Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 14 Ιουλίου 2021 ανακοίνωσε τη δέσμη μέτρων υπό τη μορφή πρότασης για υιοθέτηση από τα κράτη μέλη, με τις οποίες φιλοδοξεί να πιάσει η Ευρώπη τον αναθεωρημένο στόχο μείωσης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55% το 2030 σε σχέση με το 1990 (προηγούμενος θεσμοθετημένος στόχος ήταν 40%) με απώτερο στόχο πια το “net zero” το 2050.
Για να το πετύχει αυτό προωθεί μέτρα
- ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΘΡΑΚΑ
- ΘΕΣΕΩΣ ΣΤΟΧΩΝ
- ΘΕΣΠΙΣΗΣ ΚΑΝΟΝΩΝ
- ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΜΕΤΡΩΝ ΣΤΗΡΙΞΗΣ
Ένα από τα νέα μέτρα διεύρυνσης της τιμολόγησης που ξεχωρίζει είναι η εισαγωγή σε σύστημα εμπορίας ρύπων του κλάδου ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΟΔΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ.
Αυτό αρχίζει από το 2025. Το κόστος του διοξειδίου του άνθρακα δεν θα επιβάλλεται άμεσα στους μεμονωμένους χρήστες των κτιρίων και των οχημάτων, αλλά έμμεσα, μέσω των εταιριών διανομής ορυκτών καυσίμων.
Οι εταιρίες διανομής των ορυκτών καυσίμων που χρησιμοποιούνται για θέρμανση-ψύξη κτιρίων καθώς και για κίνηση οχημάτων θα πρέπει να εφοδιαστούν με άδεια εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Θα ελέγχουν έτσι τις εισροές και εκροές ορυκτών καυσίμων, θα πιστοποιούν τις ποσότητες εκροών ορυκτών καυσίμων που αφορούν θέρμανση και ψύξη κτιρίων (πχ φυσικό αέριο θέρμανσης ή πετρέλαιο θέρμανσης) και τις ποσότητες ορυκτών καυσίμων που η χρήση τους είναι για κίνηση οχημάτων (πχ υγραέριο κίνησης, φυσικό αέριο κίνησης , πετρέλαιο κίνησης, βενζίνη). Οι πιστοποιημένες ποσότητες θα πολλαπλασιάζονται με το συντελεστή εκπομπών ρύπων του κάθε καυσίμου και έτσι θα προκύπτει η συνολική εκπομπή ρύπων που αντιστοιχεί στη διακίνηση ορυκτών καυσίμων της κάθε εταιρίας. Στη συνέχεια η εταιρία διακίνησης θα πρέπει να αγοράζει από την ελεύθερη αγορά ή τις δημοπρασίες της ΕΕ δικαιώματα εκπομπών ρύπων αντίστοιχα με τη ρύπανση που προκαλούν τα καύσιμα που διακινεί.
Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρίες διανομής θα πρέπει να ενσωματώσουν στην τιμή πώλησης των ορυκτών καυσίμων για κάθε χρήση, το κόστος του διοξειδίου του άνθρακα με βάση το συντελεστή εκπομπής του κάθε ορυκτού καυσίμου.
Προσοχή ιδιαίτερη πρέπει να δοθεί στο εξής γεγονός: Ο συνολικός αριθμός των δικαιωμάτων που θα εκδίδονται ετησίως (ευρωπαϊκά) προς δημοπράτηση θα βαίνει συνεχώς μειούμενος (με βάση τον στόχο για το 2030 και έπειτα για το 2050) διασφαλίζοντας έτσι ότι δεν θα εκλυθεί περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από τα κτίρια και τις μεταφορές από αυτό που επιτρέπεται!
Τι σημαίνει αυτό; Αν δεν απεξαρτηθεί από τον άνθρακα ο κλάδος κτιρίων και αυτοκινήτων με ρυθμούς αντίστοιχους με αυτούς των ευρωπαϊκών στόχων, κάποια στιγμή η τιμή του ρύπου κτιρίων θα είναι πολύ ακριβή. Από την άλλη, αν τα νοικοκυριά – επιχειρήσεις – εταιρίες πώλησης καυσίμων πεισθούν και μειώσουν δραστικά το αποτύπωμα άνθρακα, η τιμή θα παραμείνει σε ακριβά μεν αλλά αποδεκτά επίπεδα. Όποιος όμως δεν μπορέσει να ακολουθήσει, θα αντιμετωπίζει τιμές ορυκτών καυσίμων πολύ ακριβότερες λόγω ενσωμάτωσης του κόστους διοξειδίου του άνθρακα.
Στον κλάδο κτιρίων αυτό σημαίνει ότι ξαφνικά λύσεις που σήμερα φαντάζουν «ακριβότερες» και «προχωρημένες» θα γίνουν οι ανταγωνιστικότερες και το νέο “mainstream”.
