Από το
Ελληνικό Ινστιτούτο
Παθητικού Κτιρίου
Η αναμονή της προδημοσίευσης του οδηγού του νέου κύκλου του δημοφιλούς προγράμματος «Εξοικονομώ» (και όχι «αυτονομώ» πλέον), εν μέσω καύσωνα, πυρκαγιών και όλων αυτών των συμβάντων που μας θυμίζουν ότι η κλιματική κρίση επιδεινώνεται με πολύ γρηγορότερους ρυθμούς και ότι το κτίριο και η συμπεριφορά μας σε αυτό είναι οι πιο βασικοί παράγοντες επιδείνωσης (κατά 40%) αυτής της κρίσης, διεύρυνε την απογοήτευση μας μετά την ανάγνωση του.
Τέτοιες στιγμές που θα περίμενε κανείς ένα τολμηρό και με το βλέμμα στο μέλλον πρόγραμμα, σαν αυτό της γειτονικής μας Ιταλίας, για 50.000 καλύτερα και σωστά αναβαθμισμένα κτίρια που θα συμπαρασύρουν και την υπόλοιπη αγορά, που θα πίστευε ότι η ελληνική πολιτεία ευθυγραμμίζεται με τις ευρωπαϊκές πολιτικές του «fit for 55» και την παγκόσμια στρατηγική για ανθρακική ουδετερότητα το 2050, πράγμα που σημαίνει για την Ελλάδα 100-150 χιλιάδες αναβαθμίσεις σε επίπεδα ΝΖΕΒ το χρόνο, το ΥΠΕΝ ανακοίνωσε ένα άκρως συντηρητικό πρόγραμμα, χωρίς διάθεση για καινοτομία κάνοντας απλά μια πράξη: «διαμερισμός 600 εκατομμύριων σε 50 χιλιάδες σπίτια», χωρίς όμως να λαμβάνεται υπόψιν το ποσοστό της εξοικονόμησης ενέργειας και του βαθμού ικανοποίησης του χρήστη που θα επιτευχθεί.
Και παρόλο που σωστά καταργήθηκε το τσίρκο του «όποιος προλάβει», παρόλο που δημιουργήθηκε ένας αρκετά δίκαιος αλγόριθμος, που αναδεικνύει, ίσως όχι τόσο τολμηρά όσο πρέπει, την εξοικονόμηση ενέργειας ως πρώτο και βασικό κριτήριο αξιολόγησης, παρόλο που οι επιλέξιμες παρεμβάσεις παραμένουν και αναθεωρούνται σωστά, πάνω από όλα κυριαρχούν οι ανελέητοι κόφτες που απαγορεύουν σε κάποιον, οικονομικά ασθενή, να προσπαθήσει να κάνει καλύτερο το κτίριο του.
Γιατί, τι τελικά μπορεί να κάνει κάποιος με 180 ευρώ/μ2 σήμερα και μετά τις ιλιγγιώδεις αυξήσεις των υλικών και συστημάτων του τελευταίου εξαμήνου? Είναι μονόδρομος το τι θα συμβεί: Θα πριμοδοτηθούν τα λεβητάκια ΦΑ ως μια εύκολη λύση (ενώ το ΦΑ είναι ένα μεταβατικό καύσιμο το οποίο σε 5 χρόνια δε θα διανέμεται ατομικά), θα γεμίσουν τα δώματα ηλιακούς θερμοσίφωνες και θα «ξεστοκαριστούν» οι παλιές σειρές αλουμινίων (όταν πλέον τα κουφώματα αλουμινίου έχουν φτάσει σε συντελεστή θερμοπερατότητας U < 0.7W/m2K και τα ελληνικά κουφώματα είναι τα καλύτερα στον κόσμο).
«Το πρόγραμμα έχει κοινωνικό χαρακτήρα: πριμοδοτούμε τα πολύ χαμηλά εισοδήματα και αντιμετωπίζουμε την ενεργειακή φτώχεια» δηλώνει το ΥΠΕΝ και είναι στη σωστή κατεύθυνση! Παρ’ όλα αυτά οι λύσεις που προτείνονται δεν είναι ολιστικές, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε ένα φαύλο κύκλο επιδοματικής πολιτικής. Τα ευάλωτα νοικοκυριά δεν έχουν στις προτεραιότητες το σπίτι τους (δεν έχουν καν ιδιόκτητο σπίτι πια), έχουν άλλα σημαντικότερα προβλήματα, έχουν σπίτια υποθηκευμένα, έχουν χρέη στην εφορία, έχουν παιδιά να σπουδάσουν, έχουν γονείς με κομμένες συντάξεις.
