Του Λάμπρου Ν. Κίσσα,
Χωροτάκτη-Πολεοδόμου Μηχ, MSc
123kissas@gmail.com
Έχει γραφεί πως, ο αρθρογράφος του πολεοδομικού σχεδιασμού εκτίθεται διπλά και εξηγείται σχετικά στο εν λόγω άρθρο, με αφορμή την Απόφαση 2230/2020 του ΣτΕ (σε σχέση με την ΑΕΠΟ του έργου φράγματος Μεσοχώρας), για την οποία ο γράφων, είχε επισημάνει τους λόγους δημιουργίας μιας καινούργιας Κερκόπορτας για την «…έβδομη απόρριψη από το ΣτΕ, της έγκρισης της μερικής εκτροπής και άρα την λειτουργία του Υ/Φ Μεσοχώρας, αλλά δεν είναι θέμα του παρόντος.» (βλ. σχετικό άρθρο με τίτλο, (Υδροηλεκτρικά Φράγματα & Χωρικός Σχεδιασμός. Η περίπτωση του Υ/Φ Μεσοχώρας)
Επιτρέψτε μου να εκτεθώ, άλλη μια φορά, ευχόμενος …πως κάνω λάθος!
Θα θιχθεί, παρακάτω, το κατά πόσον είναι σύμφωνο το Σχέδιο Υπ. Απόφασης για τις Τεχνικές προδιαγραφές εκπόνησης μελετών για τον καθορισμό Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή δόμησης (Ζ.Υ.Σ.) του άρθρου 72 του ν.4495/2017, που έρχεται να αντικαταστήσει τις προδιαγραφές εκπόνησης μελετών για τον καθορισμό Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή δόμησης (Ζ.Υ.Σ.) του άρθρου 4 του ν.3044/2002, σε σχέση με την 2366/07, Απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ.
Δεν θα ασχοληθούμε με την εξέταση των προδιαγραφών, έχουν αναφερθεί σχετικά άλλοι συνάδελφοι, Σύλλογοι, κλπ, αλλά με το εάν οι ΖΥΣ μπορούν να καθορισθούν εκτός των ΤΠΣ / ΕΠΣ.
Με τα αναγραφόμενα της κείμενης πολεοδομικής νομοθεσίας προβλέπεται ο ορισμός της ΖΥΣ, μέσω της έγκρισης προεδρικού διατάγματος, έπειτα από αίτημα του δήμου, της περιφέρειας ή του ΥΠΕΝ, την εκπόνηση στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και μελέτης για τη Ζώνη Υποδοχής Συντελεστή. Πλην όμως, η παραπάνω αυτή ρύθμιση δεν έχει κριθεί από το ΣτΕ (αφού κανένα τέτοιο σχέδιο προεδρικού διατάγματος δεν υποβλήθηκε για προδικαστικό έλεγχο) και επομένως δεν είναι γνωστό αν το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο θα δεχθεί να οριστούν ΖΥΣ εκτός των ΤΠΣ.
Σύμφωνα με την απόφαση σταθμό για τις ΖΥΣ, (βλ. 2366/07 ΣτΕ Ολ.), το ΣτΕ δεν θεωρεί την ΖΥΣ, ως πολεοδομικό σχεδιασμό, αλλά υποσύνολό του. Ξεκινώντας από εκεί, πηγαίνω από ορισμό σε ορισμό για να εδραιώσω αυτή την άποψη.
Καταλήγω, στο ότι οι ΖΥΣ πρέπει να ορίζονται/καθορίζονται στα πλαίσια ενός ΤΠΣ, με τα οριζόμενα στο σκ.13 της 2366/07 του ΣτΕ Ολ., και βεβαίως όχι με αυτές τις εξαντλητικές προδιαγραφές.
Σε δεύτερη φάση, και ως αυτοτελής μελέτη οι ΖΥΣ, ας έχουν τις όποιες προδιαγραφές.
Υπενθυμίζουμε στην ηγεσία του Υπ.Εν., πως πρέπει να έχει υπόψη της, τα εξής:
1 Τα κριτήρια για την χωροταξική αναδιάρθρωση και την πολεοδομική ανάπτυξη των πόλεων και των οικιστικών εν γένει περιοχών είναι η εξυπηρέτηση της λειτουργικότητας και της ανάπτυξης των οικισμών και η εξασφάλιση των καλύτερων δυνατών όρων διαβίωσης των κατοίκων (ΣτΕ 123/2007 Ολ., 1528/2003 Ολ.). Δεν επιτρέπεται δε η χειροτέρευσή τους με οποιονδήποτε τρόπο, όπως με την επί το δυσμενέστερο μεταβολή της επιτρεπόμενης δόμησης και χρήσης, αν αυτή δεν επιβάλλεται από εξαιρετικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος προς εξυπηρέτηση προέχουσας σημασίας σκοπού, κατά την μετά από στάθμιση ουσιαστική εκτίμηση του νομοθέτη υποκείμενη σε δικαστικό έλεγχο, ούτε η νόθευση των πολεοδομικών κανόνων που έχουν θεσπιστεί με τα παραπάνω κριτήρια (ΣτΕ 1118/2014 Ολομ.).