Προκειμένου ένα κτίριο να έχει μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, που είναι και ο στόχος άλλωστε, θα καταστεί μέσα στα χρόνια πιο συμφέρον οικονομικά να χρησιμοποιείται για θέρμανση και ψύξη κυρίως η ηλεκτρική ενέργεια και συγκεκριμένα τα συστήματα χαμηλών θερμοκρασιών (αντλίες θερμότητας, κλιματιστικά) και συμπληρωματικά τα συστήματα θέρμανσης με ηλιακά. Θα προωθηθεί προφανώς και η ιδιοπαραγωγή ηλεκτρισμού με ΑΠΕ από τα κτίρια (τοποθέτηση φωτοβολταϊκών) που θα καλύπτουν μέρος της αναγκαίας ενέργειας. Αν επιλέγουν υβριδικά συστήματα ΑΠΕ με αποθήκευση ενέργειας, είναι δυνατή η πλήρης αυτονόμηση, ακόμα και η εισφορά πράσινης ενέργειας στο δίκτυο σε ώρες υψηλής ζήτησης.
Όλα αυτά ενδεχομένως θα αλλάξουν σιγά σιγά και την αισθητική των σύγχρονων σπιτιών, την αντίληψη που θα έχει ο κόσμος για το πως είναι φτιαγμένη και πως μοιάζει μια μοντέρνα κατοικία.
Επίσης θα δημιουργήσει πίεση για ανακαινίσεις. Αυτές θα υποβοηθούνται μέσω κρατικών επιδοτήσεων που θα αντλούν κεφάλαια από το πράσινο ταμείο πώλησης δικαιωμάτων ρύπων. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί μέσα από το πακέτο μέτρων FIT FOR 55 στη δημιουργία πολύ δυνατού ταμείου από τα έσοδα πώλησης ρύπων για στήριξη του οικονομικά ασθενέστερου πληθυσμού και μετριασμό του κόστους μετάβασης στη νέα πραγματικότητα χαμηλών εκπομπών ρύπων.
Για να επιτευχθούν οι στόχοι λοιπόν, επιβάλλεται σταδιακά και σε βάθος χρόνου να «πετάξει» ο κόσμος το σύστημα θέρμανσης φυσικού αερίου η πετρελαίου θέρμανσης και να βάλει μοντέρνες αποδοτικές αντλίες θερμότητας, ηλιακά πάνελ και φωτοβολταϊκά.
Η στέγη του μέλλοντος φαίνεται ότι μάλλον θα είναι φτιαγμένη από στοιχεία με ενσωματωμένα φωτοβολταικά καθώς η απλή τοποθέτηση τυποποιημένων πάνελ στις στέγες είναι εντελώς αντιαισθητική ιδιαίτερα αν γίνει σε μαζική κλίμακα. Αντιαισθητική είναι βέβαια και η γενικότερη τοποθέτηση σε κάθε βεράντα κάθε σπιτιού μεμονωμένων κλιματιστικών μονάδων και λεβητων φυσικού αερίου, αλλά δυστυχώς αυτό συμβαίνει σήμερα παντού στην Ελλάδα. Είναι παθογένεια της «γρήγορης» ανακαίνισης χωρίς μελέτη απλά και μόνο για απορρόφηση των χρημάτων των προγραμμάτων. Ελπίζουμε να αλλάξει κάτι και να μην γενικευθεί μια τάση απορρόφησης κονδυλίων που δημιουργούν άσχημες εικόνες κτιρίων: οροφές με αντιαισθητικά φωτοβολταϊκά πάνελ σε κάθε πολυκατοικία ή εξωτερικές μονάδες από κλιματιστικά παραταγμένα στη σειρά που ψεκάζουν νερό στους περαστικούς στα πεζοδρόμια και όψεις πολυκατοικιών με λέβητες αερίου να «καπνίζουν» στις βεράντες το χειμώνα. Ανακαίνιση που κάνει το σπίτι και την πόλη τρεις φορές χειρότερη αισθητικά, μάλλον δεν θα πρέπει να θεωρείται πετυχημένη.
Τα παραπάνω έχουν ιδιαίτερη σημασία καθώς η ΕΕ έχει θέσει προς τα κράτη μέλη συγκεκριμένους υψηλούς ετήσιους στόχους ανακαίνισης κτιρίων. Ιδιαίτερα στα δημόσια κτίρια θα δούμε μεγάλη ένταση σε έργα ανακαίνισης. Στα ιδιωτικά εξαρτάται από τα μέτρα που θα θεσπίσει το κάθε κράτος-μέλος προκειμένου να πετύχει τους στόχους. Στην Ελλάδα είναι γνώριμα σε όλους τα προγράμματα «εξοικονομώ». Οι μέχρι τώρα υλοποιήσεις τέτοιων προγραμμάτων θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν πρόχειρες, καθώς μάλλον περισσότερο πέτυχαν απλοϊκά την στείρα κατανάλωση των διαθέσιμων πόρων παρά την επίτευξη συγκεκριμένου ποιοτικού αποτελέσματος.
