Σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία των ενεργειακών κοινοτήτων προκαλεί η ανεπαρκής εφαρμογή του νομικού και ρυθμιστικού πλαισίου, με αποτέλεσμα πολίτες, Δήμοι και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που έχουν επενδύσει σημαντικά κεφάλαια, να μην βλέπουν άμεση οικονομική ελάφρυνση στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας.
Το μοντέλο του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού παραγωγής και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας (virtual net metering) αποτελεί ένα πρακτικό εργαλείο για τη μείωση του ενεργειακού κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας σε μόνιμη βάση και θωράκισης των μελών που απαρτίζουν τις ενεργειακές κοινότητες από τις έντονες μεταβολές των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας. Μέσω του συγκεκριμένου μοντέλου οι πολίτες μπορούν ουσιαστικά να «μηδενίσουν» τους λογαριασμούς ρεύματος, συμψηφίζοντας όλη την ενέργεια που καταναλώνουν με την ενέργεια που παράγεται από ένα συλλογικό έργο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (συνήθως φωτοβολταϊκό πάρκο).
Ένα μεγάλο κομμάτι πολιτών αδυνατεί να εγκαταστήσει οικιακό φωτοβολταϊκό σύστημα για πολλούς λόγους, είτε -κυρίως- οικονομικούς, είτε στην περίπτωση που διαθέτουν το απαραίτητο κεφάλαιο λόγω έλλειψης διαθέσιμου χώρου. Αυτή την ανάγκη ικανοποιούν οι ενεργειακές κοινότητες, μέσω των οποίων ομάδες πολιτών μπορούν να επενδύσουν από κοινού σε έργα ΑΠΕ, συμψηφίζοντας συλλογικά την παραγόμενη ενέργεια με αυτή που καταναλώνουν στα σπίτια, τα γραφεία, ή τις επιχειρήσεις τους.
Πρακτικά, για να προχωρήσει σε ένα τέτοιο έργο, μία ενεργειακή κοινότητα συνάπτει διμερείς συμβάσεις εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού με τον ΔΕΔΔΗΕ και την εταιρεία προμήθειας ρεύματος που επιλέγουν. Οι συμβάσεις αυτές ορίζουν, βάσει νομοθεσίας, τις αρμοδιότητες των ανωτέρω: ο ΔΕΔΔΗΕ οφείλει να μεταφέρει τα δεδομένα παραγωγής ενέργειας από το συλλογικό έργο στην εταιρεία προμήθειας, η οποία εν συνεχεία επιμερίζει την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται στα μέλη της ενεργειακής κοινότητας, συμψηφίζοντας την με την ενέργεια που καταναλώνει κάθε μέλος της κοινότητας στον πρώτο εκκαθαριστικό λογαριασμό.
Ο ενεργειακός συμψηφισμός δεν λειτουργεί στην πράξη
Όπως επισημαίνει στο powergame.gr ο Χρήστος Βρεττός από την Electra Energy, η οργάνωση μαζί με την ΕΚΠΟΙΖΩ έχουν διαπιστώσει από την επικοινωνία που έχουν με πολλές ενεργειακές κοινότητες ανά τη χώρα ότι ο συμψηφισμός φαίνεται να μην λειτουργεί στην πράξη. Δηλαδή, προσθέτει ο ίδιος, δεν τηρούνται οι όροι των συμβάσεων εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού που αφορούν στην εκκαθάριση της ηλεκτρικής ενέργειας που απορροφάται και εγχέεται στο δίκτυο, σε κάθε εκκαθαριστικό λογαριασμό.
Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, διαπιστώνεται ότι ακόμα και μετα το πέρας 14 μηνών δεν έχει διενεργηθεί εκκαθάριση, έναντι εντός τριμήνου από την εκκίνηση λειτουργίας του έργου ΑΠΕ που θεωρείται ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Ως εκ τούτου, σημειώνει ο κ. Βρεττός, η Electra Energy και η ΕΚΠΟΙΖΩ ζητούν την άμεση παρέμβαση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), προκειμένου να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη εφαρμογή του νομικού και ρυθμιστικού πλαισίου του εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού και η τήρηση των νομικά κατοχυρωμένων υποχρεώσεων όπως απορρέουν από τις σχετικές συμβάσεις.
Οποιαδήποτε περαιτέρω καθυστέρηση, τονίζει ο κ. Βρεττός, θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση εκατοντάδων νοικοκυριών που αναμένουν την άμεση οικονομική ελάφρυνση από τα χρήματα που έχουν δαπανήσει.
Έργα 44 MW σε όλη την Ελλάδα
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του ΔΕΔΔΗΕ, στην Ελλάδα υπάρχουν 98 εν λειτουργία και υπό κατασκευή έργα ενεργειακού συμψηφισμού από ενεργειακές κοινότητες, με το ύψος των συνολικών επενδύσεων να υπολογίζεται σε 40 εκατ. ευρώ περίπου. Η συνολική ισχύς των έργων ξεπερνάει τα 44MW και η ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να ανέλθει στις 65.000 μεγαβατώρες (MWh). Αν αυτή η ποσότητα προέρχονταν από την καύση ορυκτών καυσίμων, θα εκλύονταν στο περιβάλλον 26.000 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα (CO2).
Οι ΑΠΕ προσφέρουν χαμηλότερες και πιο σταθερές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, δημιουργώντας ένα αίσθημα ασφάλειας και ανθεκτικότητας στους καταναλωτές. Η αυξανόμενη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) την περίοδο 2021 -2023 εκτιμάται ότι έχει οδηγήσει στην εξοικονόμηση 100 δισ. ευρώ για τους Ευρωπαίους καταναλωτές. Στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές ακόμα χώρες της Ευρώπης, η επίμονη ενεργειακή κρίση βυθίζει εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά στην ενεργειακή φτώχεια. Το 2022 95,3 εκατομμύρια πολίτες (1 στους 5 πολίτες της ΕΕ) διέτρεχε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στη Ρουμανία (34,4%), Βουλγαρία (32,2%), Ελλάδα (26,3%), Λετονία και Ισπανία.
Σε πρόσφατη έρευνα της ΕΚΠΟΙΖΩ για τη χαρτογράφηση των ενεργειακών αναγκών των νοικοκυριών στην Αττική, περίπου τα μισά νοικοκυριά αναφέρουν ότι δεν μπορούν να διατηρήσουν τα σπίτια τους επαρκώς ζεστά ή δροσερά, ενώ το 80% των νοικοκυριών έχουν περιορίσει τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, περισσότερο δε από το 75% τη χρήση θέρμανσης και περίπου το 50% τη χρήση ζεστού νερού για να μπορούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας τους τελευταίους 12 μήνες.
Πρόγραμμα Συν-Ενέργεια
Μέσω του προγράμματος Συν-Ενέργεια, το οποίο λαμβάνει στήριξη από το Ίδρυμα Μποδοσάκη, η οργάνωση Electra Energy και το Impact Hub Athens υποστηρίζουν την ένταξη ενεργειακά φτωχών νοικοκυριών σε έργα συμψηφισμού ενεργειακών κοινοτήτων που έχουν αδειοδοτηθεί και βρίσκονται υπό κατασκευή. Συγκεκριμένα το έργο στηρίζει τις κοινότητες: Ηλιοτρόπιο (Λέσβο), ΥΠΕΡΙΩΝ (Αθήνα), Collective Energy (Αθήνα), Κοινέργεια (Ιωάννινα), και ΜΙΝΩΑ (Κρήτη). Η ενεργειακή κοινότητα ΥΠΕΡΙΩΝ, συμμετέχει και στο πρόγραμμα Horizon SCCALE203050 το οποίο αφορά στη γενικότερη ανάπτυξη των ενεργειακών κοινοτήτων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Σημειώνεται, τέλος, ότι σε εθνικό επίπεδο είναι υπό εξέλιξη οι διαβουλεύσεις για τη δημιουργία μιας πανελλαδικής συμμαχίας ενεργειακών κοινοτήτων, εξέλιξη η οποία εκτιμάται ότι θα ενισχύσει τη δύναμη πίεσης προς την Πολιτεία ώστε να επιλύονται ταχύτερα τα προβλήματα που προκύπτουν και να λαμβάνονται αποφάσεις που θα ενισχύσουν το θεσμό.
Γιώργος Κωστούλας
