Η ελληνική αγορά ακινήτων, από τη λιανική μέχρι τα γραφεία και τα logistics, βρίσκεται υπό αναδιάταξη μετά την πανδημία, όπως υποστήριξαν χθες τα στελέχη του κλάδου στο 15ο RED Business Forum.
Στον τομέα των γραφείων, ο γενικός διευθυντής της Δανός – BNP Paribas Real Estate Γιάννης Παρασκευόπουλος υποστήριξε πως επανέρχεται η ζήτηση στην Ευρώπη με αποτέλεσμα να ανεβαίνουν τα μισθώματα και να συμπιέζονται σε κάποιο βαθμό οι αποδόσεις, ακόμα και εντός των σημερινών περιορισμένων περιθωρίων. Η πανδημία, τόνισε ο κ. Παρασκευόπουλος, αλλάζεται πλήρως το προϊόν που ζητούν πλέον οι χρήστες γραφειακών χώρων αλλά και οι επενδυτές. Όλοι προτιμούν πλέον μεγαλύτερα και πιο «πράσινα» γραφεία με αποτέλεσμα να μεγαλώνει η ψαλίδα μεταξύ των γραφείων πρώτης κατηγορίας και των υπολοίπων.
Τεράστια έλλειψη χώρων υψηλών προδιαγραφών
Τις ίδιες τάσεις ακολουθεί και η αγορά γραφείων στην Ελλάδα με τεράστια έλλειψη χώρων υψηλών προδιαγραφών την ώρα που καταγράφεται πολύ μεγάλη ζήτηση. Ο γενικός διευθυντής της Δανός – BNP Paribas Real Estate προβλέπει πως μέχρι το 2025 θα βγουν στην αγορά περίπου 230.000 τετραγωνικά μέτρα (τ.μ.) νέων γραφειακών χώρων, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται το Ελληνικό. Θεωρεί πως το κρίσιμο σημείο είναι η αναβάθμιση του υφιστάμενου αποθέματος γραφειακών χώρων καθώς είναι δύσκολο να συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς η κατασκευή νέων συγκροτημάτων. Μεταξύ των αλλαγών που εντοπίζει ο κ. Παρασκευόπουλος είναι η ανάπτυξη γραφείων σε νέες περιοχές όπως ο Πειραιάς (βλ. Πύργος Πειραιά, Άγιος Διονύσιος, κ.α. όπου έχει πραγματοποιήσει ή προωθεί επενδύσεις η εταιρεία ανάπτυξης ακινήτων Dimand) και η Θεσσαλονίκη. Οι επενδυτές πλέον αναζητούν χώρους που πληρούν προϋποθέσεις βιωσιμότητας, κατέληξε.
Η κα Νίκη Σύμπουρα, επικεφαλής της Cushman & Wakefield Proprius τόνισε πως και το λιανεμπόριο επαναπροσδιορίζεται με το συνολικό απόθεμα στην Ελλάδα να φτάνει τα 1,7 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα, τα 800.000 τ.μ. από τα οποία βρίσκονται στους δρόμους περίπου 610.000 τ.μ. στα εμπορικά κέντρα και άλλα 235.000 τ.μ. σε διάφορα retail parks. Οι αλλαγές επικεντρώνονται στην εμπειρία των καταναλωτών σε εμπορικά κέντρα ή καταστήματα, στις περαιτέρω επενδύσεις σε logistics (για καλύτερο συνδυασμό ηλεκτρονικού εμπορίου και φυσικού καταστήματος). Η κα Σύμπουρα τόνισε πως στα κεντρικά σημεία η εμπειρία από την πολυετή οικονομική κρίση δείχνει ότι τα ενοίκια είναι ανθεκτικά.
