Συμμετοχή του κ. Παναγιώτη Γαλάνη, Δικηγόρου Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου, Διδάκτορος Νομικής ΕΚΠΑ & Εμπειρογνώμονος Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης, στο αφιέρωμα του B2Green
Στο πλαίσιο του αφιερώματος, το συγκεκριμένο άρθρο αποσκοπεί να θίξει ορισμένες νομικές πτυχές των συστημάτων θέρμανσης που αφορούν τους κλάδους του Πολεοδομικού, Περιβαλλοντικού και Κλιματικού Δικαίου. Άξονά του αποτελεί η κομβική σκέψη πως τα συστήματα θέρμανσης, λόγω της εξαιρετικής πρακτικής τους σημασίας για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, πρέπει να ρυθμίζονται νομικά, κατά τρόπο πλήρη, εξαντλητικό, αλλά παράλληλα σαφή.
Τα συστήματα θέρμανσης στον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (Ν. 4067/2012)
O Nέος Οικοδομικός Κανονισμός (εφεξής: ΝΟΚ) περιέχεται στον Ν. 4067/2012, όπως ισχύει σήμερα, μετά από πολλαπλές τροποποιήσεις. Θέτει τους γενικούς κανόνες δόμησης, ενσωματώνοντας την παλαιότερη νομολογία του ΣτΕ και των ΔΕφ, αλλά επαναδιατυπώνοντας και αρκετές από τις ρυθμίσεις του ΓΟΚ. Εφαρμόζεται μαζί με τις ειδικές ρυθμίσεις και τους όρους δόμησης της κάθε περιοχής, τις χρήσεις γης, τις ποιοτικές παραμέτρους των κτιρίων και των κατασκευών, που ορίζουν οι διάφοροι Κανονισμοί όπως ο Κτιριοδομικός, ο ΚΕΝΑΚ κλπ., τους ειδικούς κανονισμούς που ισχύουν για τα ειδικά κτίρια, τα Ιδιοκτησιακά ζητήματα και τα ζητήματα συνιδιοκτησίας που ρυθμίζονται από το Αστικό Δίκαιο, τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και φυσικά τις μεταβατικές διατάξεις. Αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό των κανόνων δόμησης, ώστε να εναρμονίζονται με την επιστήμη και την τεχνολογία και να προασπίζουν την αστική γη και την περιβαλλοντικά εναρμονισμένη δόμηση. Τα κτίρια γίνονται αντιληπτά ως τεχνητοί «οργανισμοί» στον χώρο, που αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον. Έτσι, αντιμετωπίζονται οι ανάγκες για κατανάλωση ενέργειας και πόρων για την εξοικονόμηση και τον περιορισμών των ρύπων, τη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών και της ποιότητας ζωής μέσα και έξω από αυτά.
Υπό τα δεδομένα αυτά, περιέχει ειδικότερα άρθρα που αφορούν τα συστήματα θέρμανσης.
Έτσι, στο άρθρο 2 παρ. 19 ορίζεται ότιεγκατάσταση είναι η κατασκευή ή υποδομή που προορίζεται ή απαιτείται για τη λειτουργία, εξυπηρέτηση και ασφάλεια των κτιρίων, όπως οι ανελκυστήρες, τα στοιχεία διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, κλιματισμού, δροσισμού, διανομής και εκροής ύδατος, θέρμανσης, φυσικού αερίου, τα θερμικά ηλιακά συστήματα, τα στοιχεία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα στοιχεία μονάδων Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Αποδοτικότητας (ΣΗΘΥΑ), οι καπναγωγοί, οι επιγραφές, οι κεραίες.
Ακολούθως, στην παρ. 26 ορίζονται τα ενεργητικά ηλιακά συστήματα θέρμανσης/δροσισμού ως τα ηλιακά συστήματα, που χρησιμοποιούν μηχανικά μέσα για την κυκλοφορία και διακίνηση της ηλιακής θερμότητας, κατ’ αντιδιαστολή με την παρ. 57, όπου ορίζονται τα παθητικά ηλιακά συστήματα ψύξης ή θέρμανσης ως οι κατασκευές ή οι εγκαταστάσεις, που αξιοποιούν την ηλιακή ενέργεια και αποτελούν συστατικά μέρη του κτιρίου. Οι βασικές κατηγορίες είναι:
α. Συστήματα άμεσου ηλιακού οφέλους, όπως σε νότια ανοίγματα.
β. Συστήματα έμμεσου ηλιακού οφέλους (όπως ηλιακός χώρος – θερμοκήπιο, ηλιακός τοίχος, θερμοσιφωνικόπέτασμα, ηλιακό αίθριο).
γ. Συστήματα δροσισμού (όπως ο ηλιακός αγωγός, τα σκίαστρα, οι ενεργειακοί υαλοπίνακες).
Τέλος, στο άρθρο 16 ΝΟΚ, ορίζεται ότι τεχνικά συστήματα κλιματισμού ή θέρμανσης και παραγωγής Ζεστό Νερό Χρήσης (ΖΝΧ), όπως επίτοιχοι λέβητες αερίου, στις περιπτώσεις νέων κατασκευών θα πρέπει να ενσωματώνονται στο κέλυφος του κτιρίου και να μην προεξέχουν από την επιφάνεια των όψεων του κτιρίου.Σε υφιστάμενα κτίρια επιτρέπεται να εξέχουν μέχρι πενήντα (50) εκατοστά και μόνο όταν δεν μπορούν να τοποθετηθούν επί των εξωστών ή των δωμάτων, να τοποθετούνται σε ύψος μεγαλύτερο των τριών (3,00) μ. μέτρων από τη στάθμη του πεζοδρομίου και με πρόβλεψη κατάλληλης απορροής των παραγόμενων συμπυκνωμένων υδρατμών για κτίρια που βρίσκονται στην οικοδομική γραμμή και η λειτουργία τους δεν υπερβαίνει τα επιτρεπόμενα όρια θορύβου. Στις όψεις επί του κελύφους του κτιρίου επιτρέπεται η εγκατάσταση μετρητικών και ρυθμιστικών διατάξεων των τεχνικών συστημάτων του κτιρίου.
Γενικότερα, τα ενεργειακά και διακοσμητικά στοιχεία συνδράμουν στην υποστήριξη του βιοκλιματικού σχεδιασμού με τη δημιουργία παθητικού δροσισμού, σκίασης, φυσικού αερισμού, αλλά τίθεται το ερώτημα αν οι πράσινοι τοίχοι και οι κάθετοι κήποι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 16 ή 18 ΝΟΚ [1].
Μέτρα για τη μείωση των εκπομπών από τα κτήρια (άρθρο 17 Εθνικού Κλιματικού Νόμου – Ν. 4936/2022) που αφορούν τους καυστήρες πετρελαίου θέρμανσης
Από την 1η Ιανουαρίου 2025 απαγορεύεται η πώληση και εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης. Ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος εδώ επεμβαίνει στην ελευθερία των συμβάσεων, κατά συνταγματικό τρόπο. Έτσι, ορίζει ότι σε όποιον πωλεί ή εγκαθιστά καυστήρες πετρελαίου θέρμανσης κατά παράβαση του πρώτου εδαφίου επιβάλλονται πρόστιμο και σφράγιση του καυστήρα. Το ύψος του προστίμου ορίζεται σε ποσό τριπλάσιο της τιμής πώλησης του καυστήρα. Τυχόν κυρώσεις που προβλέπονται από άλλους νόμους (π.χ. πολεοδομικούς) δεν θίγονται από την εφαρμογή της παρούσας.
Από την 1η Ιανουαρίου 2030, επιτρέπεται αποκλειστικά η πώληση πετρελαίου θέρμανσης, το οποίο είναι αναμεμειγμένο σε ποσοστό τουλάχιστον τριάντα τοις εκατό (30%) κατ` όγκο με ανανεώσιμα υγρά καύσιμα. Σε όποιον πωλεί πετρέλαιο θέρμανσης κατά παράβαση του πρώτου εδαφίου επιβάλλεται πρόστιμο. Το ύψος του προστίμου ορίζεται σε ποσό τριπλάσιο της αξίας του πωληθέντος καυσίμου στον τελικό καταναλωτή.
Οι προβλέψεις του Ν. 4495/2017
Ο Ν. 4495/2017 εμπεριέχει ρυθμίσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων τα οποία περιλαμβάνουν περισσότερες από μία οριζόντιες ιδιοκτησίες, οι αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων των συνιδιοκτητών για την αλλαγή του συστήματος κεντρικής θέρμανσης και τη σύνδεση με το δίκτυο φυσικού αερίου ή την εγκατάσταση συστήματος τηλεθέρμανσης ή γεωθερμίας ή αντλιών θερμότητας ή άλλου συστήματος θέρμανσης λαμβάνονται, εφόσον προκύπτει ότι η πιο πάνω αλλαγή βελτιώνει την ενεργειακή αποδοτικότητα του κτιρίου σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ), με την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων του συνόλου των συνιδιοκτητών, ανεξαρτήτως αν υπάρχει αντίθετη πρόβλεψη στον κανονισμό σχέσεων των συνιδιοκτητών της οικοδομής.
Ορίζονται, επίσης, κανόνες για την απαίτηση πλειοψηφίας για την υλοποίηση και ρύθμιση των παραπάνω αποφάσεων, ιδίως για την τροποποίηση ή αντικατάσταση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων θέρμανσης, την αλλαγή εξοπλισμού, τις επεμβάσεις στις όψεις του κτιρίου, την όδευση σωληνώσεων και αγωγών, την τοποθέτηση καπναγωγών και καπνοδόχων και εν γένει για κάθε απαραίτητη μεταρρύθμιση, μεταβολή ή επέμβαση στους κοινόκτητους και κοινόχρηστους χώρους του κτιρίου, αφού ληφθούν υπόψη και τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 7 του Ν. 2364/1995.
Προβλέπεται, ακόμα, το δικαίωμα της πλειοψηφίας και ανεξαρτήτως αν υπάρχει αντίθετη πρόβλεψη στον κανονισμό σχέσεων των συνιδιοκτητών της οικοδομής με την οποία λαμβάνονται και οι αποφάσεις για τη μόνιμη αποσύνδεση από το δίκτυο κεντρικής θέρμανσης του κτιρίου κύριων μεμονωμένων ιδιοκτησιών στις οποίες οι ιδιοκτήτες τους προτίθενται να τοποθετήσουν ανεξάρτητη μόνιμη εγκατάσταση θέρμανσης με χρήση φυσικού αερίου ή να εγκαταστήσουν αυτόνομο σύστημα τηλεθέρμανσης ή γεωθερμίας ή αντλιών θερμότητας ή άλλο αυτόνομο σύστημα θέρμανσης. Και στην περίπτωση αυτή πρέπει να προκύπτει ότι η ανεξάρτητη μόνιμη εγκατάσταση θέρμανσης βελτιώνει την ενεργειακή αποδοτικότητα της ιδιοκτησίας σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ).
Η απόφαση της πλειοψηφίας των ιδιοκτητών δεν είναι αναγκαία, ανεξαρτήτως αν υπάρχει αντίθετη πρόβλεψη στον κανονισμό σχέσεων των συνιδιοκτητών της οικοδομής, όταν η τοποθέτηση ανεξάρτητης μόνιμης εγκατάστασης θέρμανσης διενεργείται από κύριες μεμονωμένες ιδιοκτησίες σε υφιστάμενες οικοδομές οι οποίες δεν έχουν εγκατάσταση κεντρικής θέρμανση.
Σημαντική είναι η πρόβλεψη του νόμου για τα δικαιώματα της πλειοψηφίας των οροφοκτητών να προκαλέσουν μεταβολές στο σύστημα θέρμανσης της πολυκατοικίας. Είναι ένα δικαίωμα δυναμικό, εξαρτώμενο, ωστόσο, από τη δυναμική των συσχετισμών εντός της εκάστοτε πολυκατοικίας.
[1] Βλ. και Χ. Διβάνη, Παρατηρήσεις στη ΣτΕ 1355/2010, ΘΠΔΔ 1/2011, 89-90.
Παναγιώτης Γαλάνης,
Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου, Διδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ
Εμπειρογνώμων Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης
panagiotisgln@gmail.com
www.pgalanislaw.gr
Διαβάστε το πλήρες αφιέρωμα του B2Green:
“Θέρμανση – Ψύξη – Αερισμός 2023”,
ΕΔΩ
Ακολουθήστε την ομάδα μας
“Θέρμανση – Ψύξη – Αερισμός”
στο Facebook, πατώντας ΕΔΩ