Οι ακαδημαϊκοί χρειάζεται να αναλάβουν δράση στους συγκεκριμένους τομείς και να συμβουλεύσουν τους ιθύνοντες ώστε να τίθενται συγκεκριμένοι ΠΟΙΟΤΙΚΟΙ στόχοι για τα κτίρια και πόλεις του μέλλοντος και όχι μόνο ΠΟΣΟΤΙΚΟΙ στόχοι. Να θεσπιστούν απλοί και εύκολα εφαρμόσιμοι κανόνες, ώστε οι μονάδες θέρμανσης-ψύξης, η φύτευση, η σκίαση καθώς και τα μέσα παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ να «ενσωματώνονται» αισθητικά στο κτίριο και να αποτελούν οπτικά αναπόσπαστο μέρος του.
Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος ότι το ελληνικό κράτος με τον τρόπο που θα θεσπίσει τα μέτρα στήριξης, ενδεχομένως θα ευνοήσει και πάλι τους λέβητες φυσικού αερίου στην ανακαίνιση, οι οποίοι σε λίγα χρόνια θα χρειαστούν αντικατάσταση καθώς ως ορυκτό καύσιμο το αέριο θα καταστεί πανάκριβο μέσω της εμπορίας ρύπων. Αν γίνει αυτό, στο μέλλον τα σπίτια θα χρειάζονται δυστυχώς εκ νέου ανακαίνιση.
Κάτι τέτοιο επιβάλλεται να προληφθεί. Μπορεί να αντιμετωπιστεί με τους εξής τρόπους. Πρώτον με αναθεώρηση των κατηγοριών ενεργειακής κλάσης των κατοικιών που θερμαίνονται με ορυκτό καύσιμο και δεύτερον με την άρνηση επιδότησης ανακαίνισης που χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα για θέρμανση και ψύξη.
Η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης του κτιρίου με βελτιωμένη θερμομόνωση κελύφους μπορεί και θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων με αποτέλεσμα τη μείωση των ακριβών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για την ανακαίνιση. Όμως για να ΜΗΔΕΝΙΣΤΟΥΝ οι εκπομπές, που είναι ο πραγματικός τελικός στόχος, επιβάλλεται να «ξηλωθούν» οι λέβητες που καίνε ορυκτά καύσιμα.
Στο μέλλον φαίνεται ότι θα ενισχυθεί ευρωπαϊκά η νομοθετική δράση που θα ευνοεί την δημιουργία κατασκευών με ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΑΝΘΡΑΚΑ, κτίρια δηλαδή που κάνουν απορρόφηση άνθρακα από την ατμόσφαιρα (Carbon Sink). Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με χρήση έντονης φύτευσης και συντήρησης των φυτών τα οποία είναι γνωστό ότι απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα και εναλλακτικά ή συνδυαστικά με χρήση δομικών υλικών στην κατασκευή που απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα.
Τέτοιο χαρακτηριστικό έχει ο παραδοσιακός ασβέστης, ο οποίος ως αερική κονία χρησιμοποιούμενος στα επιχρίσματα κτιρίων απορροφάει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα για να «σκληρύνει» και να αποκτήσει τις ιδιότητες του. Αυτό άλλωστε έχει αποτιμηθεί και αποδειχθεί από μελέτη του Πολυτεχνείου του Μιλάνο. Προκύπτει λοιπόν αβίαστα το συμπέρασμα ότι το αρχαιότερο δομικό υλικό, ο παραδοσιακός ασβέστης, έρχεται πια να διεκδικήσει επάξια την πρώτη θέση ως το πιο οικολογικό, πράσινο και μοντέρνο δομικό υλικό!
Ο στόχος της ΕΕ για δραστική μείωση του ισοζυγίου εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα του κλάδου κτιρίων το 2050 θα επιφέρει ισχυρές νομοθετικές δεσμεύσεις στα κράτη-μέλη. Θα συντελεστούν τεράστιες αλλαγές στον τρόπο που κατασκευάζονται και ανακαινίζονται τα κτίρια. Είναι σημαντικό να απομακρυνθούμε ως κοινωνία από τα ορυκτά καύσιμα το νωρίτερο δυνατόν. Αυτή είναι η καλύτερη επένδυση για το μέλλον.
Δημήτρης Τσαρουχάς
Πολιτικός Μηχανικός
Πρόεδρος Ελληνικού Συνδέσμου Ασβέστη
Σχετικοί σύνδεσμοι:
«Προσαρμογή στον στόχο του 55 %»: υλοποίηση του στόχου της ΕΕ για το κλίμα με ορίζοντα το 2030 στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα
https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-10849-2021-INIT/el/pdf
Μελέτη του Πολυτεχνείου του Μιλάνο για απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από τη χρήση ασβέστη.
https://www.eula.eu/politecnico-di-milano-literature-review-on-the-assessment-of-the-carbonation-potential-of-lime-in-different-markets-and-beyond/
