί ένα μέρος της ροής αερίου, υπό κανονικές συνθήκες της αγοράς, από τις άλλες πηγές προμήθειας, για να περάσει το αποθηκευμένο της Ιταλίας. Άγνωστο είναι αν θα το δέχονταν αυτό οι εμπλεκόμενοι προμηθευτές.
Συνεπώς, η αποθήκευση στην Ιταλία, τουλάχιστον για τον φετινό χειμώνα, είναι υπό πολλές και αστάθμητες προϋποθέσεις. Αυτή, ωστόσο, η ανεπάρκεια του ΕΣΦΑ αναδεικνύει και υπαγορεύει με ασφυκτικούς ρυθμούς, την ανάγκη επέκτασης του.
Με αυτά τα δεδομένα, οι άλλες εκκρεμότητες, ποιος θα αποθηκεύει στην Ιταλία, αν το σύστημα της Snam (ο ιταλικός Διαχειριστής) θα μπορεί να εξυπηρετήσει επιπλέον ροές και αν και πόσο θα επιβαρυνθεί το αποθηκευμένο αέριο από τα κόστη αποθήκευσης και μεταφοράς, εμφανίζονται υποδεέστερες, έστω κι αν δεν είναι. Πρέπει κι αυτές να απαντηθούν και άμεσα.
Η υπόγεια αποθήκη στη Νότια Καβάλα
Θα μπορούσε να γίνει κάτι άλλο; η επένδυση της υπόγειας αποθήκης στη Νότια Καβάλα, ακόμη κι αν αύριο υπήρχε ανάδοχος επενδυτής, χρειάζεται, όπως λένε καλά γνωρίζοντες, πάνω από δύο χρόνια για να καταστεί λειτουργική. Επομένως, δεν μπορούμε να προσφύγουμε σε αυτή τη λύση. Δυστυχώς, υπήρξε αδικαιολόγητη ολιγωρία να αποκτήσει και η χώρα αποθήκες αερίου πριν από μία δεκαετία και πλέον.
Θα μπορούσε, όμως, προτείνουν οι πηγές που μίλησαν στο Euro2day.gr, «να τρέξει» η επένδυση, ώστε να χρησιμοποιηθεί και ως επιχείρημα προς την Κομισιόν σε μια διαπραγμάτευση περιστολής του ποσοστού αποθήκευσης που είμαστε υποχρεωμένοι να τηρήσουμε φέτος, με παράλληλη ενίσχυση της Ρεβυθούσας.
Και βεβαίως, να ευχόμαστε να μην συμβεί το ακραίο και εφιαλτικό σενάριο της ΡΑΕ τον ερχόμενο χειμώνα: να διακοπούν οι παραδόσεις ρωσικού αερίου.
Αθηνά Καλαϊτζόγλου
