από τον Χρίστο Μαξούλη*
Τις τελευταίες εβδομάδες είμαστε μάρτυρες μιας συνεχιζόμενης αύξησης της τιμής βασικών οικοδομικών υλικών, καθώς επίσης και μιας σημαντικής αύξησης των μεταφορικών ναύλων διά θαλάσσης. Το όλο φαινόμενο αναμένεται να έχει ευρύτερες επιπτώσεις στην οικοδομική βιομηχανία.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο, το φαινόμενο αναμένεται να ασκήσει πιέσεις για επιβράδυνση της οικοδομικής δραστηριότητας, με όλα τα συνεπακόλουθα. Σε μικροοικονομικό επίπεδο, αναμένεται αυξημένο κατασκευαστικό κόστος, υψηλό ρίσκο προς εργολήπτες, πωλητές, νοικοκυριά και επενδυτές, δυστοκία στην έναρξη νέων έργων, καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση έργων που είναι σε εξέλιξη, πιέσεις για αναστολή εργασιών, πιθανή έλλειψη συγκεκριμένων υλικών ή μεγάλους χρόνους αναμονής για την παραλαβή τους και, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, ανάγκη πιστωτικής επέκτασης για να ολοκληρωθούν ή να ξεκινήσουν ορισμένα κατασκευαστικά έργα.
Σκοπός του άρθρου αυτού, όμως, είναι να εστιαστεί σε μία μόνο πτυχή του φαινομένου. Στις επιπτώσεις που θα έχει η συνεχιζόμενη αύξηση της τιμής βασικών οικοδομικών υλικών και των μεταφορικών στο «Σχέδιο Εξοικονομώ-Αναβαθμίζω» του 2021. Το Σχέδιο αποσκοπούσε στην εκτεταμένη ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κατοικιών. Η ένταση της χορηγίας του Σχεδίου ήταν 60% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού της κάθε αίτησης και μπορούσε να καλύψει δαπάνες που αφορούν θερμομόνωση του κελύφους της οικίας, αντικατάσταση κουφωμάτων, εγκατάσταση συστημάτων σκίασης, καθώς επίσης και την εγκατάσταση ή/και αντικατάσταση τεχνικών συστημάτων (όπως π.χ. ηλιακά, φωτοβολταϊκά, κλιματιστικά, μπαταρίες αποθήκευσης, συστήματα ελέγχου κλπ).
Το Σχέδιο ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές και περί τα τέλη Ιουνίου 2021, λίγους μόνο μήνες μετά την προκήρυξή του, το Υπουργείο Ενέργειας ανακοίνωσε την επιτυχή ολοκλήρωση υποβολής προτάσεων στα πλαίσια της 1ης Πρόσκλησης (2021), λόγω εξάντλησης του διαθέσιμου προϋπολογισμού, €35 εκατομμυρίων. Συγκεκριμένα, είχαν υποβληθεί 2.152 αιτήσεις.
Πέραν της μηχανογράφησης και της ηλεκτρονικής διαχείρισης των αιτήσεων, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας μείωσης της γραφειοκρατίας, ορθά κατά την γνώμη μου, το υπουργείο επέλεξε την απλοποιημένη διαδικασία για τον υπολογισμό και καταβολή της σχετικής χορηγίας. Με βάση την απλοποιημένη διαδικασία, η χορηγία δεν θα υπολογίζεται με βάση το πραγματικό κόστος τιμολογίων / αποδείξεων, αλλά με βάση προκαθορισμένο επιλέξιμο κόστος για κάθε δράση. Το προκαθορισμένο επιλέξιμο κόστος είχε επιλεγεί αξιοποιώντας δεδομένα του προηγούμενου Σχεδίου και λάμβανε υπόψη του τιμές της αγοράς κατά τον χρόνο προετοιμασίας του σχετικού Οδηγού του Σχεδίου (Φεβρουάριος 2021). Όταν δημοσιεύθηκε το προκαθορισμένο επιλέξιμο κόστος για κάθε δράση μαζί με το Σχέδιο, αρχές Μαρτίου 2021, η γενική εντύπωση ήταν ότι οι τιμές που δόθηκαν ήταν ικανοποιητικές. Εδώ να σημειωθεί πως, με βάση το Σχέδιο όπως είναι σήμερα, ο γενικός κανόνας είναι πως οι αιτητές έχουν 12 μήνες να ολοκληρώσουν την επένδυση τους από τη λήψη της σχετικής έγκρισης. Επίσης, να σημειωθεί ότι αναμένεται σύντομα να δοθούν οι πρώτες εγκρίσεις σε ενδιαφερόμενους αιτητές. Συνεπώς, καλώς εχόντων των πράγματων, η μεγάλη μάζα των ενεργειακών αναβαθμίσεων θα ήταν περί τα τέλη 2021, αρχές 2022.