Ρεκόρ προσφοράς νέων χώρων στη λιανική
Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει ρεκόρ προσφοράς νέων χώρων στη λιανική με επίκεντρο τις νέες αναπτύξεις στο Ελληνικό, ενώ την ίδια στιγμή συνεχίζει να αναπτύσσεται το ηλεκτρονικό εμπόριο. Επίσης, νέα διεθνή ονόματα από το χώρο της λιανικής βλέπουν την ελληνική αγορά καθώς βελτιώνεται το οικονομικό περιβάλλον και προωθούνται μεγάλες επενδύσεις όπως στο Ελληνικό. Η κα Σύμπουρα είπε πως την τελευταία εξαετία περίπου δέκα μεγάλες ξένες αλυσίδες μπαίνουν κάθε χρόνο στην ελληνική αγορά. Εμφανίστηκε αισιόδοξη πως «το λιανεμπόριο θα ξαναγεννηθεί στην Ελλάδα» καθώς δημιουργούνται πιο ευνοϊκές συνθήκες με τις νέες επενδύσεις, την αύξηση του τουρισμού, κ.α.
Στην Ευρώπη οι εταιρείες λιανικής επενδύουν με επίκεντρο την εμπειρία και την αναψυχή του πελάτη, την ίδια στιγμή που αυξάνεται συνεχώς η ζήτηση για αυθημερόν παράδοση προϊόντων μέσω ηλεκτρονικών καταστημάτων. Γι’ αυτό και οι επιχειρήσεις προχωρούν σε σημαντικές τεχνολογικές επενδύσεις αλλά και σε επενδύσεις προκειμένου να βελτιώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Οι «πράσινες» πρακτικές επιβραβεύονται από τους καταναλωτές, εξήγησε.
Οι αξίες έχουν εκτιναχθεί στα ύψη στην Αττική
Μεγάλες είναι και οι αλλαγές στην αγορά αποθηκευτικών χώρων (logistics) όπως είπε ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας εκτιμήσεων και συμβούλων ακινήτων Geoaxis Γιάννης Ξυλάς. Στο παρελθόν, υποστήριξε ο κ. Ξυλάς, υπήρχε ευκολία στην εξεύρεση φθηνής γης, ενώ και η κατασκευή της αποθήκης ήταν χαμηλού κόστους και απαιτήσεων με αποτέλεσμα οι τιμές να είναι εξίσου χαμηλές (2 – 2,5 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο το μήνα) με τις επιδόσεις να είναι υψηλές και διψήφιες.
Σήμερα, η κατάσταση είχε αλλάξει ειδικά σε σχέση με τη διαθέσιμη γη καθώς οι αξίες έχουν εκτιναχθεί στα ύψη στην Αττική και φτάνουν μέχρι τα 200 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο για ορισμένα οικόπεδα. Επιπλέον, το κόστος κατασκευής των αποθηκών έχει αυξηθεί σημαντικά καθώς προωθούνται επενδύσεις με βιώσιμους όρους και υπάρχουν περισσότεροι περιορισμοί από τη νομοθεσία. Ειδικά αυτή την περίοδο το κόστος κατασκευής (λόγω και της έκρηξης στις τιμές της ενέργειας) ενώ στο παρελθόν ήταν 200 – 300 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, τώρα μπορεί να φτάνει και τα 700 ευρώ ανά τ.μ. για αποθήκες υψηλών προδιαγραφών.
Μεγάλες δυσκολίες υπάρχουν και στην εξεύρεση του εργατικού δυναμικού που θα στελεχώσει τους νέους αποθηκευτικούς χώρους. Γι’ αυτό και σήμερα οι νέες αποθήκες σχεδιάζονται με κριτήριο το αν υπάρχει διαθέσιμο εργατικό δυναμικό στην ευρύτερη περιοχή. Ο κ. Ξυλάς βλέπει επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης των αξιών στους αποθηκευτικούς χώρους με ταυτόχρονη επιβράδυνση της καθοδικής τάσης στις αποδόσεις.
Φώτης Κόλλιας
