Στη διάρκεια του 2022 οι κλοπές καλωδίων χαλκού τριπλασιάστηκαν στους βελγικούς σιδηροδρόμους, ενώ σε ολόκληρη την Ευρώπη σημειώνονται καθημερινά πολύωρες καθυστερήσεις δρομολογίων λόγω της δράσης των κυκλωμάτων παράνομης διακίνησης μετάλλων. Προηγούμενες διοικήσεις του ΟΣΕ είχαν εκτιμήσει την ετήσια ζημία του οργανισμού από τις κλοπές υλικών στα 15-20 εκατ. ευρώ, ενώ ανυπολόγιστες είναι οι ζημιές από τις καθυστερήσεις και την ταλαιπωρία επιβατών και πληρωμάτων αμαξοστοιχιών.
Όλοι οι ισχυροί σιδηροδρομικοί οργανισμοί προσπαθούν τα τελευταία χρόνια να περιορίσουν τα κρούσματα με αξιοποίηση διάφορων τεχνολογιών, όπως εξελιγμένες κάμερες και αισθητήρες με βάση το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), ειδικά υλικά (π.χ. σπρέι και υγρά) που επιτρέπουν τη συλλογή αποτυπωμάτων και άλλων στοιχείων των δραστών στα σημεία κλοπής καλωδίων ή εξοπλισμού κ.λπ.
Κάποιοι άλλοι έχουν θέσει ως στόχο την αντικατάσταση των καλωδίων χαλκού με καλώδια από αλουμίνιο, που έχει χαμηλότερη αξία για τα παράνομα κυκλώματα. Το πρόβλημα είναι χειρότερο στην Ελλάδα, καθώς ο ΟΣΕ δεν διαθέτει ούτε τις στοιχειώδεις άμυνες απέναντι στα αδίστακτα κυκλώματα, τα οποία, στην περίπτωση που δικτύου που έχει σταματήσει να λειτουργεί, ξήλωσαν ακόμα και τις σιδηροτροχιές! Η αδυναμία συντήρησης λόγω των ελλείψεων σε προσωπικό και της πολυετούς αδυναμίας απανωτών διοικήσεων να προχωρήσουν σε εναλλακτικές λύσεις, όπως η συνεργασία με ιδιώτες (κάτι που επιχειρεί να κάνει η σημερινή κυβέρνηση, με τρεις διαγωνισμούς ΣΔΙΤ που καλύπτουν το σύνολο του δικτύου), είναι το κερασάκι στην τούρτα της απαξίωσης.
Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης έχει γίνει πιο αυστηρή η νομοθεσία για την παράνομη διακίνηση σκραπ π.χ., με την υποχρέωση να γίνεται μέσω τράπεζας κάθε συναλλαγή, με πιστοποίηση χυτηρίων κ.λπ. Όμως τα κυκλώματα είναι προς το παρόν ανίκητα, καθώς βρίσκουν παραθυράκια για εξαγωγές των πολύτιμων υλικών που ξηλώνουν, από τα χάλκινα καλώδια των σιδηροδρόμων μέχρι τους καταλύτες. Στην Ελλάδα, ειδικά, τα κυκλώματα λειτουργούν σε κοινή θέα, καθώς οργώνουν πόλεις και χωριά 24 ώρες το 24ωρο, ενώ οι διωκτικές Αρχές αδυνατούν να εντοπίσουν τα παράνομα (ή νόμιμα…) χυτήρια που χρησιμοποιούν για να μετατρέψουν τα κλεμμένα μέταλλα σε εμπορεύσιμο προϊόν που διοχετεύεται στην ελληνική και τη διεθνή αγορά.
Από μια πρόχειρη αναζήτηση στο Διαδίκτυο εντοπίζεται πλήθος εταιρειών που υποστηρίζουν πως οι δικές τους τεχνολογικές λύσεις έχουν μειώσει τα κρούσματα κλοπών καλωδίων και άλλου εξοπλισμού στους ευρωπαϊκούς σιδηροδρόμους. Μια εταιρεία διαφημίζει μια τεχνολογία ειδικού σπρέι και υγρού, με το οποίο καλύπτονται καλώδια και εξοπλισμός, ώστε να εντοπίζονται εύκολα δακτυλικά αποτυπώματα και άλλα στοιχεία των δραστών. Όπως αναφέρει, με τη χρήση αυτής της τεχνολογίας η βρετανική NetworkRail μείωσε κατά 89% τα κρούσματα κλοπής καλωδίων στα σημεία που εγκαταστάθηκε. Μια άλλη εταιρεία προτείνει ειδικές κάμερες ασφαλείας, οι οποίες ξεκινούν να μεταδίδουν βίντεο μόλις εντοπίζεται μια παράνομη είσοδος εντός του σιδηροδρομικού δικτύου.
Στη Βρετανία, επίσης, ο διαχειριστής του δικτύου προωθεί τεχνολογικές λύσεις που απαιτούν λιγότερα καλώδια. Για παράδειγμα, εγκαθιστά συστήματα σηματοδότησης που απαιτούν δύο χάλκινα καλώδια αντί για τρία, μειώνοντας την ποσότητα χαλκού κατά 33%. Η βελγική Infrabel, που διαχειρίζεται το σιδηροδρομικό δίκτυο του Βελγίου, ανακοίνωσε προ ημερών πως οι κλοπές καλωδίων αυξήθηκαν πέρυσι κατά 300% σε σύγκριση με το 2021. Παρά τη δεκαετή προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά, παραδέχθηκε η διοίκηση της εταιρείας. Ένα από τα μέτρα είναι η αντικατάσταση των χάλκινων καλωδίων με καλώδια από αλουμίνιο, για το οποίο υπάρχει μικρότερη ζήτηση. Επιπλέον, θάβει τα καλώδια όλο και βαθύτερα, αλλά αυτό δημιουργεί ταυτόχρονα καθυστερήσεις για τα συνεργεία συντήρησης.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε στο Βέλγιο πως θα αυξηθούν οι περιπολίες αστυνομικών στο δίκτυο από ειδική μονάδα. Στην Ελλάδα, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Γ. Γεραπετρίτης, ανακοίνωσε προ ημερών πως θα γίνουν πιο αυστηρές οι ποινές για κλοπές και βανδαλισμούς στο δίκτυο μεταφορών. Αρκετοί, βέβαια, αναρωτιούνται πώς θα λυθεί το πρόβλημα όταν κανείς δεν βλέπει τα παράνομα χυτήρια, τους παράνομους «μαντράδες» και τους παράνομους συλλέκτες, που ξηλώνουν καθημερινά από τα καλώδια του ΟΣΕ μέχρι τους καταλύτες αυτοκινήτων, ακόμα και σε πιλοτές πολυκατοικιών.
Φώτης Κόλλιας
