Η ευρωπαϊκή ομοσπονδία ενεργειακών συνεταιρισμών των πολιτών REScoop.eu και ο οργανισμός ELECTRA Energy, συνεπικουρούμενοι από τα ελληνικά γραφεία διεθνών περιβαλλοντικών οργανώσεων, αντιστρατεύονται την πολιτική του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας απέναντι στις Ενεργειακές Κοινότητες (Ε.Κοιν.), διότι «αντιτάσσεται στο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο το οποίο αναγνωρίζει το κοινωνικό και αναπτυξιακό τους όφελος και απαιτεί την προστασία του αναφαίρετου δικαιώματος της συμμετοχής των πολιτών στις ενεργειακές αγορές». Και τούτο κυρίως διότι καθιστά:
«Υποχρεωτική από την 1η Ιανουαρίου 2022 τη συμμετοχή όλων ανεξαιρέτως των Ε.Κοιν. σε μειοδοτικούς διαγωνισμούς που θα ανταγωνίζονται ιδιώτες επενδυτές για την εξασφάλιση λειτουργικής ενίσχυσης των έργων ΑΠΕ». Κοντολογίς, υποστηρίζουν ότι το ΥΠΕΝ «βάζει στην ίδια ζυγαριά τις Ε.Κοιν. με τους μεγάλους επενδυτές, ενώ είναι πρακτικά αδύνατο να τους ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις στις αγορές».
Οι φορείς σε υπόμνημά τους περιγράφουν τις παθογένειες και τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανάπτυξη των Ε.Κοιν. στη χώρα μας, όπως: έλλειψη χρηματοδότησης, αχρείαστες γραφειοκρατικές διαδικασίες, ελλιπές θεσμικό πλαίσιο κ.λπ. Παραδέχονται, ωστόσο, οι εγχώριες οργανώσεις (Greenpeace, WWF Ελλάς) ότι το υπουργείο προσπάθησε να πατάξει το φαινόμενο που παρατηρήθηκε στην αγορά τα τελευταία δύο χρόνια, κατά τα οποία (λόγω των ανωτέρω προβλημάτων) «οι περισσότερες Ε.Κοιν. που έχουν εγγραφεί στο ΓΕΜΗ (Γενικό Εμπορικό Μητρώο) δεν αποτελούν γνήσιες πρωτοβουλίες πολιτών και τοπικών κοινωνιών αλλά κεκαλυμμένες ιδιωτικές πρωτοβουλίες, προκειμένου να αποφύγουν τους μειοδοτικούς διαγωνισμούς». Το ΥΠΕΝ όμως, όπως ισχυρίζονται, «δεν προχώρησε με απλά και σαφή κριτήρια να διαχωρίσει τις αυθεντικές Ε.Κοιν. από ιδιοτελείς πρωτοβουλίες ιδιωτών επενδυτών, αλλά αποφάσισε την ένταξη όλων ανεξαιρέτως σε διαγωνισμούς».
Δίκαιη μεταχείριση
Διαβεβαιώσεις για δίκαιη μεταχείριση των Ε.Κοιν. έχει δώσει η γενική γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών του ΥΠΕΝ Αλεξάνδρα Σδούκου, δηλώνοντας την πρόθεση της ηγεσίας του υπουργείου «να προστατεύσει τις Ενεργειακές Κοινότητες στις οποίες συμμετέχουν ΟΤΑ, καθώς και όσες έχουν άνω των 60 μελών (με τα 50 φυσικά πρόσωπα)».
Στη διαμάχη (οφείλεται σε διάταξη του νόμου 4759/2020 -άρθρο 160) έχει εμπλακεί και η αντιπολίτευση, καταγγέλλοντας την κυβέρνηση ότι «ευνοεί τα μεγάλα έργα ΑΠΕ σε βάρος της ενεργειακής δημοκρατίας και, κυρίως, των Ενεργειακών Κοινοτήτων».
Η REScoop.eu, ο ELECTRA Energy και η Greenpeace με το WWF Ελλάς έχουν επισημάνει ότι το ΥΠΕΝ, με τον τρόπο του, «καταργεί ουσιαστικά κάθε κίνητρο για σύσταση Ε.Κοιν. με τη συμμετοχή πολιτών και Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το 2022».
Η γενική γραμματέας του ΥΠΕΝ, από την πλευρά της, έχει διευκρινίσει: «Όλα τα μέτρα έχουν στόχο την ενίσχυση του ρόλου των πραγματικών Ενεργειακών Κοινοτήτων –των πολλών και όχι των λίγων και των συγγενών– εκείνων στις οποίες συμμετέχουν ΟΤΑ, που προάγουν την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Των Ενεργειακών Κοινοτήτων στις οποίες συμπολίτες μας ενώνουν τις δυνάμεις τους και φτιάχνουν έναν τοπικό ζωντανό οργανισμό, που συμμετέχει ενεργά στα ενεργειακά δρώμενα αυτής της χώρας και ο οποίος έχει συσταθεί και λειτουργεί με διαφανείς όρους και κανόνες. Αυτές τις Κοινότητες και θα τις προστατέψουμε και θα τις επιδοτήσουμε και θα τις εξαιρέσουμε από τους διαγωνισμούς και δεν θα τις αφήσουμε να ανταγωνιστούν με άνισους όρους». Με άλλα λόγια, κατηγορεί ευθέως όσους μιλούν για άνιση μεταχείριση και περιορισμούς ότι παραβλέπουν πως επιτήδειοι επιδιώκουν να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα των ενεργειακών κοινοτήτων και να προσπορισθούν τα όποια οφέλη προκύπτουν από τον θεσμό.
Προκειμένου «να ανοίξει ο δρόμος για τη δημιουργία χρηματοδοτικών προγραμμάτων για Ε.Κοιν., το ΥΠΕΝ προχωρά στην εναρμόνιση με το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τους κανόνες των κρατικών ενισχύσεων. Παράλληλα, εξετάζει κι άλλες βελτιώσεις, όπως είναι: η επέκταση της εξαίρεσης από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες και μετά την 1/1/2022 για τις Κοινότητες στις οποίες συμμετέχουν ΟΤΑ ή μεγάλος αριθμός μελών και η υιοθέτηση του σχεδίου που εκπονεί το ΚΑΠΕ για την ανάπτυξη Ε.Κοιν. με τη συμμετοχή των δήμων, στο πλαίσιο αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας στις τοπικές κοινωνίες».
Βολές της αντιπολίτευσης
Ο τομεάρχης Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος έχει ζητήσει «να πάρει άμεσα πίσω η κυβέρνηση τις αντι-μεταρρυθμίσεις τιμωρητικού χαρακτήρα προς τις Ενεργειακές Κοινότητες και να εναρμονιστεί με την ευρωπαϊκή κανονικότητα. Το ΥΠΕΝ επέλεξε να θέσει δυσμενέστερους όρους για τις Ενεργειακές Κοινότητες, καθώς, πέραν των ασφυκτικών ορίων, μετά την 01/07/2021, μία Ε.Κοιν. δεν μπορεί να συνάψει πάνω από δύο συμβάσεις λειτουργικής ενίσχυσης για φωτοβολταϊκούς σταθμούς και για συνολική εγκατεστημένη ισχύ πάνω από 1 MW, χωρίς συμμετοχή σε ανταγωνιστικές διαδικασίες. Αν και γίνεται προσπάθεια να χρυσωθεί το χάπι για τις Ενεργειακές Κοινότητες στις οποίες συμμετέχουν Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) Α’ και Β’ βαθμού και για τις Ενεργειακές Κοινότητες με περισσότερα από εξήντα μέλη, εκ των οποίων τουλάχιστον τα πενήντα είναι φυσικά πρόσωπα, εντούτοις το κατώφλι του αριθμού φυσικών προσώπων εξακολουθεί να είναι αυθαίρετα ορισμένο.
Ο στόχος της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ είναι προφανής: Να ακυρωθούν επενδυτικά σχέδια μικρομεσαίων παραγωγών ΑΠΕ και Ενεργειακών Κοινοτήτων, τα οποία έχουν σχεδιαστεί με συγκεκριμένα δεδομένα εγγυημένων τιμών ή να μπλεχτούν στις γραφειοκρατικές διαδικασίες υπο-στελεχωμένων φορέων που δεν θα μπορέσουν να ολοκληρώσουν εγκαίρως τις διαδικασίες που απαιτούνται».
Παράταση χρόνου
Το ζήτημα των Ε.Κοιν. αποκτά ιδιαίτερη σημασία στην εποχή της απολιγνιτοποίησης προς μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση. «Ενισχύουμε τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης στη Δυτική Μακεδονία, που βρίσκεται στο επίκεντρο της πράσινης μετάβασης», αναφέρει η κα Σδούκου: «Ενεργοποιείται ένα πακέτο 2,5 εκατ. ευρώ, τo οποίo μέσω του Ειδικού Μεταβατικού Προγράμματος για την απολιγνιτοποίηση θα διατεθεί από το Πράσινο Ταμείο για τις Ε.Κοιν. στη Δυτική Μακεδονία εντός του 2021. Το πρόγραμμα θα αφορά στη χρηματοδότηση δράσεων υποστήριξης των Ε.Κοιν. και πιλοτικών έργων». (Το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας έχει αναλάβει τη σύνταξη του τεχνικού οδηγού.) Για τη Δ. Μακεδονία, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών, έχει δοθεί «παράταση ενός χρόνου στην εφαρμογή των μέτρων σχετικά με την υποχρέωση συμμετοχής ή μη σε διαγωνισμό για τις Ε.Κοιν. που δραστηριοποιούνται στην περιφέρεια αυτή».
Πρόσθετη αξία
«Η συμμετοχή των κατοίκων και των τοπικών αρχών σε έργα ΑΠΕ μέσω ενεργειακών κοινοτήτων (Ε.Κοιν.) σημαίνει: Πρόσβαση σε περισσότερα ιδιωτικά κεφάλαια για τη δημιουργία τοπικών επενδύσεων – προσφέρουν με τη σειρά τους πρόσθετη αξία στην κοινότητα, αφού σημαντικό μέρος της απόδοσης παραμένει και διαχέεται στην τοπική οικονομία. Με τον τρόπο αυτόν οι Ε.Κοιν. συμβάλλουν και στη δημιουργία νέων βιώσιμων θέσεων εργασίας. Τα αναπτυξιακά οφέλη των έργων κατανέμονται καλύτερα και φτάνουν σε εκείνους που συνήθως δεν μπορούν να συμμετέχουν στην εκμετάλλευσή τους. Παράδειγμα: Οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν πιο εύκολα να εντοπίσουν τους ευάλωτους καταναλωτές στο τοπικό επίπεδο (ακόμα και αν δεν αποτελούν μέλη της Ε.Κοιν.) και να σχεδιάσουν κατάλληλες λύσεις για ζητήματα που σχετίζονται με την ενεργειακή ένδεια, όπως είναι παροχή δωρεάν ενέργειας από ΑΠΕ σε ευάλωτα νοικοκυριά της τοπικής κοινωνίας. Ιδιαίτερα οι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ε.Κοιν. επανεπενδύουν το πλεόνασμά τους συνήθως σε νέα έργα ΑΠΕ και εξοικονόμησης ενέργειας με περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό όφελος της ευρύτερης κοινωνίας».
του Φίλη Καϊτατζή