Στους μήνες που μεσολάβησαν από τον Φεβρουάριο του 2021 μέχρι και τον Ιούλιο 2021 είχαμε την εμφάνιση και την πλήρη ανάπτυξη ενός ράλι συνεχιζόμενης αύξησης της τιμής οικοδομικών υλικών, συμπεριλαμβανομένων και θερμομονωτικών υλικών, αλλά και εξοπλισμού HVAC, φωτοβολταϊκών συστημάτων, κλπ.
Είναι προφανές ότι η αυτή η σημαντική αύξηση των υλικών θα επηρεάσει ένα αριθμό νοικοκυριών, τα οποία έχουν ήδη κάνει σχετική αίτηση. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι αρχικοί υπολογισμοί και προβλέψεις ως προς το ύψος της ίδιας εισφοράς του νοικοκυριού στην επένδυση ενεργειακής αναβάθμισης θα διαφοροποιηθούν και τα νοικοκυριά θα κληθούν να αυξήσουν τη συνεισφορά τους. Κάποιοι θα σκεφτούν την ματαίωση της επένδυσης και κάποιοι άλλοι θα μπουν σε ένα καθεστώς αναμονής.
Τι μπορεί να γίνει για αυτή την κατάσταση και ποιες οι διαθέσιμες επιλογές;
Επιλογή πρώτη, η Πολιτεία να αποφασίσει να αφήσει τα πράγματα ως έχουν, θεωρώντας ότι, ούτως ή άλλως, το Σχέδιο ήταν ήδη γενναιόδωρο.
Επιλογή δεύτερη, να υπάρξει ελαστικότητα σε σχέση με τον χρόνο που δίνεται για ολοκλήρωση της επένδυσης, ελπίζοντας (;) ότι σε λίγους μήνες θα εξομαλυνθεί η κατάσταση σε σχέση με τις τιμές υλικών και μεταφορικών.
Επιλογή τρίτη, το Υπουργείο να μελετήσει προσεκτικά εκ νέου τον κατάλογο με το προκαθορισμένο επιλέξιμο κόστος για κάθε δράση που υλοποιείται και, λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες εξελίξεις, να τον αναπροσαρμόσει, έτσι ώστε να αντανακλάται σε σημαντικό βαθμό η αύξηση που μεσολάβησε. Νοείται πως σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να μην υπάρξει ελαστικότητα σε σχέση με τον χρόνο που δίνεται για ολοκλήρωση της επένδυσης.
Σε κάθε περίπτωση, το συγκεκριμένο θέμα θα πρέπει να απασχολήσει το συντομότερο το Υπουργείο Ενέργειας, το οποίο έχει τα δεδομένα και την πληρέστερη εικόνα. Ουσιαστικά, πρέπει να εξεταστεί η επίπτωση της αύξησης της τιμής των υλικών και εξοπλισμού στην εισφορά που θα κληθεί να συνεισφέρει το νοικοκυριό, και να εκτιμηθεί ο βαθμός και η έκταση επηρεασμού της ομαλής υλοποίησης των ανακαινίσεων, πριν τη λήψη απόφασης. Η όποια απόφαση καλό θα ήταν να δημοσιευθεί το συντομότερο, πριν την έναρξη χορήγησης των εγκρίσεων, έτσι ώστε να μην υπάρξει προσθετή πηγή αβεβαιότητας και αναμονή.
Εκ πρώτης, εγώ προσωπικά δεν θα επέλεγα την επιλογή 2, καθώς έχει μεγαλύτερη αξία οι επενδύσεις αυτές να υλοποιηθούν το συντομότερο και εντός του 2022, όταν ο κλάδος των κατασκευών γενικότερα θα είναι στο μέσο μίας δύσκολης συγκυρίας, έτσι ώστε να συγκρατηθούν όσο γίνεται οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και στην απασχόληση.
* Μηχανολόγος Μηχανικός, MBA
