Ηταν το μακρινό 2005 όταν ο τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, Γιώργος Σουφλιάς, ανακοίνωνε την κατασκευή μιας νέας γραμμής Μετρό για την Αθήνα. Η γραμμή αυτή προέκυψε από δύο πρώην κλάδους των γραμμών 2 (Πανεπιστήμιο-Άλσος Βεΐκου) και 3 (Ευαγγελισμός-Κατεχάκη). Με την προσθήκη ενός μεσαίου τμήματος στα ανατολικά προάστια της Αθήνας, δημιουργείται η γραμμή 4.
Η «πορτοκαλί» γραμμή από τότε έγινε πολλές φορές αντικείμενο δημοσιεύσεων και επικαιρότητας, καθώς όλοι οι υπουργοί που πέρασαν από το ΥΠΟΜΕ είχαν στην ατζέντα τους το έργο. Μάλιστα είχε και περίοπτη θέση στην περίφημη εξαγγελία του δικτύου των 8 γραμμών Μετρό του 2008 από τον κ.Σουφλιά.
Η κρίση του 2010 άφησε το έργο πίσω και χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια για να βγει και πάλι στην επιφάνεια.
Το Φθινόπωρο του 2014 έρχεται ο τότε υπουργός ΥΠΟΜΕΔΙ, Μιχάλης Χρυσοχοϊδης και εξαγγέλει την δημοπράτηση της γραμμής, δίνοντας στην δημοσιότητα τις ακριβείς θέσεις των σταθμών. Τελικά δεν κατάφερε να φτάσει το έργο στην προκήρυξη του.
Η εκκίνηση του διαγωνισμού
Θα φτάσουμε στον Απρίλιο του 2017 όταν τελικά το έργο θα προκηρυχθεί από την Αττικό Μετρό Α.Ε. και τελικά μετά από παρατάσεις, στις 10 Αυγούστου 2017 πραγματοποιείται η πρώτη φάση της προεπιλογής. Στον διαγωνισμό εμφανίζονται 4 σχήματα: 1. ΤΕΡΝΑ ΑΕ- VINCI-SIEMENS AG “TVS”, 2. ΑΒΑΞ ΑΕ- GHELLA SpA –ALSTOM TRANSPORT S.A., 3. ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ – ANSALDO STP S.p.A – HITACHI RAIL ITALY SPA, 4. FCC – ARCHIRODON-ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ. Το κόστος του έργου φτάνει σχεδόν το 1,8 δισ. ευρώ με το ΦΠΑ, κάνοντας το μεγαλύτερο δημόσιο έργο της χώρας.
Η γραμμή 4 θα διαθέτει περίπου 13 χιλιόμετρα σήραγγας και 15 νέους υπόγειους σταθμούς αλλά και 9 φρέατα εξαερισμού.
Παράλληλα θα ξεκινήσει και ο διαγωνισμός για τις πρόδρομες εργασίες της γραμμής 4 που αφορά τις μετακινήσεις δικτύων και τις αρχαιολογικές εργασίες και θα προηγηθεί του κυρίως έργο.
Εντός του περιβάλλοντος του διαγωνισμού και μετά από αίτημα ομάδας πολιτών, προστίθεται το 2017 ένας ακόμα σταθμός (ο 15ος), με την ονομασία Ελικώνος, ανάμεσα στους σταθμούς Γαλάτσι και Κυψέλη.
Με την εκκίνηση του διαγωνισμού ξεκίνησαν και οι εκατέρωθεν προσφυγές ανάμεσα στα σχήματα που είχε ως αποτέλεσμα να μείνει εκτός διαδικασίας το σχήμα FCC – ARCHIRODON – Μυτιληναίος.
Η συνέχεια υπήρξε ακόμα πιο ενδιαφέρουσα καθώς στις 15 Μαρτίου 2019, κατατίθενται τελικά 2 προσφορές από τα σχήματα ΑΒΑΞ ΑΕ- GHELLA SpA –ALSTOM TRANSPORT S.A. και ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ – ANSALDO STP S.p.A – HITACHI RAIL ITALY SPA. Από τον διαγωνισμό αποχωρεί το σχήμα ΤΕΡΝΑ ΑΕ- VINCI-SIEMENS AG.
Θα ακολουθήσει σειρά από προσφυγές οι οποίες απορρίπτονται και για τους επόμενους 18 μήνες ο διαγωνισμός θα εμπλακεί σε αρκετές μάχες, που αφορούσαν είτε διαμάχες μεταξύ σχημάτων, είτε την ίδια τη διαδικασία της Αττικό Μετρό. Οι διαμάχες αυτές θα κρατήσουν παγωμένο και τον διαγωνισμό για τις πρόδρομες εργασίες της γραμμής 4 καθώς υπήρχε ενδεχόμενο λόγω των συνεχών εμπλοκών να μείνουν εκτός διαγωνισμού και οι δύο φιναλίστ και να λήξει άδοξα ο διαγωνισμός.
Μετά από 3 χρόνια ο διαγωνισμός φτάνει στο τέλος του
Τελικά μετά από αρκετές περιπέτειες ο διαγωνισμός ξεμπλοκάρει και στις 19 Οκτωβρίου 2020, τρία χρόνια μετά την έναρξη του ανοίγουν οι οικονομικές προσφορές και αποκαλύπτεται ο ανάδοχος. Είναι η κοινοπραξία «ΑΒΑΞ-Ghella-Alstom Transport» προσφέροντας έκπτωση 12,19% και τίμημα 1,158 δισ. ευρώ.
Η συνέχεια υπήρξε ανέφελη καθώς οριστικοποιήθηκε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού ενώ παράλληλα ενεργοποιήθηκε και το έργο των πρόδρομων εργασιών που κατέληξε στην ΕΡΕΤΒΟ. Στις 29 Μαρτίου 2021 οι πρόδρομες εργασίες υπογράφονται, δίνοντας σάρκα και οστά στο μεγάλο project της γραμμής 4.
Παράλληλα η σύμβαση για το κυρίως έργο εγκρίθηκε από το Ελεγκτικό Συνέδριο τον Μάιο και πέρασε από τη Βουλή αρχές Ιουνίου. Σήμερα είναι η μεγάλη ημέρα για το μεγαλύτερο αυτοτελές συμβόλαιο για δημόσιο έργο στην Ελλάδα.
Οι υπογραφές και οι πρώτες εκτιμήσεις
Στις 19:30 παρουσία του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη και του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, Κώστα Καραμανλή, θα υπογραφεί η σύμβαση μεταξύ του Διευθύνοντος Συμβούλου της Αττικό Μετρό, Νίκου Κουρέτα και του εκπροσώπου της κοινοπραξίας, Κωνσταντίνου Μιτζάλη.
Η διάρκεια του έργου έχει εκτιμηθεί σε 96 μήνες αλλά έχει αμφισβητηθεί πριν καν ξεκινήσει το έργο λόγω των τεχνικών απαιτήσεων. Στο έργο προβλέπεται η διάνοιξη της σήραγγας από δύο Μετροπόντικες που θα παραγγελθούν από τη Γερμανία. Θα ξεκινήσουν το ταξίδι τους το 2023 από τα άκρα της γραμμής σε Γαλάτσι και Κατεχάκη.
Η χρηματοδότηση του έργου θα καλυφθεί σε αυτή τη φάση από το ΕΣΠΑ 2021-2027 και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό θα χρειαστούν κατ`ελάχιστον 3 χρόνια έκαστος και αν όλα κυλήσουν ομαλά, θα συναντηθούν στον σταθμό Ευαγγελισμό στο πάρκο που βρίσκεται πάνω από αυτόν, όπου θα αποσυναρμολογηθούν και θα βγουν.
Οι σταθμοί
Συνολικά θα δημιουργηθούν 26 εργοταξιακοί χώροι για 9 φρέατα 2 επίσταθμούς και 15 σταθμούς:
- Άλσος Βεΐκου
- Γαλάτσι
- Ελικώνος
- Κυψέλη
- Δικαστήρια
- Αλεξάνδρας
- Εξάρχεια
- Ακαδημία
- Κολωνάκι
- Ευαγγελισμός
- Καισαριανή
- Πανεπιστημιούπολη
- Ζωγράφου
- Ιλίσια
- Γουδή
Επίσης, για τις ανάγκες του τμήματος Α της Γραμμής 4 θα κατασκευαστούν:
- Σήραγγα διπλής τροχιάς μήκους περίπου 10,0 χλμ με μηχανήματα ΤΒΜ.
- Συνδετήρια σήραγγα μονής τροχιάς μήκους περίπου 840 μ.
- Ένα νέο Κέντρο Ελέγχου Λειτουργίας (ΚΕΛ) για τη Γραμμή 4 και ένα νέο κτίριο συντήρησης και επισκευών των νέων συρμών που θα χωροθετηθούν σε διαθέσιμο χώρο στο αμαξοστάσιο Σεπολίων. Μελλοντικά εξετάζει η προοπτική ενσωμάτωσης και του ελέγχου λειτουργίας των γραμμών 1, 2, 3, αλλά και μελλοντικών αυτόματων νέων γραμμών, καθώς και του Τραμ
- Οι δύο επίσταθμοι της γραμμής, είναι πριν το σταθμό Άλσος Βεΐκου (κάτω από την Λεωφ. Βεϊκου) και μετά το σταθμό Γουδή (κάτω από τη Λεωφ. Κατεχάκη).
- Η προμήθεια, εγκατάσταση και θέση σε λειτουργία τροχαίου υλικού μέχρι 20 αυτόματων συρμών, που θα απαιτηθούν για την λειτουργία του τμήματος «Α» της νέας γραμμής, ώστε να καλύπτουν την προβλεπόμενη επιβατική κίνηση κατά το έτος 2030.
Ηδη τα πρώτα εργοτάξια ετοιμάζονται για κατάληψη από την ΕΡΕΤΒΟ για τις πρόδρομες εργασίες. Κάθε εργοταξιακός χώρος, σύμφωνα με τον προγραμματισμό της Αττικό Μετρό έχει σφιχτά χρονοδιαγράμματα και θα παραδίδεται από την ΕΡΕΤΒΟ στην κοινοπραξία του κυρίως έργου (που επικεφαλής είναι η ΑΒΑΞ) για τις εργασίες πολιτικού μηχανικού.
Ενδιαφέροντα στοιχεία της νέας γραμμής
Με την «πορτοκαλί» Γραμμή 4 εκτιμάται πως θα μετακινούνται περίπου 340.000 επιβάτες ημερησίως, που θα προκαλέσει μείωση κατά 60.000 της κυκλοφορίας οχημάτων. Πρόκειται για ένα άκρως περιβαλλοντικό έργο με θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα καθώς εκτιμάται ότι η μέση εξοικονομούμενη ημερήσια ενέργεια υπολογίζεται σε 1.216 μεγαβατώρες και η μέση ημερήσια μείωση του διοξειδίου του άνθρακα υπολογίζεται σε 318 τόνους.
Η νέα γραμμή θα διαθέτει σταθμούς με 80 μέτρα αποβάθρα (αντί για 110 που είναι στις άλλες γραμμές) και οι συρμοί θα είναι πεντάδυμοι (αντί για εξάδυμοι στις άλλες γραμμές). Θα κινούνται αυτόματα χωρίς οδηγό ενώ προβλέπεται και η εγκατάσταση θυρών ασφαλείας στις αποβάθρες οι οποίες θα είναι πλάγιες, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι σταθμοί Μετρό στην Αθήνα.
Στη νέα γραμμή θα χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία ΒΙΜ (Building Information Modeling) που ψηφιοποιεί τα κατασκευαστικά μοντέλα με αποτέλεσμα την αποδοτικότερη και με εξοικονόμηση υλοποίηση και συντήρηση στη συνέχεια των έργων.
Οπως φαίνεται και παραπάνω το νέο αυτό έργο αφορά την κατασκευή της Α`φάσης της γραμμής 4 από το Άλσος Βεϊκου μέχρι το Γουδή. Στη συνέχεια προβλέπονται επεκτάσεις προς δυσμάς (Περισσό-Πετρούπολη), βόρεια προς Μαρούσι, Λυκόβρυση (στο ύψος της Εθνικής Οδού) και ένας νέος κλάδος από τον Ευαγγελισμό στην Άνω Ηλιούπολη.
