Από τον Γιώργο Φιντικάκη
Ο χειμώνας φέτος δεν ήρθε ποτέ. Το καλοκαίρι μπήκε από την άνοιξη, τα αφύσικα για την εποχή 30άρια ξυπνούν μνήμες 2023 και πολλοί φοβούνται ότι τα όσα είδαμε πέρυσι, ήταν απλώς το πρελούδιο κάτι μεγαλύτερου.
Αν το δημογραφικό είναι μια από τις βόμβες για την Ελλάδα, η κλιματική κρίση είναι η άλλη. Αν πέρυσι ο άμεσος κίνδυνος ήταν οι μεγάλες πυρκαγιές, φέτος είναι οι μεγάλες λειψυδρίες που πλήττουν ήδη την Ελλάδα.
Μείωση βροχών, διάβρωση ακτογραμμής από άνοδο της θάλασσας, πλημμύρες, προελαύνουσα ερημοποίηση παραθαλάσσιων περιοχών σε Ν. Ρόδο, Κυκλάδες, Αν. Αιγαίο και Ν. Κρήτη.
Η πρώτη έκθεση εκτίμησης του κλιματικού κινδύνου στην Ευρώπη που πραγματοποίησε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (European Environment Agency), μετά από πολυετή καθυστέρηση, μιλά για ραγδαία επιδείνωση όσων ήδη ζουν ήδη κάποιες περιοχές στην Ελλάδα.
Αν επαληθευτεί για τις «μέγα- λειψυδρίες», αυτό σημαίνει δυστοπικά σενάρια, αφού θα στεγνώσουν τα αρδευτικά κανάλια και οι γεωτρήσεις καθώς οι υδροφόροι ορίζοντες στερεύουν, θα χτυπηθεί ακόμη περισσότεροι η αγροτική παραγωγή από την οποία έχει ήδη φύγει από τη μέση αυτή της Θεσσαλίας, θα συσσωρευθεί δυσαρέσκεια.
Η κλιματική κρίση χτυπά επίσης την καμπάνα για το χρέος της Ελλάδας. Χώρες με υψηλό λόγο χρέους προς ΑΕΠ διατρέχουν τον κίνδυνο να δουν το χρέος τους να μεγαλώνει.
Η ανάλυση του ESM είναι ακόμη πιο ανησυχητική. Αφενός γιατί διαπιστώνει ότι οι υπολογισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχουν ακόμη προβλέψει κονδύλια για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αφετέρου γιατί βάζει πολύ ψηλά στη λίστα του κινδύνου, χώρες hot spot της κλιματικής αλλαγής, με αυξανόμενα προβλήματα λειψυδρίας και με ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια χρέη στον κόσμο.
Αν υπάρχει δε, κάποιος που έχει αμφιβολίες ως προς το πώς όλα αυτά μετουσιώνονται σε κινδύνους, η έκθεση σπεύδει να τις διαλύσει, καθώς παραθέτει μια μέτρηση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων.
Στην περίπτωση π.χ. μιας παρατεταμένης ξηρασίας, μια διόλου απίθανη εξέλιξη, η Ελλάδα θα χρειαζόταν δημόσιες δαπάνες, ίσες με το 0,6% του ΑΕΠ της για να ανταπεξέλθει στη δοκιμασία και τις καταστροφές που αυτή θα προκαλούσε. Σύμφωνα με την έκθεση θα ήταν η χώρα με την 4η μεγαλύτερη δαπάνη ως προς το ποσοστό του ΑΕΠ, μετά από την Κύπρο, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία. Αυτό μεταφράζεται σε κονδύλια πάνω από 1 δισ. ευρώ, με ότι αυτό θα σήμαινε σε μια συγκυρία αυξημένων δημοσιονομικών περιορισμών και γενικότερης συγκράτησης των δαπανών, όπως επιβάλουν οι νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες.
Έχει τη σημασία του ότι ο ESM δεν βασίζεται σε κάποιο υποθετικό σενάριο, αλλά στα ευρήματα της έκθεσης του European Environment Agency, το οποίο με τη σειρά του επισημαίνει ότι έχουμε μπει στην εποχή των μεγάλων λειψυδριών, μια πραγματικότητα που ζει ήδη ο Ευρωπαϊκός Νότος και η Ελλάδα.
Αυτό σημαίνει ότι εκτάσεις γόνιμες και παραγωγικές δεν θα μπορούν να καλλιεργηθούν, αφού δεν θα υπάρχει υγρασία στο χώμα. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει μειωμένη αγροτική παραγωγή, ελλείψεις σε ζωοτροφές, άρα αυξήσεις στις τιμές βασικών προϊόντων, άρα περισσότερη κοινωνική δυσαρέσκεια και γκρίνια.
Αλλά η λειψυδρία δεν πλήττει μόνο τον αγροτικό κόσμο. Ακόμη και σε νόμους κοντά στην Αττική, όπως η Κορίνθια, υπάρχει πλέον πρόβλημα λειψυδρίας. Επίσης, παραθαλάσσιες τουριστικές περιοχές αντιμετωπίζουν προβλήματα, τα νησιά πάσχουν από λειψυδρία, οι καύσωνες αυξάνουν τις ανάγκες για περισσότερο ρεύμα, αλλά τα τοπικά δίκτυα είναι προβληματικά, κ.ό.κ.
Επίσης, έχει τη σημασία του ότι ο ESM δεν είναι ένας οποιοσδήποτε οργανισμός, αλλά αυτός που γνωρίζει από πρώτο χέρι πως όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν το δημόσιο χρέος μιας χώρας, αφού τα ελληνικά μνημόνια φέρουν τη δική του σφραγίδα.
Και ακόμη και οι χώρες που λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, δεν πρόκειται να αποφύγουν το λογαριασμό, αφού οι πολιτικές που ακολουθούν στην πράσινη μετάβαση θα αποδώσουν μετά από 10 -20 χρόνια. Τα όσα ωστόσο συμβαίνουν τώρα είναι μεταχρονολογημένα γραμμάτια για τη ζημιά στο κλίμα κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, την οποία τώρα έχει έρθει η ώρα να πληρώσουμε. Σύμφωνα με την έκθεση στην Ελλάδα, ακόμη και στο σενάριο που προχωρήσουμε συντεταγμένα προς το 2050, τηρώντας κατά γράμμα τις υποχρεώσεις της πράσινης μετάβασης, το κόστος στο ΑΕΠ υπολογίζεται σε περίπου 1,2 μονάδες. Στο σενάριο της αδράνειας, η ζημιά αυξάνεται στις 5 μονάδες.
Το πιο ανησυχητικό από την έκθεση είναι ότι παρ’ ότι το κλίμα έχει αλλάξει και η κλιματική αλλαγή συμβαίνει τώρα, όπως διαπιστώνει ο ίδιος ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (European Stability Mechanism), είναι ότι οι πόροι που θα χρειαστούν για τη διαχείριση της κλιματικής κρίσης δεν έχουν προβλεφθεί πουθενά στους κοινοτικούς υπολογισμούς για τη μετάβαση.
Οι κλιματικοί κίνδυνοι είναι εντονότατοι, ειδικά για χώρες με μεγάλο χρέος, μια ασυνήθιστα σκληρή ξηρασία θα μεταφραζόταν σε πρόσθετες δημόσιες δαπάνες, αλλά πουθενά στα κοινοτικά χρηματοδοτικά εργαλεία δεν υπάρχει ανάλογη πρόβλεψη. Μιλάμε για το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) αλλά μας λείπει το κλίμα.
Στην πραγματικότητα, αυτό που αναδεικνύει ο ESM είναι ότι παρά τις καταστροφές που υπέστησαν πέρυσι αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, το Ταμείο Αλληλεγγύης για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών συνεχίζει να έχει ελάχιστους πόρους.
Αν και αποτελεί κοινή παραδοχή ότι σχεδιάστηκε για μια άλλη εποχή και πρέπει να επανασχεδιαστεί, εντούτοις μέσα στο χρονικό διάστημα που πέρασε αυτό τον ένα χρόνο, δεν έχει αλλάξει το παραμικρό.
