Ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του ΥΠΕΝ, κ. Πέτρος Βαρελίδης, υπέγραψε νέα εγκύκλιο με αποδέκτες τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της χώρας, αναφορικά με την εγκατάσταση σταθμών παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο πλαίσιο των ΑΕΠΟ.
Διαβάστε παρακάτω τι αναφέρεται στη νέα εγκύκλιο:
Οδηγίες σχετικά με την εγκατάσταση σταθμών παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο πλαίσιο των ΑΕΠΟ
Στο πλαίσιο των ΑΕΠΟ, σε όποιες περιπτώσεις επιβάλλονται και λειτουργούν σταθμοί παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης, οι σταθμοί αυτοί θα πρέπει να πληρούν τις προδιαγραφές της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ προκειμένου να είναι αξιόπιστες οι μετρήσεις τους με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τη νομοθεσία. Παράλληλα, αυτό αποτελεί προϋπόθεση για να μπορούν να ενταχθούν στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (ΕΔΠΑΡ) που εποπτεύει το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας ώστε τα στοιχεία μετρήσεων που παρέχουν να μπορούν εν δυνάμει να χρησιμοποιούνται από τις καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΝ με γνώμονα τις ενωσιακές και άλλες διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, αναφορικά με την αξιολόγηση της ποιότητας της ατμόσφαιρας ως προς τη συμμόρφωση ή μη με τις οριακές τιμές και τιμές στόχους, σε εφαρμογή των ενωσιακών Οδηγιών α) 2008/50/ΕΚ (ΚΥΑ ΗΠ 14122/549/Ε103/2011, B’ 488) και β) 2004/107/EΚ (ΚΥΑ ΗΠ 22306/1075/Ε103/2007, B’ 920), όπως αυτές ισχύουν κατόπιν τροποποιήσεώς τους με την Οδηγία 2015/1480/EΕ (ΚΥΑ ΗΠ 174505/607/2017, B’ 1311).
Α. Χωροθέτηση
Για το σκοπό αυτό, όπου επιβάλλονται σταθμοί παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης θα πρέπει να τοποθετούνται έτσι ώστε να πληρούν τα κριτήρια χωροθέτησης (Παράρτημα ΙΙΙ, ΚΥΑ ΗΠ 14122/549/Ε103/2011) που θέτει η σχετική νομοθεσία.
Γενικά, δεν γίνεται εκτίμηση της συμμόρφωσης προς τις οριακές τιμές που αποσκοπεί στην προστασία της ανθρώπινης υγείας σε σταθμούς στις ακόλουθες τοποθεσίες:
α) σε τοποθεσίες που βρίσκονται εντός περιοχών στις οποίες το κοινό δεν έχει πρόσβαση και δεν υπάρχουν σταθερές κατοικίες
β) σε χώρους εργοστασίων ή βιομηχανικές εγκαταστάσεις στις οποίες ισχύουν όλες οι συναφείς διατάξεις που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία
γ) στα οδοστρώματα και στα κεντρικά διαζώματα των οδών, εκτός από τα σημεία από τα οποία οι πεζοί έχουν πρόσβαση στο κεντρικό διάζωμα
Συγκεκριμένα και ανάλογα με τον αριθμό των σταθμών θα πρέπει κατά το δυνατόν να τηρούνται μεμονωμένα ή συνδυαστικά τα ακόλουθα:
• Χωροθέτηση μεγάλης κλίμακας
α) Τα σημεία δειγματοληψίας που προορίζονται για την προστασία της υγείας του ανθρώπου τοποθετούνται ώστε να παρέχουν στοιχεία:
—για τις περιοχές όπου απαντούν οι υψηλότερες συγκεντρώσεις στις οποίες είναι ενδεχόμενο να εκτεθεί, άμεσα ή έμμεσα, ο πληθυσμός για χρονικό διάστημα που είναι σημαντικό σε σχέση με την περίοδο αναφοράς τους των οριακών τιμών,
—για τα επίπεδα σε άλλες περιοχές, που να είναι αντιπροσωπευτικές της έκθεσης του γενικού πληθυσμού.
β) Τα σημεία δειγματοληψίας τοποθετούνται, κατά κανόνα, έτσι ώστε να αποφεύγεται η μέτρηση της κατάστασης στα μικροπεριβάλλοντα της άμεσης γειτονίας τους. Αυτό σημαίνει ότι ένα σημείο δειγματοληψίας πρέπει να τοποθετείται κατά τρόπο ώστε ο αέρας στον οποίο γίνονται οι δειγματοληψίες να είναι αντιπροσωπευτικός της ποιότητας του αέρα σε τμήμα οδού μήκους 100 m τουλάχιστον για θέσεις με κυκλοφορία ή με διαστάσεις τουλάχιστον 250
× 250 m για θέσεις με βιομηχανία, όπου αυτό είναι εφικτό.
γ) Όταν επιχειρείται εκτίμηση της συμβολής βιομηχανικών πηγών, τουλάχιστον ένα σημείο δειγματοληψίας εγκαθίσταται κατάντη του ανέμου ως προς την πηγή στην πλησιέστερη οικιστική περιοχή. Εάν δεν είναι γνωστή η συγκέντρωση στο μη εκτεθειμένο περιβάλλον, επιπλέον σημείο δειγματοληψίας εγκαθίσταται στην κύρια κατεύθυνση του ανέμου.
δ) Τα σημεία δειγματοληψίας πρέπει επίσης να είναι αντιπροσωπευτικά ανάλογων τοποθεσιών που δεν βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με αυτά.
• Χωροθέτηση μικρής κλίμακας
Ισχύουν κατά το δυνατόν τα εξής:
- η ροή γύρω από το στόμιο του σωλήνα δειγματοληψίας θα πρέπει να είναι ανεμπόδιστη (ελεύθερη σε τόξο τουλάχιστον 270° ή 180° για σημεία σειγματοληψίας στη γραμμή των κτηρίων) χωρίς εμπόδια που να επηρεάζουν τη ροή του αέρα κοντά στο στόμιο του σωλήνα δειγματοληψίας, (δηλαδή συνήθως σε απόσταση μερικών μέτρων από κτίρια, μπαλκόνια, δέντρα και άλλα εμπόδια και τουλάχιστον 0,5 m από το πλησιέστερο κτίριο για τα αντιπροσωπευτικά σημεία δειγματοληψίας της ποιότητας του αέρα στη γραμμή των κτηρίων),
- γενικά, το σημείο εισόδου του δείγματος πρέπει να απέχει 1,5 m (ζώνη αναπνοής) έως 4 m από το έδαφος. Μπορεί επίσης να ενδείκνυται η τοποθέτηση σε υψηλότερο σημείο, εάν ο σταθμός είναι αντιπροσωπευτικός ευρύτερης περιοχής, και κάθε απόκλιση πρέπει να τεκμηριώνεται πλήρως. Μπορεί επίσης να ενδείκνυται η τοποθέτηση σε υψηλότερο σημείο, εάν ο σταθμός είναι αντιπροσωπευτικός ευρύτερης περιοχής,
- το στόμιο του σωλήνα δειγματοληψίας δεν πρέπει να γειτνιάζει άμεσα με πηγές εκπομπών, ώστε να αποφεύγεται η απευθείας πρόσληψη εκπομπών που δεν έχουν αναμειχθεί με τον ατμοσφαιρικό αέρα,
- το στόμιο εξαγωγής του δειγματολήπτη πρέπει να τοποθετείται έτσι ώστε να αποφεύγεται η ανακυκλοφορία του εξερχόμενου αέρα προς την είσοδο της συσκευής,
- για όλους τους ρύπους, οι σωλήνες δειγματοληψίας που καλύπτουν την οδική κυκλοφορία πρέπει να τοποθετούνται σε απόσταση τουλάχιστον 25 m από το όριο των κύριων οδικών κόμβων και να μην υπερβαίνουν τα 10 m από το ρείθρο του οδοστρώματος.
Β. Διασφάλιση ποιότητας δεδομένων-Διενέργεια σταθερών μετρήσεων
Η διασφάλιση της αξιοπιστίας των μετρήσεων των σταθμών παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι πολύ σημαντική για την ορθή αξιολόγηση της ποιότητας του αέρα και τον έλεγχο συμμόρφωσης με τις οριακές τιμές. Όπου επιβάλλονται σταθερές μετρήσεις αερίων ρύπων, χρησιμοποιούνται αναλυτές με έγκριση τύπου κατά ΕΝ από επίσημο φορέα διαπίστευσης. Οι μέθοδοι αναφοράς για τη μέτρηση των αερίων ρύπων είναι οι ακόλουθες, όπως προβλέπονται στο Παράρτημα VI της ΚΥΑ ΗΠ 14122/549/Ε103/2011, όπως ισχύει: Διοξείδιο του θείου: EN 14212, οξείδια του αζώτου: EN 14211, μονοξείδιο του άνθρακα: ΕΝ 14626, όζον: EN 14625, βενζόλιο: ΕΝ 14662. Εναλλακτικά, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί άλλη μέθοδος αρκεί να τεκμηριώνεται η ισοδυναμία με τη μέθοδο αναφοράς. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει οι αναλυτές να διαθέτουν πιστοποιητικό ισοδυναμίας από επίσημο φορέα διαπίστευσης. Η συχνότητα μέτρησης είναι ωριαία. Βασικό κριτήριο ποιότητας για την αξιολόγηση αποτελεί η απαίτηση για ελάχιστη ετήσια συλλογή δεδομένων ίση με 90% (Παράρτημα Ι, ΚΥΑ ΗΠ 14122/549/Ε103/2011).
Εκτελείται πρόγραμμα συντήρησης και βαθμονόμησης του εξοπλισμού το οποίο πρέπει να είναι αναλυτικό και ενδεδειγμένο σύμφωνα με τα πρότυπα και τις οδηγίες του κατασκευαστή. Επίσης, τηρούνται αρχεία τεκμηρίωσης για όλες τις εργασίες συντήρησης και βαθμονόμησης του μετρητικού εξοπλισμού.
Γ. Διασφάλιση ποιότητας δεδομένων-Διενέργεια ενδεικτικών μετρήσεων μετάλλων και βενζο(a)πυρενίου
Όπου επιβάλλονται ενδεικτικές μετρήσεις μετάλλων και βενζο(a)πυρενίου σε εφαρμογή της ενωσιακής Οδηγίας 2004/107/EΚ (ΚΥΑ ΗΠ 22306/1075/Ε103/2007, Β’ 920), όπως ισχύει κατόπιν τροποποιήσεώς της με την Οδηγία 2015/1480/EΕ (ΚΥΑ ΗΠ 174505/607/2017, Β’ 1311) τηρούνται τα ακόλουθα:
Διαδικασία
Η διαδικασία περιλαμβάνει δειγματοληψία στο κλάσμα των αιωρούμενων σωματιδίων ΑΣ10 και χημική ανάλυση των δειγμάτων για προσδιορισμό των μετάλλων (Pb, Cd, As και Ni) και του βενζο(a)πυρενίου (ΒaP). (Ο μόλυβδος προβλέπεται στην Οδηγία 2008/50/ΕΚ – ΚΥΑ ΗΠ 14122/549/Ε103/2011, Β’ 488).
Δειγματοληψία
Εξοπλισμός: χρησιμοποιείται δειγματολήπτης αιωρούμενων σωματιδίων με έγκριση τύπου κατά EN12341:2014
Διάρκεια: 24ωρες δειγματοληψίες (ανά ημερολογιακή ημέρα) Είδος φίλτρων: φίλτρα χαλαζία (Quartz) διαμέτρου 47mm.
