Η Ελλάδα χρειάζεται να τετραπλασιάσει τις ετήσιες επενδύσεις για την ανάπτυξη των δικτύων μεταφοράς και διανομής και των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, ώστε να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι που έχει θέσει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) μέχρι το 2030. Το νέο προτεινόμενο ΕΣΕΚ αναφέρει πως οι ετήσιες επενδύσεις στα δίκτυα πρέπει να φτάσουν το 1,27 δισ. ευρώ την περίοδο 2026-2030, όταν στο χρονικό διάστημα 2016-2020 μόλις που ξεπερνούσαν τα 330 εκατ. ευρώ. Το προηγούμενο ΕΣΕΚ προέβλεπε ετήσιες επενδύσεις 870 εκατ. ευρώ μέχρι το 2030.
Η συζήτηση για τα δίκτυα, που θεωρούνται πλέον ένα από τα κυριότερα εμπόδια για την ανάπτυξη νέων μονάδων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), έχει φουντώσει σε Ευρώπη και ΗΠΑ, όπως προκύπτει και από προχθεσινό ολοσέλιδο ρεπορτάζ των Financial Times. Το απαρχαιωμένο δίκτυο έχει δημιουργήσει κωλύματα και καθυστερήσεις σε έργα ΑΠΕ, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ΗΠΑ.
Η Ελλάδα παραμένει εγκλωβισμένη στη μέγγενη των αδειοδοτήσεων και οι διαμαρτυρίες εντείνονται, όταν ο μέσος χρόνος αδειοδότησης ενός έργου φτάνει τα επτά χρόνια. Όμως η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη για τη Βρετανία, καθώς η «αναμονή» μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 15 χρόνια, λόγω της περιορισμένης χωρητικότητας του δικτύου.
Σε αντίστοιχη θέση με την Ελλάδα είναι και η Γαλλία, αφού οι καθυστερήσεις λόγω των δικτύων ανέρχονται σε επτά χρόνια. Μάλιστα, το αιολικό πάρκο Couture στο Πουατού-Σαρέντ, στη νοτιοδυτική Γαλλία, βρίσκεται σε εκκρεμότητα, παρά το γεγονός ότι υπάρχει άδεια παραγωγής. Η κατασκευή του αιολικού πάρκου των 33,3 μεγαβάτ (MW) έχει ανασταλεί, με το πρόβλημα να συνδέεται απόλυτα με τα δίκτυα. Η κατασκευάστρια εταιρεία του έργου, η BayWa RE, υποστηρίζει ότι το αιολικό πάρκο αντιμετωπίζει οκτώ χρόνια αναμονής μέχρι να μπορέσει να αποκτήσει σύνδεση με το δίκτυο. Από το πρόβλημα δεν κατάφεραν να γλιτώσουν οι ΗΠΑ, καθώς και εκεί εντείνονται οι καθυστερήσεις λόγω δικτύων με τον αμερικανικό νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού (Inflation Reduction Act — IRA) να μην μπορεί να δώσει λύση, παρά μόνο κίνητρα.
Στην Ελλάδα, όπως είχε δηλώσει πρόσφατα ο διευθύνων σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, Μανούσος Μανουσάκης, με τις επενδύσεις που υλοποιεί ο ΑΔΜΗΕ, ο ηλεκτρικός χώρος, που θα είναι διαθέσιμος και για τις νέες μονάδες ΑΠΕ, να αυξάνεται από 17 γιγαβάτ σήμερα σε 28 γιγαβάτ το 2030. Τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής δεν πρέπει μόνο να αυξηθούν σε χωρητικότητα. Πρέπει να γίνουν και περισσότερο «έξυπνα», με την εφαρμογή τεχνολογιών που θα τους επιτρέψουν να διαχειριστούν καλύτερα τις μονάδες ΑΠΕ που είναι διάσπαρτες μέσα στην ελληνική επικράτεια και λειτουργούν με διαφορετικές τεχνολογίες.
Τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ) δείχνουν ότι οι ετήσιες επενδύσεις σε δίκτυα παγκοσμίως δεν αυξήθηκαν μετά τη συμφωνία του Παρισιού, πόσω μάλλον μειώθηκαν μεταξύ 2017 και 2020. Στη συνέχεια ανέκαμψαν στα επίπεδα του 2016 μόλις το 2022, φτάνοντας στα 330 δισ. δολάρια. Οι επενδύσεις σε δίκτυα στην Ευρώπη παρέμειναν στάσιμες μεταξύ 2015 και 2020 σε περίπου 50 δισ. δολάρια ετησίως, ενώ αυξήθηκαν ελαφρά μόνο τα τελευταία δύο χρόνια. Στην Κίνα, μετά την πτώση μεταξύ 2019 και 2021, οι επενδύσεις σε δίκτυα αυξήθηκαν κατά 16%, σε σχεδόν 83 δισ. δολάρια πέρυσι. Πάντως, λίγοι πολιτικοί μιλούν για το δίκτυο, που είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων και των σχεδίων για το καθαρό μηδέν. Το BloombergNEF εκτιμά ότι απαιτούνται 80 εκατ. χλμ. νέου δικτύου μέχρι το 2050, για να αντικατασταθεί ολόκληρο το παγκόσμιο δίκτυο σήμερα.
Τα περισσότερα κομμάτια του δικτύου αναπτύχθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να εξυπηρετούν μεγάλους σταθμούς παραγωγής ενέργειας που καίνε ορυκτά καύσιμα, όπως άνθρακας ή φυσικό αέριο. Η «πράσινη» μετάβαση θα απαιτήσει την αναθεώρηση αυτής της διάταξης. Για να διατηρηθεί ζωντανός ο φιλόδοξος στόχος του 1,5 βαθμού Κελσίου για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στη Γη, οι παγκόσμιες ετήσιες επενδύσεις στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να φτάσουν σχεδόν τα 550 δισ. δολάρια ετησίως μέχρι το 2030, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι πρέπει να επενδυθούν περίπου 584 δισ. ευρώ στο δίκτυο της Ευρώπης έως το 2030.
Παράλληλα, με γνώμονα τον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου, η παραγόμενη ενέργεια από ΑΠΕ πρέπει να υπερτριπλασιαστεί από 3.000 GW σήμερα σε περισσότερα από 10.000 GW το 2030, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA). Σύμφωνα με το νέο ΕΣΕΚ σε ό,τι αφορά την ηλεκτροπαραγωγή, η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων ΑΠΕ στην Ελλάδα το 2030 θα πρέπει να φτάσει στα 36,1 GW από 21,6 GW το 2022. Αυτό συνεπάγεται εγκατεστημένη πρόσθετη ισχύ 14,5 GW. Από αυτά το μεγαλύτερο μέρος αντιστοιχεί σε φωτοβολταϊκά, η συνολική ισχύς των οποίων προβλέπεται να φτάσει στα 14,1 GW το 2030 και στα 34,5 GW το 2050 από 5 GW σήμερα. Τα υπεράκτια αιολικά θα προσθέσουν στο σύστημα ισχύ 2,7 GW μέχρι το 2030 και 17 GW μέχρι το 2050. Η ισχύς των χερσαίων αιολικών προβλέπεται να αυξηθεί στα 7 GW το 2030 και να φτάσει στα 10 GW το 2050 από 5 GW σήμερα και των υδροηλεκτρικών στα 4 GW το 2030 από 3,2 GW το 2022.
Η ενίσχυση των δικτύων και των διασυνδέσεων θεωρείται κρίσιμη και για έναν ακόμα λόγο. Για την αξιοποίηση των αχανών ερήμων της Αφρικής, ώστε να παράγεται ενέργεια από τον ήλιο και τον αέρα, που θα μεταφέρεται στη συνέχεια προς την Ευρώπη ή την Ασία. Αναλυτές υποστηρίζουν πως η Αφρική θα μπορούσε να είναι ο «σημαντικότερος σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για καθαρή ενέργεια στον κόσμο. Ωστόσο, η Αφρική δεν διαθέτει την υποδομή του δικτύου -από καλώδια έως αποθήκευση μπαταριών-, που είναι απαραίτητη. Στην Ελλάδα η προσπάθεια αυτή αποτυπώνεται σε σχέδια όπως το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Αιγύπτου, GREGY, που προωθεί η ELICA του ομίλου Κοπελούζου, αλλά και η ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας (Euroasia Inteconnector), έργο στο οποίο συμμετέχει ο όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ.
Ιωάννα Κωσταδήμα
