Παθογένειες δεκαετιών από ανθρώπινες παρεμβάσεις που μεταξύ άλλων άλλαξαν τις κοίτες των ποταμών για να εξυπηρετηθούν κτίσματα και εγκαταστάσεις, ανεπαρκείς υποδομές, αλλά και λάθος αποφάσεις για τη διάθεση των πόρων σε έργα οδήγησαν σταδιακά τη χώρα να βιώνει τόσο έντονα ακραίες καταστροφές από καιρικά φαινόμενα.
Όπως αναφέρουν στον «Ελεύθερο Τύπο» τοπογράφοι και επιστήμονες, η κακοκαιρία «Daniel» ήταν πράγματι σφοδρή, αλλά θα μπορούσε να είχε μικρότερες επιπτώσεις αν όλα τα προηγούμενα χρόνια είχαν γίνει οι απαραίτητες ενέργειες πρόληψης.
Ολόκληρη η Θεσσαλία 10 μέρες μετά την κακοκαιρία και παραμένει πλημμυρισμένη. Οι ζημιές στο οδικό δίκτυο, σε κατοικίες, σε εγκαταστάσεις, στις καλλιέργειες και φυσικά στην κτηνοτροφία είναι τεράστιες, χωρίς ακόμα να μπορεί καλά καλά να εκτιμηθούν με σιγουριά οι κοινωνικοοικονομικές απώλειες που θα ακολουθήσουν.
Ο Βόλος, σύμφωνα με την τοπογράφο – αγρονόμο – μηχανικό Γραμματή Μπακλατσή, αποτελεί το παράδειγμα που μπορεί να γίνει εν δυνάμει και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Όπως εξηγεί, «η πόλη διασχίζεται από τρία ποτάμια, τον Κραυσίδωνα, τον Αναυρο και τον Ξηριά, που είναι ποτάμια που συλλέγουν νερό από όλα τα ρέματα του ορεινού κεντρικού Πηλίου και γι’ αυτό κατεβαίνουν ορμητικά τα νερά γεμάτα με φερτά υλικά, με αποτέλεσμα να φράζουν οι αγωγοί και να μη λειτουργούν τα αντιπλημμυρικά στην ώρα αιχμής».
Ζητώντας της να μας εξηγήσει τι πήγε στραβά στον Βόλο, σημείωσε πως δεν υπάρχουν τα αναγκαία αναχώματα, δεν έχουν γίνει τα απαραίτητα έργα διευθέτησης ανάντη των χειμάρρων, ενώ οι κοίτες τους έχουν μικρύνει λόγω ανθρωπογενών παρεμβάσεων και δεν επαρκούν για τη διοχέτευση τόσου όγκου νερού σε ακραίες βροχοπτώσεις.
Παράλληλα, οι διατομές των αγωγών όμβριων είναι συγκεκριμένες και δεν έχουν μελετηθεί για να μπορούν να καλύψουν αυτόν τον όγκο νερού σε ακραίες συνθήκες.
Ενδεικτικά, στον Κραυσίδωνα υπάρχει η γέφυρα του ΟΣΕ η οποία είναι πολύ χαμηλή, με αποτέλεσμα οι κορμοί δένδρων, η λάσπη και τα φερτά υλικά να φρακάρουν, να εμποδίσουν τη ροή και έτσι πλημμύρισε το δυτικό τμήμα της πόλης του Βόλου.
«Βασικό στοιχείο όμως είναι ότι ο Κραυσίδωνας στην έξοδό του στη θάλασσα μπαζώθηκε, όπως και η θάλασσα, και μάλιστα πήραν και τη βούλα του κράτους με διαδοχικές πολεοδομικές εγκρίσεις από το 1954. Ετσι, μέσα στην παλιά κοίτη του χειμάρρου εγκαταστάθηκαν χώρος πανεπιστημίου, το Αστικό και Υπεραστικό ΚΤΕΛ, δημοτικά κτίρια, δρόμοι κ.λπ. Επίσης, δίπλα στο χείμαρρο το κράτος εγκατέστησε προσφυγικές κατοικίες το 1954, ενώ οι εκτάσεις που δημιουργήθηκαν στις προσχώσεις με το μπάζωμα της θάλασσας και του Κραυσίδωνα δόθηκαν παλιά από το υπουργείο Οικονομικών σε βιοτέχνες, που στη συνέχεια αγοράστηκαν από το πανεπιστήμιο και εκεί έχει εγκατασταθεί η Πολυτεχνική Σχολή».
Εκτός του Βόλου όμως, και όλες οι παραλιακές περιοχές της Μαγνησίας και των Σποράδων όπως Πάλτση, Ποτιστικά, Πλατανιάς, Μικρό, Χόρτο, Μηλίνα, Αγιος Ιωάννης, Χορευτό, Καλά Νερά, Σκιάθος κ.λπ. επλήγησαν γιατί έσπασαν οι χείμαρροι επειδή έκτισαν μέσα ή δίπλα στα ρέματα και στένεψαν ή και ακόμα έκλεισαν τις κοίτες για τουριστική εκμετάλλευση και για καταστήματα εστίασης.
Από τις τραγικές στιγμές που βιώνουν οι πολίτες στη Θεσσαλία και από τα δεδομένα που έχουν συλλέξει οι επιστήμονες τα τελευταία 24ωρα που η τραγωδία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, προκύπτει το συμπέρασμα ότι το τοπίο «επέστρεψε» στο παρελθόν πριν από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις… «Τα ρέματα και οι χείμαρροι βρήκαν τη μορφολογία του 1945 και σήμερα πρέπει να την ακολουθήσουμε και να αλλάξουμε το σχεδιασμό μας», τονίζει η κ. Μπακλατσή.
ΓΡ. ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ: 15 SOS για αντιπλημμυρική θωράκιση
Σύμφωνα με την κ. Μπακλατσή, αυτές είναι οι 15 ενέργειες που πρέπει να γίνουν έτσι ώστε να μειωθεί ο αντίκτυπος των πλημμύρων:
- Καλύτερος και ακριβέστερος σχεδιασμός.
- Αλλαγή του τρόπου δημοπράτησης των έργων υποδομής.
- Ολοκλήρωση των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής και αντιμετώπισης πλημμυρών.
- Να γίνουν μικρά φράγματα (φράγματα βάρους) και έργα ορεινής υδρονομίας και να γίνει αντιχειμαρρική διευθέτηση των ρεμάτων της περιοχής, για να εκτονώνουν το φαινόμενο και να μη φρακάρουν από κορμούς δένδρων και φερτά υλικά οι εκβολές των ρεμάτων.
- Να παρθούν μέτρα μείωσης της παροχής αιχμής και της διάρκειας πλημμύρας με πράσινες υποδομές. Η χρήση φυσικών υλικών μειώνει την ταχύτητα, αυξάνει το χρόνο συρροής και μειώνει την παροχή αιχμής.
- Να γίνει έλεγχος και επισκευή των υφιστάμενων αντιπλημμυρικών έργων.
- Να γκρεμιστούν κατασκευές εκεί όπου έχει διαπιστωθεί από εμπειρία ότι υπάρχουν εμπόδια στην απορροή.
- Να οριοθετηθούν τα ρέματα και να δημιουργηθούν παραρεμάτιες ζώνες πρασίνου για την προστασία των περιουσιών.
- Να μελετηθεί πάλι το δίκτυο ομβρίων στις αστικές περιοχές και να δημιουργηθούν μεγάλοι υπόγειοι οχετοί στους κάθετους δρόμους, ώστε να οδηγείται περισσότερο νερό στη θάλασσα.
- Να δοθούν κίνητρα σε ιδιοκτήτες πολυκατοικιών και κτιρίων γραφείων για την κατασκευή φυτεμένων δωμάτων (vegetated roofs).
- Να δοθούν επίσης κίνητρα σε ιδιοκτήτες μονοκατοικιών για την κατασκευή υπόγειων δεξαμενών αποθήκευσης ομβρίων.
- Να γίνει έλεγχος στις οικοδομές για την τήρηση της υποχρεωτικής φύτευσης του 70% του ακαλύπτου χώρου και της πρασιάς σύμφωνα με τον ΝΟΚ.
- Να αλλάξει ο πολεοδομικός σχεδιασμός και σε κάθε περίπτωση να θεσπιστούν χωροταξικά και πολεοδομικά μέτρα που αποτρέπουν την εγκατάσταση νέων χρήσεων σε περιοχές πλημμυρικού κινδύνου.
- Με τη χρήση της νέας τεχνολογίας να γίνει εκτίμηση της πλημμυρικής επικινδυνότητας και ειδοποίηση του κοινού με real time flood forecasting με στοιχεία από μετεωρολογικό ραντάρ και εικόνες δορυφόρου και υδρολογικά/υδραυλικά μοντέλα που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο των μελετών της κάθε περιοχής.
- Απαιτείται οργάνωση επιτελικού σχεδίου ανά δήμο, όπως γίνεται σε περίπτωση σεισμού.
Μαρίνα Ξυπνητού