Η πολιτεία μπορεί να στηρίξει έμπρακτα τα ευάλωτα νοικοκυριά ακολουθώντας τις εξής επιλογές:
- Να επιλέξει 40-50 χιλιάδες τέτοια νοικοκυριά και να επιδοτήσει την ενεργειακή αναβάθμιση του σπιτιού τους κατά 100% και χωρίς όριο προϋπολογισμού ανα κατοικία, με μοναδική προϋπόθεση τη σωστή ενεργειακή μελέτη, η οποία θα επιφέρει εξοικονόμηση ενέργειας μεγαλύτερη του 90%.
- Να επιδοτήσει γενναία τους ιδιοκτήτες των κατοικιών οι οποίες ενοικιάζονται σε ευάλωτες οικονομικά οικογένειες και έτσι να ελαφρύνει τους ενοικιαστές από ασήκωτα έξοδα ψύξης – θέρμανσης και ζεστού νερού. Τέτοιες τολμηρές επιλογές και ενέργειες θα λειτουργήσουν καταλυτικά στην πάταξη της ενεργειακής φτώχειας. Η μη ολιστική προσέγγιση στην εξοικονόμηση ενέργειας θα οδηγήσει σε οδυνηρά αποτελέσματα που έχουμε δει στο παρελθόν και προσομοιάζει περισσότερο με το επίδομα θέρμανσης στα εντελώς απροστάτευτα κτίρια παρά με κίνητρο για καλύτερο αποτέλεσμα.
«Τα στατιστικά των προηγούμενων προγραμμάτων λένε άλλα», λέει το Υπουργείο! Αλήθεια είναι αυτό! Και στον τελευταίο κύκλο, παρότι η δυνατότητα επιλέξιμου προϋπολογισμού ήταν έως και 50.000 ευρώ, ο μέσος όρος των αιτήσεων κυμάνθηκε κοντά στις 22.000 ευρώ. Τα στατιστικά του παρελθόντος δείχνουν σαφέστατα δύο πράγματα, τα οποία η πολιτεία και το ΤΕΕ οφείλουν να αντιμετωπίσουν άμεσα και αυτά δεν έχουν να κάνουν με αυτό καθ’ αυτό το πρόγραμμα:
- Την πλήρη έλλειψη ενημέρωσης των πολιτών για τις δυνατότητες που έχουν για να αναβαθμίσουν ριζικά το κτίριο τους. Ένα μέρος αυτού του προβλήματος φιλοδοξούμε σαν ΕΙΠΑΚ να καλύψουμε με τις δράσεις μας μέσα από το πρόγραμμα NZEB ROADSHOW τα επόμενα δυο χρόνια.
- Την έλλειψη κατάρτισης των μηχανικών και των τεχνικών πάνω σε θέματα ενεργειακού σχεδιασμού κτιρίων. Αν σε αυτά προσθέσει κανείς την έλλειψη ενός αναθεωρημένου ΚΕΝΑΚ, την αναβολή της νομοθεσίας περί κτιρίων nZEB και την έλλειψη καταρτισμένου εργατοτεχνικού προσωπικού, το παρόν αλλά και τα επόμενα προγράμματα δε θα μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά. Τα 600 εκατομμύρια δε θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη κάποιων αριθμητικών στόχων και πολιτικής, αλλά για να υπάρξουν ουσιαστικά θετικά και μετρήσιμα περιβαλλοντικά και κοινωνικά αποτελέσματα.
Το ΕΙΠΑΚ δεν ασκεί ποτέ κριτική χωρίς να προτείνει λύσεις, ενώ επικροτεί τις καλές πρακτικές, ιδιαίτερα όταν γνωρίζουμε ότι υπάρχει καλή πρόθεση από κάποιους. Γι’ αυτό θα κάνουμε πολύ συγκεκριμένες προτάσεις έστω και την τελευταία στιγμή, πάντα με γνώμονα την περισσότερη εξοικονόμηση ενέργειας στη βέλτιστη σχέση κόστους οφέλους και αυτές θα είναι οι παρακάτω:
- Κατάργηση του ορίου των 28.000 € και επαναφορά του στα 48.000€ όπως στο προηγούμενο πρόγραμμα. Ο μέσος όρος θα είναι στα ίδια επίπεδα με πέρυσι, αλλά θα επιδοτηθούν οι σαφώς καλύτεροι και όχι οι μέτριοι.
- Αναθεώρηση του ορίου των 180 ευρώ/μ2 στα 300ευρώ/μ2. Τα 180 ευρώ/μ2 είναι εκτός πραγματικότητας αγοράς και θα οδηγήσουν σε κακή ποιότητα παρεμβάσεων και σε μεγάλη αύξηση της μαύρης αγοράς.
- Συγχώνευση των δύο εισοδηματικών πρώτων κατηγοριών μέχρι τα 20.000 ευρώ σε μια με ενιαία επιδότηση 75% με όλα τα ειδικά προνόμια που αναφέρονται τώρα στην πρώτη κατηγορία.
- Κατάργηση του ορίου του 40% για τους ενοικιαστές. Τα ευάλωτα νοικοκυριά στα μεγάλα αστικά κέντρα και κύρια στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα με τον μεγάλο όγκο των πολυκατοικιών, είναι κατά βάση ενοικιαστές.
- Αναθεώρηση του 40% προς τα κάτω σε 30% μόνο στις δωρεάν παραχωρήσεις για να αποκλειστούν οι «πονηροί».
- Αναθεώρηση της βαρύτητας αξιολόγησης της εξοικονόμησης ενέργειας από το 50% στο 60%. Επιβράβευση του πολίτη και του μηχανικού που κάνουν καλή προσπάθεια.
- Κατάργηση του bonus του 10% στις πολυκατοικίες και καθορισμός απόλυτης επιδότησης 75% σε όλους ανεξαίρετα, εφόσον συμφωνήσουν όλοι. Επιπρόσθετο bonus 10% στην πολυκατοικία αν ανέβει 5 κατηγορίες. Οι πολυκατοικίες μέχρι σήμερα δεν συμμετέχουν σοβαρά στο πρόγραμμα, γι’ αυτό χρειάζεται ένα τολμηρό και ισχυρό κίνητρο.
- Αλλαγή του τρόπου πληρωμής των μηχανικών. Ο μηχανικός δεν πρέπει να πληρώνεται «με το κεφάλι», αλλά να του δίνεται κίνητρο να προσπαθεί για καλύτερο αποτέλεσμα ενεργειακής εξοικονόμησης. Ο μηχανικός να αμείβεται με τον ίδιο συντελεστή που προκύπτει για το ανοιγμένο κόστος εξοικονόμησης. Δηλαδή η αμοιβή του μηχανικού θα είναι Κ1(Χ1)% χ 3.000 ευρώ.
- Τέλος δεν υπάρχει λόγος για κλήρωση του δεύτερου ενεργειακού επιθεωρητή. Οι μηχανικοί δεν είναι εξ ορισμού απατεώνες, είναι μη καταρτισμένοι, με πολύ χαμηλές αμοιβές και έχουν να αντιμετωπίσουν και μη ενημερωμένους πολίτες.
Θεωρούμε πως με αυτές τις συγκεκριμένες αλλαγές στο σύνολο τους το πρόγραμμα θα είναι αποτελεσματικό σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και φέτος και θα πετύχει τόσο τα λεγόμενα «κοινωνικά κριτήρια» όσο και το να παρουσιάσει κάποια πολύ καλά παραδείγματα. Διαφορετικά η συμβουλή μας, αν όλα μείνουν ως έχουν, θα είναι προς όλους να κάνουν υπομονή άλλη μια χρονιά και να αφήσουν τις παρεμβάσεις στο σπίτι τους για του χρόνου, που το πρόγραμμα θα γίνει σίγουρα καλύτερο.
Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου
