Τις συστάσεις της απέναντι στο τελικό ενοποιημένο εθνικό σχέδιο της Ελλάδας για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) γνωστοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζοντας 25 σημεία που χρήζουν παρέμβασης, ώστε να μην εκτροχιαστεί ο στόχος της πράσινης μετάβασης. Αυτό που διαφαίνεται είναι πως υπάρχει σαφής ανάγκη για περισσότερες λεπτομέρειες γύρω από το πώς θα προχωρήσουν ιδιωτικές και δημόσιες πράσινες επενδύσεις, αναλυτικότερος σχεδιασμός γύρω από το ζήτημα της ενεργειακής αποδοτικότητας, αλλά και σαφέστερα χρονοδιαγράμματα.
Η Κομισιόν στέκεται ιδιαίτερα στο ζήτημα της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων και των καθαρών τεχνολογιών. Ειδικότερα, θα ήταν εύλογη η παροχή μακροπρόθεσμου σχεδίου ανάπτυξης τεχνολογιών ΑΠΕ για τα επόμενα 10 έτη, με προοπτική έως το 2040. Επίσης, περαιτέρω αποσαφήνιση των εθνικών στόχων στην έρευνα, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα για την ανάπτυξη καθαρών τεχνολογιών, με τον καθορισμό μιας πορείας για το 2030 και το 2050 με σκοπό τη στήριξη της απαλλαγής της βιομηχανίας από τον άνθρακα και την προώθηση της μετάβασης των επιχειρήσεων προς μια καθαρή μηδενική και κυκλική οικονομία.
Η Ελλάδα θα μπορούσε μέσω της τεχνολογικής προόδου να καταστήσει έναν υποστόχο που θα αφορά την τεχνολογική αναβάθμιση αμφότερα των κτιρίων και της βιομηχανίας για το 2030. Όπως αναφέρει η Κομισιόν, ιδανικά θα έπρεπε να τεθεί και ένας ενδεικτικός στόχος για τη θέρμανση και την ψύξη. Η μάχη της ενεργειακής αποδοτικότητας καθιστά αναγκαίο η Ελλάδα να συμπεριλάβει στο ΕΣΕΚ τη συνεισφορά ενεργειακής απόδοσης στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, αλλά και να προσδιορίσει το ποσό της μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας που πρέπει να επιτευχθεί απ’ όλους τους δημόσιους φορείς. Αυτό θα πρέπει να είναι κατανεμημένο ανά τομέα και με στοιχεία για τη συνολική επιφάνεια των θερμαινόμενων ή/και ψυχόμενων κτιρίων που ανήκουν σε δημόσιους φορείς και πρέπει να ανακαινιστούν ετησίως ή την αντίστοιχη ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας που πρέπει να επιτευχθεί. Τέλος, επειδή η ενεργειακή απόδοση θα παίξει καθοριστικό ρόλο στον δρόμο προς την πράσινη μετάβαση η Κομισιόν ζητεί να περιληφθεί το ποσό της σωρευτικής εξοικονόμησης ενέργειας που πρέπει να επιτευχθεί κατά την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2021 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2030 και να εξηγηθεί πώς καθορίστηκε το ετήσιο ποσοστό εξοικονόμησης και η βάση υπολογισμού.
Ιδιαίτερη σύσταση κάνει η Επιτροπή και όσον αφορά τα χρηματοδοτικά προγράμματα ενεργειακής απόδοσης. Ειδικότερα, επιμένει περαιτέρω στον καθορισμό ξεκάθαρων πολιτικών μέτρων για την ενεργειακή απόδοση και ιδίως την παροχή πληροφοριών σχετικά με τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας. Η Κομισιόν ζητεί μάλιστα ισχυρά χρηματοδοτικά προγράμματα ενεργειακής απόδοσης και συστήματα οικονομικής στήριξης ικανά να κινητοποιήσουν ιδιωτικές επενδύσεις και πρόσθετη συγχρηματοδότηση. «Να περιγράψετε λεπτομερώς τον ρόλο του Εθνικού Ταμείου Ενεργειακής Απόδοσης, όπως ορίζεται στο άρθρο 30 της οδηγίας (ΕΕ) 2023/1791, στην παροχή βοήθειας για την επίτευξη των εθνικών συνεισφορών ενεργειακής απόδοσης στον στόχο της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης χρηματοδοτικών μέσων στο πλαίσιο του Ταμείου», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Αυτό που θέλει η Επιτροπή είναι η ενεργειακή απόδοση να βρίσκεται στο επίκεντρο των πολιτικών, εκτιμώντας σε δίκαιη βάση ποιες επενδύσεις στην προσφορά ή ζήτηση ενέργειας είναι οι πλέον αποδοτικές από πλευράς συνολικού κοινωνικού και οικονομικού κόστους. Συνεπώς, κάνει σύσταση για επικαιροποιημένες φιλοδοξίες σχετικά με τη διασφάλιση ενός εθνικού κτιριακού αποθέματος υψηλής ενεργειακής απόδοσης και απαλλαγμένου από τις ανθρακούχες εκπομπές και τη μετατροπή των υφιστάμενων κτιρίων σε κτίρια μηδενικών εκπομπών έως το 2050, συμπεριλαμβανομένων ενδιάμεσων ορόσημων για το 2030 και το 2040. Παράλληλα, ζητεί τη σύγκριση των εν λόγω ορόσημων με την πιο πρόσφατη μακροπρόθεσμη στρατηγική ανακαίνισης. Επιπλέον, επιθυμεί περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα συναφή μέτρα για τα κτίρια που θα ξεκαθαρίζουν τον αναμενόμενο αντίκτυπό τους στην εξοικονόμηση ενέργειας.
Η Ελλάδα χρειάζεται, σύμφωνα με την Κομισιόν, να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του ενεργειακού συστήματος, θέτοντας σαφείς στόχους και μέτρα για την αντιμετώπιση του περιορισμένου ή διακοπτόμενου εφοδιασμού και προωθώντας πολιτικές και μέτρα για την ενσωμάτωση της επιτακτικής ανάγκης προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στο ενεργειακό σύστημα. Μάλιστα, είναι αναγκαίο η χώρα να αξιολογήσει την προσαρμογή της υποδομής πετρελαίου (διυλιστήριο, αποθέματα πετρελαίου) με την αναμενόμενη μείωση της ζήτησης πετρελαίου και τη μετάβαση σε εναλλακτικές λύσεις με χαμηλότερες εκπομπές άνθρακα.
Ως επακόλουθο η διείσδυση των ΑΠΕ και τα αδειοδοτικά ζητήματα δεν έμειναν έξω από την εξίσωση. Η Κομισιόν και σε αυτό το πεδίο ζητεί περαιτέρω ανάπτυξη πολιτικών και μέτρων κατά τρόπο που να επιτρέπει την έγκαιρη και οικονομικά αποδοτική επίτευξη της εθνικής συνεισφοράς της Ελλάδας στον δεσμευτικό στόχο της Ένωσης για τις ΑΠΕ, ο οποίος είναι τουλάχιστον 42,5% το 2030, και χρειάζεται να φτάσει στο 45%. Η Ελλάδα χρειάζεται να γίνει πιο αναλυτική και να διευκρινίσει πώς σκοπεύει να ξεπεράσει τα αδειοδοτικά κωλύματα. Το διακύβευμα είναι το πώς τελικά η χώρα θα επιταχύνει την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω της υιοθέτησης συμφωνιών αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και των ενεργειακών κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων ποσοτικών στόχων. Να παρέχει επίσης περαιτέρω πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύει να επιταχύνει την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης, σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2018/2001, όπως τροποποιήθηκε, μεταξύ άλλων σχετικά με τη δημιουργία ενός ευνοϊκού πλαισίου για την αύξηση της ολοκλήρωσης μεταξύ των δικτύων αυτοκατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, θέρμανσης και ψύξης. Και επειδή η Ευρώπη θεωρεί όπλο στη φαρέτρα της το υδρογόνο ζητεί από την Ελλάδα να συμπεριλάβει συγκρίσιμα μέτρα για την προώθηση του υδρογόνου στη βιομηχανία και να προετοιμάσει την ΕΕ για το εμπόριο υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές.
Αν λάβουμε ως θέσφατο το γεγονός πως η πράσινη μετάβαση έχει σημαντικό κόστος, αυτό σημαίνει ότι απαιτούνται υψηλές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις. Η Κομισιόν σε αυτό το πλαίσιο ζητεί από την Ελλάδα σαφή καθορισμό των μεταρρυθμίσεων και των μέτρων για την κινητοποίηση των ιδιωτικών επενδύσεων που απαιτούνται για την επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων. Παροχή δηλαδή ολοκληρωμένης και συνεπούς επισκόπησης των αναγκών σε δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις συνολικά και ανά τομέα. Επίσης, θέλει μια επιπρόσθετη ανάλυση των συνολικών επενδυτικών αναγκών με πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τις εθνικές, περιφερειακές και ενωσιακές πηγές χρηματοδότησης, καθώς και τις ιδιωτικές χρηματοδοτικές πηγές, που πρέπει να κινητοποιηθούν. Όπως επίσης και περιγραφή του τύπου του συστήματος χρηματοδοτικής στήριξης που επιλέχθηκε για την εφαρμογή των πολιτικών και των μέτρων που χρηματοδοτούνται μέσω του δημόσιου προϋπολογισμού, της χρηματοδότησης της Ένωσης και της χρήσης μικτών χρηματοδοτικών μέσων που κάνουν χρήση επιχορηγήσεων, δανείων, τεχνικής βοήθειας και δημόσιων εγγυήσεων, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου των εθνικών τραπεζών προώθησης στα αντίστοιχα καθεστώτα ή/και του τρόπου κινητοποίησης της ιδιωτικής χρηματοδότησης.
Η ενέργεια, όπως τονίζουν πολλοί, χρειάζεται συνέργειες. Με δεδομένο αυτό η Κομισιόν ζητεί εντατικοποίηση της περιφερειακής συνεργασίας με τα γειτονικά κράτη – μέλη στο πλαίσιο της ομάδας υψηλού επιπέδου για την ενεργειακή συνδεσιμότητα της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC) για την περαιτέρω ενσωμάτωση των κοινών προκλήσεων και των κοινών στόχων για τη διασυνδεσιμότητα, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την εσωτερική αγορά. Και καλεί να μάθει πώς η Ελλάδα σχεδιάζει να δημιουργήσει ένα πλαίσιο συνεργασίας με άλλα κράτη – μέλη έως το 2025. Επίσης, θέλει η χώρα να συνεχίσει τις προσπάθειες για την υπογραφή των δύο απαιτούμενων διμερών συμφωνιών αλληλεγγύης για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο με τους γείτονές της (Βουλγαρία και Ιταλία).
Η Κομισιόν καλεί ακόμη την Ελλάδα να λάβει πιο σοβαρά υπ’ όψιν τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται παροχή πρόσθετης ανάλυσης σχετικά με τις κλιματικές επιπτώσεις, καθώς και παρουσίαση πολιτικών που θα συνάδουν με το ευρωπαϊκό πλαίσιο γύρω από το θέμα. Καλύτερη περιγραφή και ποσοτικοποίηση της σύνδεσης με τους συγκεκριμένους στόχους και τις πολιτικές της Ένωσης. Να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση των υδάτων σε μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες λόγω των κινδύνων διακοπής της ηλεκτροδότησης, καθώς οι πλημμύρες, ο καύσωνας και η ξηρασία επηρεάζουν την παραγωγή ενέργειας. Επί της ουσίας απαιτείται αξιολόγηση των σχετικών τρωτών σημείων και κινδύνων που σχετίζονται με τους καύσωνες, τις πλημμύρες και την ξηρασία. Προς αυτήν την κατεύθυνση καλεί την Ελλάδα να προετοιμάσει μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση των κινδύνων και των τρωτών σημείων, με ιδιαίτερη έμφαση στη γεωργία, τη διαχείριση των υδάτων και τη δασοκομία, μεταξύ άλλων. Τέλος, υπάρχει σύσταση για πιο πρόδηλη προώθηση των λύσεων γύρω από το πώς θα καταπολεμηθεί η ενεργειακή φτώχεια.
Ιωάννα Κωσταδήμα