2 Περαιτέρω, όπως έχει κριθεί, ο θεσμός της μεταφοράς συντελεστή δόμησης μόνο ως μέθοδος αποζημίωσης στις περιπτώσεις που προβλέπονται από το άρθρο 24 παρ. 6 του Συντάγματος μπορεί να εισαχθεί από τον νομοθέτη.
3 Αντιθέτως, δεν είναι, κατά το Σύνταγμα, επιτρεπτή η μεταφορά συντελεστή δόμησης σε άλλες περιπτώσεις, για τις οποίες η εισαγωγή του θεσμού δεν στηρίζεται σε ειδική συνταγματική διάταξη, διότι ο θεσμός αυτός δεν συνάδει προς τις συνταγματικές αρχές της ορθολογικής χωροταξικής και πολεοδομικής ανάπτυξης, της προστασίας του οικιστικού περιβάλλοντος και της διαμόρφωσης των καλύτερων δυνατών όρων διαβίωσης, δεν μπορεί δε, ενόψει του πιο πάνω άρθρου 24 παρ. 2 του Συντάγματος, να αποτελέσει σύστημα πολεοδομικής σχεδίασης, γιατί θα οδηγούσε σε νόθευση του ορθολογικού πολεοδομικού σχεδιασμού, τον οποίο επιβάλλει η πιο πάνω συνταγματική διάταξη, έχει δε από τη φύση του δυσμενείς επιπτώσεις στο οικιστικό περιβάλλον της περιοχής υποδοχής του μεταφερόμενου συντελεστή, αφού συνεπάγεται απόκλιση από τους γενικώς ισχύοντες στην περιοχή αυτή όρους δόμησης και αύξηση της οικιστικής πυκνότητας σε αυτή (ΣτΕ 2366/2007 Ολομ.).
4 Θα σταθούμε στην με αρ.2366/2007, Απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, η οποία αποτέλεσε ¨σταθμό¨ για την εξέλιξη της πορείας των Ζ.Υ.Σ. και ειδικότερα στο σκ.13, όπου αναγράφετε «…η πρόβλεψη μεταφοράς συντελεστή δόμησης, πρέπει, κατά το Σύνταγμα (άρθρο 24, παρ. 1 & 2), να ενταχθεί στο πλαίσιο πολεοδομικού σχεδιασμού…»
5 Υπενθυμίζουμε, πως στο άρθρο 1, παρ.1.ε, του Ν.4447/16 (όπως ισχύει), εννοείται ως «Πολεοδομικός σχεδιασμός: ο χωρικός σχεδιασμός με τον οποίο τίθενται, μέσω σχεδίων, κανόνες και όροι για τη χρήση, τη δόμηση και την εν γένει εκμετάλλευση του εδάφους στον αστικό χώρο και την ύπαιθρο και περιλαμβάνει κυρίως ρυθμίσεις.»
6 Στο άρθρο 2, παρ.1β, του Ν.4447/16, αναγράφεται πως «Στην κατηγορία του πολεοδομικού σχεδιασμού υπάγονται τα πολεοδομικά σχέδια τα οποία εκπονούνται σε τοπική κλίμακα και τα οποία διακρίνονται σε δύο επίπεδα σχεδιασμού. Ενώ στην παρ.2. «στο πρώτο επίπεδο του πολεοδομικού σχεδιασμού περιλαμβάνονται: α) Τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια …και β) τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια του άρθρου 8, τα οποία αποτελούν υποδοχείς σχεδίων, έργων και προγραμμάτων ανεξαρτήτως διοικητικών ορίων. Στο δεύτερο επίπεδο του πολεοδομικού σχεδιασμού περιλαμβάνονται τα Ρυμοτομικά Σχέδια Εφαρμογής του άρθρου 10, τα οποία αποτελούν την εξειδίκευση και εφαρμογή των σχεδίων του πρώτου επιπέδου, άρθ.2, παρ, 3 του Ν,4447/16 (όπως ισχύει)
7 Επίσης, ας μην ξεχνάμε πως, «τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ) αποτελούν σύνολα κειμένων, χαρτών και διαγραμμάτων, με τα οποία καθορίζονται το πρότυπο χωρικής οργάνωσης και ανάπτυξης και τα βασικά προγραμματικά μεγέθη, όρια πολεοδομικών ενοτήτων και οικισμών, οι χρήσεις γης, οι όροι και περιορισμοί δόμησης, οι σημαντικές πολεοδομικές παρεμβάσεις, Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης (Ζ.Υ.Σ.), ζώνες ειδικών πολεοδομικών κινήτρων….», σύμφωνα με το άρθρο 7, παρ. 1 του Ν. 4447/16 (όπως ισχύει).
8 Στο Κεφάλαιο Α4: Εναλλακτικές Προτάσεις, των υπό διαβούλευση τεχνικών προδιαγραφών, και πιο συγκεκριμένα στην παρ.1 $3, αναγράφεται πως, «…Η υλοποίηση της μεταφοράς θα είναι δυνατή μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας πολεοδόμησης της περιοχής, με την έκδοση του σχετικού Π. Δ/γματος…».
9 Γνωρίζουμε πως, «για την πολεοδόμηση ορισμένης περιοχής απαιτείται η σύνταξη και έγκριση Ρυμοτομικού Σχεδίου Εφαρμογής, το οποίο περιλαμβάνει το Ρυμοτομικό Σχέδιο και την Πράξη Εφαρμογής. Με τα σχέδια αυτά εξειδικεύονται, σε κλίμακα πόλης ή οικισμού ή τμημάτων αυτών ή σε ζώνες και περιοχές ειδικών χρήσεων, οι ρυθμίσεις των Τοπικών ή Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων περί χρήσεων γης και όρων δόμησης και καθορίζονται επακριβώς οι κοινόχρηστοι, κοινωφελείς και οικοδομήσιμοι χώροι της προς πολεοδόμηση περιοχής…», σύμφωνα με το άρθρο 10. παρ.1, του Ν.4447/16 (όπως ισχύει).
Να κάνουμε μια παρένθεση εδώ και να σημειώσουμε πως, σύμφωνα με την κείμενη πολεοδομική νομοθεσία, η έγκριση των ΡΣΕ γίνεται με Απόφαση του οικείου Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Δηλαδή, για την διαδικασία πολεοδόμησης της περιοχής της ΖΥΣ η έγκριση θα γίνεται με Π. Δ/γμα, ενώ για την διαδικασία πολεοδόμησης περιοχών των ΤΠΣ οι εγκρίσεις θα γίνονται με Αποφάσεις Συντονιστή; Οπωσδήποτε χρειάζεται μια διευκρίνιση.
Για τους παραπάνω λόγους, θα πρέπει οι ΖΥΣ, να περιλαμβάνονται και να καθορίζονται, καταρχήν στα ΤΠΣ, στα πλαίσια όμως που ορίζει και απαιτεί η 2366/2007 Απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ (βλέπε σκ.13) και βεβαίως, όχι στην εξαντλητική μορφή που ορίζονται από τις εν λόγω προδιαγραφές.
Σε δεύτερη φάση, ως αυτοτελής μελέτη και όχι στα πλαίσια ενός ΤΠΣ, να εκπονείται η μελέτη για τις ΖΥΣ, σύμφωνα με τις όποιες προδιαγραφές.
Με αυτόν τον τρόπο, μηδενίζεται η προοπτική ακύρωσης από το ΣτΕ, μια ΖΥΣ, εκτός ΤΠΣ, γιατί η ΖΥΣ, θεωρώ πως δεν ανήκει στην κατηγορία του πολεοδομικού σχεδιασμού, αλλά είναι ένα υποσύνολο, είναι μια σημαντική ρύθμιση του πολεοδομικού σχεδιασμού, σύμφωνα με τα παραπάνω οριζόμενα.
Και επειδή η υλοποίηση της μεταφοράς θα είναι δυνατή μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας πολεοδόμησης της περιοχής, με την έκδοση του σχετικού Π. Δ/γματος, θεωρούμε πως αυτό αποτελεί και κίνητρο για την εκπόνηση ΡΣΕ στο σύνολο της έκτασης του ΤΠΣ και όχι μόνο για την έκταση της ΖΥΣ.
Άς μην ξεχνάμε πως ο σχεδιασμός ολοκληρώνεται με την έγκριση του ΡΣΕ και όχι με την έγκριση του ΤΠΣ.
Τέλος, να σημειωθεί πως, στο υπό κατάθεση σχέδιο νόμου με τίτλο «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων ….. επείγουσες διατάξεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, χωροταξικές-πολεοδομικές και ενεργειακές ρυθμίσεις», και πιο συγκεκριμένα στο Άρθρο 119, παρ.4, αναγράφει ¨Τροποποιούνται οι παρ. 5 και 6 του άρθρου 72 του ν. 4495/2017, ως προς τις περιοχές χωροθέτησης Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης, και διαμορφώνονται ως εξής:………Επιπλέον των χαρακτηριστικών αυτών, πρέπει να τεκμηριώνεται από τη στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της παρ. 2, ότι με τη μεταφορά συντελεστή δόμησης:
α) [Καταργείται] “
Καταργείται, δηλ. το σημείο α) Δεν αλλοιώνεται η οικιστική φυσιογνωμία της περιοχής (παρ. 5 άρθρο 72 Ν.4495/2017).
Πιθανά και αυτό το σημείο να προσκρούει με την 2366/07 Αποφ. Ολ. ΣτΕ., καθόσον εκεί αναγράφεται, “….Στοιχείο της ρύθμισης αυτής αποτελεί και ο καθορισμός της συνολικής επιβάρυνσης της περιοχής, στην οποία πραγματοποιείται η μεταφορά, ώστε να μην υπερβαίνει το όριο, πέρα από το οποίο αλλοιώνεται η οικιστική φυσιογνωμία της περιοχής (Σ.τ.Ε., Ολομ., 6070/1996, 1072/1994, 1073/1994 κ.ά.). ”
Του Λάμπρου Ν. Κίσσα, Χωροτάκτη-Πολεοδόμου Μηχ, MSc /123kissas@gmail.com
