Μια σπουδαία νίκη με πολλαπλές επιπτώσεις σημείωσε το κίνημα για την προστασία του περιβάλλοντος, ειδικότερα εκείνο που αγωνίζεται κατά της αλόγιστης επέκτασης των βιομηχανικών αιολικών, με απόφαση του ΣτΕ. Πρόκειται για την πρώτη απόφαση που ακυρώνει κανονιστική πράξη της Διοίκησης σχετικά με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).
Με την απόφασή του το Συμβούλιο της Επικρατείας έκανε δεκτή την αίτηση ακύρωσης που είχε κατατεθεί με πρωτοβουλία της Κίνησης για την Προστασία των Νησίδων στις 27/10/2020 κατά της Υπουργικής Απόφασης του 2020, του τότε υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κ. Χατζηδάκη (και της «διορθωτικής» αυτής του 2022), διά των οποίων είχαν εξαιρεθεί από την υποχρέωση της εκτίμησης των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων μέσω της εκπόνησης ΜΠΕ (Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) εκατοντάδες έργα αιολικών και φωτοβολταϊκών σταθμών.
Με την πρώτη και τη δεύτερη «διορθωτική» Υπουργική Απόφαση είχε διπλασιαστεί η εγκατεστημένη ισχύς των αιολικών σταθμών (από 5 σε 10MW) και είχε πενταπλασιαστεί η αντίστοιχη ισχύς των φωτοβολταϊκών σταθμών (από 2 σε 10 MW) που εξαιρούνται από τη διαδικασία εκτίμησης των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων, ενώ υπήρχαν αντίστοιχες προβλέψεις και για μικρά υδροηλεκτρικά έργα.
Με την 1885/2023 απόφαση του ΣτΕ, έγιναν δεκτοί οι ισχυρισμοί των αιτούντων, με τους οποίους υποστήριζαν ότι η κατάταξη έργων σε χαμηλότερη περιβαλλοντική κατηγορία και η εξαίρεσή τους από τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, χωρίς να γίνεται επίκληση επιστημονικής ή τεχνικής μελέτης από την οποία να προκύπτουν οι λόγοι που δικαιολογούν τις τροποποιήσεις αυτές, συνιστούν μεταβολή επί το δυσμενέστερον ως προς το εύρος και τις απαιτήσεις της εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των εν λόγω κατηγοριών έργων ΑΠΕ.
Περίληψη απόφασης
Η επίδικη κατάταξη των αιολικών, φωτοβολταϊκών και υδροηλεκτρικών σταθμών σε περιβαλλοντική κατηγορία, όπως είχε τροποποιηθεί και κωδικοποιηθεί με την απόφαση ΔΙΠΑ/οικ. 37674/2016 (Β’ 2471), τροποποιήθηκε διαδοχικά σε σύντομο χρόνο από τον κανονιστικό νομοθέτη και έργα που ανήκαν προηγουμένως σε υψηλότερη κατηγορία ή υποκατηγορία κατατάχθηκαν εφεξής σε χαμηλότερη ή και εξαιρέθηκαν πλήρως της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, χωρίς να γίνεται επίκληση, στο προοίμιο των προσβαλλόμενων υπουργικών αποφάσεων ή στις απόψεις της Διοίκησης προς το Δικαστήριο, επιστημονικής ή τεχνικής μελέτης από την οποία να προκύπτουν οι λόγοι που δικαιολογούν τις τροποποιήσεις αυτές, όπως θα ήταν π.χ. η διεθνής βιβλιογραφία για τις επιπτώσεις τέτοιων έργων ή η, επιστημονικά τεκμηριωμένη, εξέλιξη της τεχνολογίας στην κατασκευή αιολικών, φωτοβολταϊκών και υδροηλεκτρικών σταθμών, η οποία περιορίζει ή και εξουδετερώνει τις συνέπειες που προκαλούν τα οικεία έργα στο περιβάλλον. Υπό τα δεδομένα αυτά, οι προπεριγραφείσες προσβαλλόμενες ρυθμίσεις των αποφάσεων ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/74463/4562/29.7.2020 του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’ 3291) και ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/17185/1069/21.2.2022 του Υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’ 841) συνιστούν μεταβολή επί το δυσμενέστερον, εν σχέσει προς το εύρος και τις απαιτήσεις της εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των εν λόγω κατηγοριών έργων Α.Π.Ε., που δεν βρίσκει νόμιμο έρεισμα στην εξουσιοδοτική διάταξη της παραγράφου 4 του άρθρου 1 του ν. 4014/2011.
Πρόεδρος: Π. Καρλή
Εισηγητής: Μ. Σωτηροπούλου
Περιβαλλοντικό κεκτημένο
Οι δε αποφάσεις αδειοδότησης αιολικών και φωτοβολταϊκών σταθμών που εν τω μεταξύ εκδόθηκαν δυνάμει των προαναφερόμενων Υπουργικών Αποφάσεων, οι οποίες ανέρχονται σε περίπου 150 και «καλύπτουν» συνολική ισχύ περί τα 900 MW, χάνουν το νόμιμο έρεισμά τους και είναι ακυρωτέες, κάτι που σημαίνει ότι αυτά τα έργα δεν μπορούν να υλοποιηθούν.
Μαζί με την Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων, την προσφυγή στο ΣτΕ είχαν καταθέσει οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ και MOm, οχτώ σωματεία, αλλά και πολίτες. Με την προσφυγή τους υποστήριξαν ότι μέσω των Υπουργικών Αποφάσεων:
- Ενας τεράστιος αριθμός αιολικών, φωτοβολταϊκών και υδροηλεκτρικών σταθμών παύει να αξιολογείται ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του, κατά παράβαση του περιβαλλοντικού κεκτημένου, όπως αυτό διασφαλίζεται από το άρθρο 24 του Συντάγματος και χωρίς καμία επιστημονική ή τεχνική τεκμηρίωση της απόφασης αυτής.
- Ενας πολύ μεγάλος αριθμός έργων που εντάσσονται σε προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 θα υποβάλλεται πλέον σε μια πολύ πιο συνοπτική και ελαστική αξιολόγηση ως προς τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις.
- Δεν εξετάζονται καθόλου οι συσσωρευτικές επιπτώσεις των έργων στο περιβάλλον -και μάλιστα μέσα σε προστατευόμενες περιοχές- και ενθαρρύνεται η κατάτμηση μεγάλων σταθμών σε μικρότερα υποέργα χωρίς περιβαλλοντική αδειοδότηση, με αποτέλεσμα τη δημιουργία τεράστιων έργων αθροιστικά, χωρίς καμία μέριμνα για το περιβάλλον.
- Η οριζόντια αύξηση των κατώτατων ορίων χωρίς αναφορά σε επιστημονικά δεδομένα αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο για περαιτέρω αυξήσεις χωρίς καμία τεκμηρίωση.
Επιπλέον, η παραδοχή ότι π.χ. αιολικοί σταθμοί ισχύος έως 10MW με 3 ανεμογεννήτριες, ισχύος 3ΜW και ύψους έως 150 μέτρα η καθεμία, δεν έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και άρα εξαιρούνται εκ των προτέρων από τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, είναι αυθαίρετη και αντιεπιστημονική, ειδικότερα αν συνυπολογίσει κανείς τα απαιτούμενα συνοδά έργα (π.χ. οδοποιία, δίκτυο διασύνδεσης).
Αντίθετα, η τρέχουσα επιστημονική ετυμηγορία είναι ότι τέτοιου είδους έργα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, ενώ επιδεινώνουν τον ήδη πολύ έντονο κατακερματισμό των φυσικών και ημιφυσικών οικοσυστημάτων της χώρας μας.
«Η απόφαση για αυτήν την προσφυγή ελήφθη, αφού είχαμε παρατηρήσει σκανδαλώδεις μεθοδεύσεις όσον αφορά τη “σαλαμοποίηση” έργων ΑΠΕ, δηλαδή την κατάτμηση μεγάλων έργων σε μικρότερα, ώστε να μη χρειάζεται να γίνει ουσςιαστική εκτίμηση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων, μέσω της εκπόνησης ΜΠΕ, και να λαμβάνουν έτσι ταχύτερη αδειοδότηση.
»Κάποιες από τις πλέον κραυγαλέες τέτοιες περιπτώσεις είναι οι “σαλαμοποιημένοι” αιολικοί σταθμοί της ΑΒΟ Wind στο Ορος Λάκμος, της Ενωσης Αγρινίου στα Ακαρνανικά Ορη και της Kiefer στον Ασπροπόταμο Τρικάλων», επισημαίνει η Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων («Κίνηση… ματ κατά του διπλασιασμού της ισχύος των αιολικών σταθμών», «Εφ.Συν.», 27/10/2020).
«Η απόφαση αυτή, την καθαρογραφή της οποίας αναμένουμε τις ερχόμενες ημέρες, οδηγεί εκ των πραγμάτων στην ακύρωση εκατοντάδων έργων αιολικών και φωτοβολταϊκών σταθμών που είτε έχουν ήδη εγκατασταθεί είτε έχει δρομολογηθεί η εγκατάστασή τους.
Αυτό σημαίνει ότι η περαιτέρω υλοποίησή τους σταματάει, ενώ θα πρέπει να υποβληθούν εξαρχής ΜΠΕ και να ακολουθηθεί όλη η σχετική διαδικασία αδειοδότησης (δημόσια διαβούλευση, γνωμοδότηση των αρμόδιων υπηρεσιών), προκειμένου να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις του στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον των περιοχών εγκατάστασης.
Το καίριο πλέον ζήτημα είναι η πολιτεία να σεβαστεί τη Δικαιοσύνη και να εφαρμόσει την απόφαση του ΣτΕ, προβαίνοντας άμεσα στις απαραίτητες ενέργειες ανάκλησης των αδειών που είχαν χορηγηθεί βάσει αυτής. Εμείς από τη δική μας μεριά θα παρακολουθούμε ενεργά και με αποφασιστικότητα την εξέλιξη της υπόθεσης, δήλωσε στην «Εφ.Συν.» ο δικηγόρος των αιτούντων, εξειδικευμένος σε ζητήματα περιβαλλοντικού και ενεργειακού δικαίου, Τρύφωνας Κόλλιας.
Τάσος Σαραντής
