Από την Ελένη Μπότα
Στα επίπεδα προ κρίσης έχουν επανέλθει τα έργα υποδομής, ενώ το ανεκτέλεστο των πέντε μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων της χώρας είχε αγγίξει στο τέλος του 2023 τα 15,35 δισ. ευρώ. Αυτό προκύπτει από την έρευνα του ΙΟΒΕ για λογαριασμό του ΤΜΕΔΕ, που παρουσιάστηκε την περασμένη Τετάρτη υπό την παρουσία του προέδρου του Ταμείου, κ. Κωνσταντίνου Μακέδου, για τις κατασκευές.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, για έργα με άμεση σχέση με τις κατασκευές, αν συμπεριληφθούν οι πόροι από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, εκτιμάται ότι θα κινητοποιηθούν την περίοδο 2022-2026 συνολικά 23,9 δισ. ευρώ. Σε σύνολο 23,9 δισ. ευρώ, οι κινητοποιούμενοι πόροι 2022-2026 είναι: επιχορηγήσεις 12,8 δισ. ευρώ και δάνεια 11,1 δισ. ευρώ. Ως αποτέλεσμα, οι επενδύσεις σε κατασκευές –κυρίως στις υποδομές– εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ. Μέχρι το 2026 εκτιμάται πως θα έχουμε επιπλέον επενδύσεις σε υποδομές και κατοικίες ετησίως που θα φτάσουν μέχρι και το 3,8% του ΑΕΠ.
Μεσοπρόθεσμα αναμένεται ότι η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών θα υπερδιπλασιαστεί σε σύγκριση με το επίπεδο που είχε το 2020, ενώ η ετήσια αξία παραγωγής (πωλήσεις) των κατασκευών εκτιμάται ότι θα πλησιάζει τα 18 δισ. ευρώ το 2025.
Οι προκλήσεις για τις κατασκευές
Η ανεπάρκεια εργατικού δυναμικού ήταν το βασικό εμπόδιο ανάπτυξης των κατασκευών το 2023, ενώ και οι δυσκολίες χρηματοδότησης αποτελούν σημαντικό πρόβλημα στην κατασκευαστική δραστηριότητα.
Σύμφωνα με την έρευνα, η έλλειψη εργατικού δυναμικού συνεπάγεται καθυστερήσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του προϋπολογισμού και μη τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων των έργων. Σύμφωνα με τη μελέτη, το σύνολο των εργαζόμενων στις κατασκευές θα πρέπει να αυξηθεί την περίοδο 2024-2026 σε περίπου 250.000 εργαζόμενους, επίπεδο που είναι κατά 51.000 έως 55.000 εργαζόμενους υψηλότερο σε σύγκριση με το σύνολο της απασχόλησης στις κατασκευές το 2022 (197.000 εργαζόμενοι).
Επιπλέον, η προοπτική περαιτέρω ανάπτυξης των κατασκευαστικών έργων τα επόμενα χρόνια δημιουργεί ανάγκες πρόσθετης χρηματοδότησης, περιλαμβανομένων των εγγυήσεων για τη συμμετοχή και την καλή εκτέλεση των έργων, και απαιτεί μείωση των καθυστερήσεων πληρωμών των κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Οι δυσκολίες στη χρηματοδότηση και το χρηματοδοτικό κενό μπορεί να περιοριστούν με τη χρήση διαφόρων χρηματοδοτικών εργαλείων (π.χ. εγγυητικά κεφάλαια, επιδότηση επιτοκίου, κ.ά.).
Στη μελέτη του ΙΟΒΕ επισημαίνεται ακόμα η ανάγκη συστηματικής λειτουργίας του μηχανισμού καθορισμού των συντελεστών αναθεώρησης των τιμών, που θα καλύπτει όλο το φάσμα των επιμέρους στοιχείων κόστους, ώστε να περιορίζεται η αβεβαιότητα για τους συμμετέχοντες σε διαγωνισμούς δημοσίων έργων και τα σχετικά προβλήματα που μπορεί να ανακύψουν στη διάρκεια υλοποίησης των έργων. Σε αυτό θα συμβάλει η ανάπτυξη, λειτουργία και διαχείριση του Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών και του Ηλεκτρονικού Συστήματος Προσδιορισμού Κόστους Συντελεστών Παραγωγής Τεχνικών Έργων.
Τα χαμηλά ποσοστά ψηφιοποίησης αλλά και η υστέρηση επενδύσεων από τις κατασκευαστικές επιχειρήσεις αποτελούν δύο μείζονες προκλήσεις για την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα του τομέα, ενώ και η διαχείριση των θεμάτων περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG) είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των κατασκευαστικών επιχειρήσεων σε επενδυτικά και χρηματοδοτικά κεφάλαια.
Τέλος, στη μελέτη τονίζεται η ανάγκη σύνταξης Εθνικού Στρατηγικού Σχεδιασμού Υποδομών και Κατασκευών, στον οποίο θα τίθενται προτεραιότητες, θα καθορίζονται οι προγραμματισμένες και προβλεπόμενες επενδύσεις σε μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές υποδομές, θα εξειδικεύονται οι πόροι χρηματοδότησης για κρίσιμα έργα υποδομής, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησής τους, και θα προσδιορίζονται οι ανάγκες εργατικού δυναμικού και ανάπτυξης δεξιοτήτων για την υλοποίησή τους.
