Με τις φωνές αμφισβήτησης να πυκνώνουν και μέσα στη Βουλγαρία για τον αμφιλεγόμενο φόρο που επέβαλε η κυβέρνηση της στις εισαγωγές και τη διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου, η προσοχή όλων εξακολουθεί να είναι στραμμένη προς την Gazprom, η οποία δεν έχει ανοίξει ακόμη τα χαρτιά της, αν σκοπεύει να πληρώσει ή όχι τέλη διέλευσης. Πάντως, συνεχίζονται απρόσκοπτα οι ροές του αερίου.
Ρόλο παρατηρητή επιλέγει προς ώρας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία περιορίζεται στη διεξαγωγή έρευνας για τη συμβατότητα με το ευρωπαϊκό δίκαιο του μέτρου που αποφάσισε η βουλγαρική κυβέρνηση.
Ο Δρ Θεόδωρος Τσακίρης, αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, μιλώντας στο Euro2day.gr χαρακτηρίζει «ποντιοπιλατική» τη στάση της Επιτροπής στο ζήτημα αυτό, θεωρώντας την κατανοητή «μέχρι το σημείο που δεν θα προκαλέσει πρόβλημα ασφάλειας τροφοδοσίας σε άλλα κράτη-μέλη».
«Είναι παράνομη η ενέργεια της Βουλγαρίας να επιβάλλει τέλη διέλευσης για το ρωσικό αέριο», τονίζει ο κ. Τσακίρης. «Πιθανόν να επιδιώκει να δυσχεράνει τις ροές του. Καμία χώρα μέλος της Ε.Ε. δεν μπορεί να επιβάλει μονομερώς δασμούς σε προϊόντα που εισάγονται στην Ε.Ε. ακόμη και στην εσωτερική της αγοράς, πολλώ δε μάλλον όταν απλά διέρχονται μέσα από το έδαφος της».
Σε κάθε περίπτωση, το όλο θέμα αγγίζει και την Ελλάδα, που εισάγει ρωσικό αέριο μέσω Βουλγαρίας, καθώς εκφράζονται φόβοι ότι θα υπάρξει μετακύλιση του φόρου αυτού στους τελικούς καταναλωτές. Ο κοινοβουλευτικός τομεάρχης Ενέργειας του ΠΑΣΟΚ-Κινάλ, Φραγκίσκος Παρασύρης ανέφερε στο Euro2day.gr ότι το κόστος αυτό υπολογίζεται σε 350-400 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση.
Ωστόσο, μέχρι στιγμής συγκρατημένη φαίνεται να είναι η στάση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στην ενέργεια της Βουλγαρίας, αποφεύγοντας να προχωρήσει σε οποιαδήποτε αντίδραση κατά της γειτονικής χώρας, όπως έπραξαν αντίστοιχα άλλες χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Σερβία, με τη Βόρεια Μακεδονία να έχει εκφράσει τις ανησυχίες της.
«Θα δούμε πώς θα εξελιχθεί το «καπέλο» στις τιμές του φυσικού αερίου στην εγχώρια αγορά λόγω της μονομερούς απόφασης της Βουλγαρίας», επισημαίνει ο κ. Τσακίρης. «Κανείς δεν θα ήθελε να προκληθεί αύξηση των τιμών για την ελληνική αγορά και τους Έλληνες καταναλωτές ιδίως μετά από όσα περάσαμε το 2022, αλλά δεν νομίζω ότι θα αντιμετωπίσουμε ουσιαστικό πρόβλημα ασφάλειας στην τροφοδοσία φυσικού αερίου αυτό το χειμώνα, ακόμη και εάν αναγκαστούμε να προχωρήσουμε χωρίς το ρωσικό αέριο που προμηθευόμαστε μέσω του TurkStream».
Από την πλευρά του, ο Νικόλας Φαραντούρης, καθηγητής του Ευρωπαϊκού Δικαίου και Δικαίου Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και κάτοχος της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet, αναφερόμενος στη «σιγή ιχθύος» της ελληνικής κυβέρνησης εκτιμά ότι «προφανώς η Ελλάδα κάνει τις σταθμίσεις της και μάλιστα σε μία περίοδο που βρίσκεται σε εξαιρετικά δυσχερή θέση εξαιτίας του υπέρογκου take-or-pay πoυ φέρεται να αξιώνει η ρωσική Gazprom από την ελληνική ΔΕΠΑ, ύψους πλέον των 600 εκ. ευρώ, κάτι το οποίο προφανώς περιορίζει τους βαθμούς ελευθερίας της ελληνικής κυβέρνησης στους χειρισμούς της έναντι της Ρωσίας, αλλά και της Βουλγαρίας».
Όμως, ο κ. Φαραντούρης, ο οποίος διετέλεσε στο παρελθόν πρόεδρος της νομικής επιτροπής της Eurogas, στις Βρυξέλλες, μιλώντας στο Euro2day.gr υπογραμμίζει ότι «όποιοι θίγονται, αλλά και όποιο κράτος-μέλος της Ε.Ε. επηρεάζεται, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, θα μπορούσαν να εγείρουν ζήτημα συμβατότητας της συγκεκριμένης βουλγαρικής ρύθμισης με την εσωτερική αγορά ενέργειας της ΕΕ και το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο».
Κρίσιμες οι επόμενες δέκα μέρες
Η κυβέρνηση της Σόφιας, όπως ανέφερε ο υπουργός Οικονομικών, Άσεν Βασίλεφ, προσδοκά να εισπράξει τα πρώτα έσοδα από τη Ρωσία για τα τέλη διέλευσης στις επόμενες δέκα ημέρες, με την έναρξη ισχύος του σχετικού νόμου να τοποθετείται στις 23 Οκτωβρίου. Μάλιστα, έχει εντάξει στα έσοδα του προϋπολογισμού του 2024 ποσό ύψους 2,4 δισ. λέβα (1,23 δισ. ευρώ) από τον επίμαχο φόρο.
Ο πρώην υπουργός Ενέργειας, Αλεξάντερ Νικόλοφ σε συνέντευξη που παραχώρησε χθες σε τηλεοπτικό κανάλι της χώρας αμφισβήτησε τη δυνατότητα της Βουλγαρίας να εισπράξει το ποσό αυτό. Όπως είπε, το μεγαλύτερο ερώτημα είναι ο μηχανισμός με τον οποίο θα εισπραχθούν τα χρήματα αυτά, επικαλούμενος μάλιστα και επιστολή της Bulgartransgaz EAD (ο αντίστοιχος Διαχειριστής του βουλγαρικού δικτύου μεταφοράς αερίου), η οποία εστιάζει στη δυσκολία είσπραξης. Ο κ. Νικόλοφ επέκρινε την κυβέρνηση για αποσπασματική πολιτική στον τομέα της ενέργειας.
Ανάλογοι προβληματισμοί για τον κίνδυνο ο προϋπολογισμός της βουλγαρικής κυβέρνησης να αποκτήσει «τρύπα» εξαιτίας της μη είσπραξης του προαναφερόμενου ποσού αναπτύσσονται στον βουλγαρικό Τύπο, με τον πρόεδρο της Βουλγαρίας Ρούμαν Ράντεφ να έχει παραπέμψει στο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας το μέτρο για τα τέλη διέλευσης.
Αναβαθμίζεται ο ρόλος της Τουρκίας;
Με μία άλλη οπτική θα μπορούσε να θέσει η ελληνική κυβέρνηση το ζήτημα που ανέκυψε, εκτιμά ο κ. Παρασύρης. «Εκφράζουμε έντονο προβληματισμό για την αποτελεσματικότητα του μέτρου που έλαβε η Βουλγαρία, διότι το ρωσικό φυσικό αέριο διέρχεται μέσω της Τουρκίας χωρίς κανένα φόρο ή τέλος διέλευσης.
Συνεπώς, διαγράφεται ο κίνδυνος να μετατραπεί η Τουρκία σε βασικό προμηθευτή αερίου στα Βαλκάνια. Είναι ένα ζήτημα που μας προβληματίζει και οφείλει να προβληματίσει και την Ε.Ε. για την αποτελεσματικότητα του τέλους διέλευσης της Βουλγαρίας. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να το θέσει με αυτήν την οπτική στα αρμόδια όργανα της Ε.Ε., γιατί αποκτά μία διαφορετική γεωπολιτική διάσταση».
Τον κίνδυνο να δημιουργηθούν γεωπολιτικοί κίνδυνοι στην παροχή αερίου μέσω αγωγών προς τη χώρα μας και την Ευρώπη, αναδεικνύοντας σε ρόλο ρυθμιστή την Τουρκία ανέδειξε το Euro2day.gr. Όπως αναφέρεται στο σχετικό ρεπορτάζ, η Τουρκία ενισχύει τη χωρητικότητα αποθήκευσης σε εγκαταστάσεις της LNG στην ενδοχώρα, ετοιμάζεται να κατασκευάσει hub αερίου στην ανατολική Θράκη, σε συνεργασία με τη Ρωσία, ενώ παρατηρείται σημαντική αύξηση των ροών φυσικού αερίου στο τρίγωνο Τουρκμενιστάν-Ιράν-Αζερμπαϊτζάν, που συνδυάζονται με τις προσπάθειες του Ιράν να επεκτείνει τις υποδομές διαμετακόμισης και να αυξήσει τις ροές αερίου από το Τουρκμενιστάν στην Τουρκία και στη συνέχεια στην Ευρώπη. Θα μπορούσε με αυτά τα δεδομένα να χρησιμοποιηθεί ο TurkStream για διακίνηση αερίου, το οποίο θα «βαφτίζεται» τουρκικό;
Ο κ. Τσακίρης εμφανίζεται κατηγορηματικός. «Από τον TurkStream περνά μόνον ρωσικό αέριο, η Gazprom έχει λόγο στη χρήση του αγωγού, ως μέτοχος του (50%). Η Τουρκία πρέπει να έχει τη σύμφωνη γνώμη της Gazprom για μεταφορά μη ρωσικού αερίου μέσω TurkStream. Άρα, είναι δύσκολο για την Τουρκία να μεταφέρει άλλο αέριο πλην ρωσικού από τον αγωγό αυτό».
Η Τουρκία, όπως αναφέρει ο ίδιος, έχει συνάψει συμφωνία για την εξαγωγή συνολικά λίγο περισσότερα από 3 bcm, μέσω, κατά δήλωση της, επαναεριοποιημένου LNG με Βουλγαρία (1,5 bcm) και αδιευκρίνιστης γεωγραφικής καταγωγής ποσοτήτων με Ουγγαρία (0,275 bcm) και με Ρουμανία (1,46 bcm). «Μιλάμε, όμως, για μικρές ποσότητες. Οι εξαγωγές προς Ουγγαρία μπορούν σαφώς να πάνε μέσω TurkStream», προσθέτει.
Δεν υπάρχουν υποδομές για να εξάγει μεγαλύτερες ποσότητες η Τουρκία, επισημαίνει ο κ. Τσακίρης. Η μόνη δίοδος είναι ο αγωγός TurkStream 2, τον οποίο ελέγχει κι αυτόν η Gazprom. Εναλλακτικά, η Τουρκία, λέει ο ίδιος, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον εγκαταλειμμένο TransBalkan Pipeline (σ.σ. ο παλιός αγωγός μέσω Ουκρανίας, για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου), με μία κρίσιμη προϋπόθεση: να γίνει αναστροφή της ροής του, από το Νότο προς το Βορρά, κάτι, όμως, που συνεπάγεται μεγαλύτερο κόστος και θα αφορούσε σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες.
Αθηνά Καλαϊτζόγλου