Συχνότητα/ αριθμός δειγμάτων: λήψη 60 δειγμάτων στην ίδια θέση ομαλώς κατανεμημένα στο ημερολογιακό έτος π.χ. 15 ανά εποχή του έτους τα οποία μπορεί να είναι σε συνεχείς ημερομηνίες προς διευκόλυνση του προγράμματος εάν χρησιμοποιηθεί ημιαυτόματος δειγματολήπτης με δυνατότητα τοποθέτησης αυτού του αριθμού φίλτρων ταυτόχρονα.
Πιθανή απώλεια δειγμάτων είναι αποδεκτή αρκεί να τηρείται ο ελάχιστος αριθμός των 52.
Δηλαδή η ελάχιστη χρονική κάλυψη της δειγματοληψίας θα είναι 14% του έτους.
Απαιτούνται χημικές αναλύσεις μέσω διαδικασιών διαπιστευμένων κατά EN ISO 17025 εργαστηρίων για τον προσδιορισμό της συγκέντρωσης των μετάλλων Pb, Cd, As και Ni και του βενζο(α)πυρενίου για τα δείγματα.
Το ίδιο δείγμα/φίλτρο με διαίρεσή του θα χρησιμοποιηθεί και για τις 2 χημικές αναλύσεις (μέταλλα και BaP). Σημειώνεται, ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί η μη απώλεια μάζας σωματιδίων κατά τη διαίρεση του φίλτρου.
Διασφάλιση αξιοπιστίας των μετρήσεων
Η αξιοπιστία των μετρήσεων διασφαλίζεται με τα σχετικά τεχνικά πρότυπα ΕΝ, που αναφέρονται στην Οδηγία 2004/107/ΕΚ και Οδηγία 2008/50/ΕΚ όπως ισχύουν, από διαπιστευμένα κατά ΕΝ ISO 17025:2017 εργαστήρια. Η μέθοδος αναφοράς για τη δειγματοληψία και τη μέτρηση των σωματιδίων ΑΣ10 περιγράφεται στο πρότυπο EN 12341:2014. Η μέθοδος αναφοράς για τη μέτρηση του μολύβδου, του καδμίου, του αρσενικού, και του νικελίου στον ατμοσφαιρικό αέρα περιγράφεται στο πρότυπο EN 14902:2005 ενώ για τη μέτρηση του βενζο(a)πυρενίου στον ατμοσφαιρικό αέρα περιγράφεται στο πρότυπο EN 15549:2008. Εναλλακτικά, είναι δυνατό για τις χημικές αναλύσεις να χρησιμοποιηθεί άλλη μέθοδος αρκεί να τεκμηριώνεται η ισοδυναμία με τη μέθοδο αναφοράς.
Ελάχιστη χρονική κάλυψη δειγματοληψιών
Σύμφωνα με την Οδηγία 2004/107/EΚ (ΚΥΑ ΗΠ 22306/1075/Ε103/2007, Β’ 920), η ελάχιστη χρονική κάλυψη δειγματοληψιών-αναλύσεων για As, Cd, Ni πρέπει να είναι αυτή των ενδεικτικών μετρήσεων 14% (Παράρτημα IV) για την προκακταρκτική εκτίμηση, ενώ στη συνέχεια, αν η μέση ετήσια συγκέντρωση είναι μεγαλύτερη του ανώτατου ορίου εκτίμησης (Παράρτημα IΙ), απαιτείται η χρονική κάλυψη των σταθερών μετρήσεων 50% (Παράρτημα IV). Για το μόλυβδο (Οδηγία 2008/50-ΚΥΑ ΗΠ 14122/549/Ε103/2011, Β’ 488), οι ενδεικτικικές μετρήσεις απαιτούν ελάχιστη χρονική κάλυψη 14% (Παράρτημα Ι), ενώ εφόσον υπερβαίνεται το ανώτατο όριο εκτίμησης απαιτούνται σταθερές μετρήσεις (χρονική κάλυψη όλο το έτος).
Δ. Ετήσια έκθεση μετρήσεων ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Η ετήσια έκθεση μετρήσεων ατμοσφαιρικών ρύπων που διεξάγονται σε σταθμό παρακολούθησης της ποιότητας του περιβάλλοντος αέρα, υποβάλλεται στην αδειοδοτούσα αρχή και στη Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας του ΥΠΕΝ μόνο σε ψηφιακή μορφή και περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
- μεταδεδομένα αναφορικά με το σταθμό και τη μέτρηση όπως συντεταγμένες του σταθμού, ύψος δειγματοληψίας, χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος χώρου (τυχόν εμπόδια ροής αέρα και απόσταση αυτών από το σημείο δειγματοληψίας), μέθοδοι μέτρησης, τύπος αναλυτών και γενικότερα του μετρητικού εξοπλισμού, πιστοποιητικά έγκρισης τύπου, χάρτης περιοχής, φωτογραφίες σταθμού, περιβάλλοντος χώρου, μετρητικού εξοπλισμού.
- πρόγραμμα και στοιχεία ελέγχου και διασφάλισης ποιότητας των μετρήσεων που θα περιλαμβάνει π.χ. στοιχεία βαθμονομήσεων, ελέγχου ποιότητας και πληρότητας δεδομένων, πρόγραμμα συντηρήσεων και αντιμετώπισης βλαβών.
- στατιστική επεξεργασία των τιμών των συγκεντρώσεων των μετρούμενων ατμοσφαιρικών ρύπων, υπολογισμός μέσης τιμής, μέγιστης και διάμεσης τιμής, 98% (και 90,4% προκειμένου για ενδεικτικές μετρήσεις) ποσοστημόριου και ποσοστιαίας ετήσιας πληρότητας δεδομένων μετρήσεων, παρουσίαση διαχρονικής εξέλιξης, μηνιαίας και ωριαίας μεταβολής συγκεντρώσεων, έλεγχος συμμόρφωσης με τις οριακές τιμές.
- παρουσίαση επίδρασης του ανέμου στη συγκέντρωση των ατμοσφαιρικών ρύπων (παρουσίαση ροδογράμματος συχνότητας ανέμου και συγκέντρωσης ανά διεύθυνση και ένταση του ανέμου) εφόσον είναι διαθέσιμες ανεμολογικές μετρήσεις.
Τα στοιχεία μετρήσεων των μέσων ωριαίων τιμών συγκέντρωσης υποβάλλονται σε ψηφιακό αρχείο ASCII με τη συγκεκριμένη γραμμογράφηση της βάσης δεδομένων του ΥΠΕΝ η οποία είναι διαθέσιμη.
Η ετήσια έκθεση μετρήσεων καθώς και τα στοιχεία μετρήσεων των μέσων ωριαίων τιμών συγκέντρωσης για το ημερολογιακό έτος X υποβάλλονται μέχρι τις 31/3 του έτους Χ+1.
Τα ανωτέρω σχετικά με την ετήσια έκθεση πρέπει να συμπεριλαμβανόνται στους περιβαλλοντικούς όρους.
Χρόνος εφαρμογής: Όλοι οι νέοι σταθμοί πρέπει να τηρούν τις παραπάνω προδιαγραφές ενώ οι παλαιοί σταθμοί, όσοι από αυτούς δεν πληρούν τις προδιαγραφές, έχουν υποχρέωση συμμόρφωσης με την ανανέωση των περιβαλλοντικών όρων ή μέχρι 31/12/2024 (όποιο είναι συντομότερο).
Παρατίθεται προς υποβοήθησή σας Παράρτημα με ενδεικτικό Πίνακα σταθμών παρακολούθησης ποιότητας της ατμόσφαιρας που έχουν επιβληθεί από Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, σύμφωνα με στοιχεία που έχει συλλέξει η Δ/νση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας Ατμόσφαιρας.
Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΥΔΑΤΩΝ
ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΡΕΛΙΔΗΣ
