Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποφάσισε να επιδιώξει να διατηρήσει έως το τέλος του 2023 το «δίχτυ προστασίας» των καταναλωτών στις υπέρογκες τιμές ρεύματος, αποστέλλοντας την προηγούμενη Παρασκευή σχετική επιστολή στην Κομισιόν. Το ελληνικό αίτημα αφορά την παράταση του μηχανισμού παρακράτησης των υπερεσόδων των ηλεκτροπαραγωγών από τις χονδρεμπορικές αγορές, ενώ τυχόν θετική του κατάληξη θα συμπαρασύρει έως το τέλος του έτους και τις δύο άλλες έκτακτες παρεμβάσεις που βρίσκονται σε εφαρμογή, δηλαδή την αναστολή της ρήτρας αναπροσαρμογής και την παροχή επιδοτήσεων.
Tο ΥΠΕΝ εξέταζε ήδη από τέλος του προηγούμενου μήνα το ενδεχόμενο παράτασης των παραπάνω μέτρων, καθώς αυτά εκπνέουν μέσα στο καλοκαίρι, δηλαδή σε μία εποχή όπου είναι πολύ πιθανό οι τιμές ηλεκτρισμού να «πάρουν την ανηφόρα» ξανά, τόσο στη χώρα μας όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Την ίδια εποχή, μάλιστα, πιθανότατα η χώρα θα βρίσκεται καθοδόν προς τις δεύτερες εκλογικές κάλπες. Επομένως, αν αποσυρθεί το υφιστάμενο «δίχτυ προστασίας», θα είναι δύσκολο να υπάρξει μια έκτακτη κρατική παρέμβαση, σε περίπτωση που σημειωθεί τότε άλμα στο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας.
Επίσπευση των διαπραγματεύσεων
Σε αυτό το πλαίσιο, κρίθηκε σκόπιμο να επιδιωχθεί να ανανεωθεί η διάρκεια του υφιστάμενου προσωρινού πλαισίου δυνητικά έως το τέλος του έτους. Κάτι που δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα μέτρα θα παραμείνουν υποχρεωτικά «ενεργά» μέχρι τον επόμενο Δεκέμβριο, αφού για παράδειγμα από το φθινόπωρο η νέα κυβέρνηση θα μπορεί να σταθμίσει τα δεδομένα που θα έχουν διαμορφωθεί στις ενεργειακές αγορές (εγχώριες και διεθνείς), έχοντας τη δυνατότητα να προχωρήσει στην πρόωρη λήξη τους.
Η αποστολή του αιτήματος συνέπεσε με το Πάσχα των Καθολικών, με συνέπεια να μην υπάρξει κάποια αντίδραση από την πλευρά των Βρυξελλών. Πάντως, πρόθεση του υπουργείου είναι να επισπεύσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις σχετικές διαπραγματεύσεις, ώστε να προλάβει να προχωρήσει στην απαραίτητη νομοθετική παρέμβαση (Υπουργική Απόφαση) για μετάθεση της ημερομηνίας λήξης των παρεμβάσεων.
«Σύμμαχος» της ελληνικής πλευράς στις διαπραγματεύσεις είναι η παράταση που δόθηκε πρόσφατα, για όλο το 2023, στο μέτρο συγκράτησης των χονδρεμπορικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας (τη λεγόμενη «ιβηρική εξαίρεση») που εφαρμόζουν η Ισπανία και η Πορτογαλία. Επομένως, με δεδομένη την εν λόγω απόφαση, δείχνει δύσκολο οι Βρυξέλλες να τηρήσουν διαφορετική στάση στην περίπτωση της Ελλάδας.
Ρήτρες αναπροσαρμογής
Όσον αφορά το «δίχτυ προστασίας», το πιο «ορατό» μέτρο για τους καταναλωτές είναι η αναστολή των ρητρών αναπροσαρμογής, που τέθηκε σε εφαρμογή από τον περασμένο Αύγουστο. Έτσι, από τον συγκεκριμένο μήνα αποσύρθηκαν από την εγχώρια λιανική τα κυμαινόμενα τιμολόγια που, εκτός από τη σταθερή χρέωση, περιλάμβαναν και μία προσαύξηση στο ανταγωνιστικό σκέλος, με βάση τις χονδρεμπορικές τιμές του προηγούμενο μήνα.
Η αναστολή εκπνέει κανονικά την 1η Ιουλίου 2023. Έως τότε, οι προμηθευτές ανακοινώνουν στις 20 κάθε μήνα τις χρεώσεις όλων των προϊόντων τους για τον επόμενο μήνα. Επομένως, οι καταναλωτές έχουν ξεκάθαρη εικόνα για το ύψος των επιβαρύνσεων όλων των τιμολογίων που προσφέρονται στην αγορά. Μάλιστα, έχουν τη δυνατότητα ακόμη και κάθε μήνα να μετακινούνται σε άλλο πάροχο, επιλέγοντας εκείνο το προϊόν που κάθε φορά θεωρούν πιο ελκυστικό.
Μέτρο σε «επιφυλακή»
Οι ονομαστικές αυτές χρεώσεις συνδυάζονται σε μηνιαία βάση με επιδοτήσεις, οι οποίες απορροφούν ένα μέρος των ανατιμήσεων από τις τελικές επιβαρύνσεις. Καθώς σημαντικό μέρος των επιδοτήσεων χρηματοδοτούνται από τα υπερέσοδα των ηλεκτροπαραγωγών, η διατήρηση του υφιστάμενου μοντέλου στη λιανική «συγχρονίζεται» από την παράταση της παρέμβασης στις χονδρεμπορικές αγορές.
Με βάση την ισχύουσα νομοθετική διάταξη ο μηχανισμός ανάκτησης εκπνέει την 1η Ιουνίου 2023, ενώ όπως προαναφέρθηκε στόχος είναι η διάρκεια του μέτρου να «μεταφερθεί» έως το τέλος του 2023. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μηχανισμός αποδίδει πλέον ελάχιστα έσοδα – μόλις 56 εκατ. ευρώ τον Μάρτιο, όταν τον περασμένο Αύγουστο είχε αποφέρει 878 εκατ. για επιδοτήσεις.
Επίσης, από τα 56 εκατ. του Μαρτίου, τα 52,7 εκατ. προήλθαν από τις ΑΠΕ. Επομένως, ακόμη κι αν καταργείτο ο μηχανισμός, υπάρχει και άλλη εναλλακτική φόρμουλα για την ανάκτηση των υπερεσόδων των ΑΠΕ, μέσω των πλεονασμάτων του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ. Ωστόσο, το σκεπτικό του υπουργείου είναι πως όσο μειώνονται οι χρηματοροές από την ανάκτηση των υπερεσόδων τόσο μειώνονται και οι ανάγκες για επιδοτήσεις. Την ίδια στιγμή, κάλλιστα μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα το καλοκαίρι και, κατά συνέπεια, έχει νόημα να διατηρηθεί σε «επιφυλακή» για όλες τις τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής.
Αντίθετη η αγορά
Παράγοντες του κλάδου πάντως επισημαίνουν πως η παρέμβαση στη χονδρεμπορική αγορά έχει παρενέργειες στη λειτουργία της, οι οποίες θα συνεχιστούν αν παραταθεί το μέτρο. Μεταξύ των παρενεργειών συγκαταλέγεται και η μειωμένη ανταγωνιστικότητα της εγχώριας ηλεκτροπαραγωγής, σε σχέση με τους σταθμούς στις γειτονικές χώρες που δεν υφίστανται ανάλογους περιορισμούς, με συνέπεια να ευνοούνται οι εισαγωγές.
Παρενέργειες υπάρχουν και στο μοντέλο λιανικής, όπως το γεγονός ότι το ρίσκο πρόβλεψης υποχρεώνει τους παρόχους να προσφέρουν αυξημένες ονομαστικές χρεώσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εταιρείες και οι φορείς του κλάδου έχουν δηλώσει πως είναι απαραίτητο τα μέτρα να λήξουν χωρίς να δοθεί παράταση.
Κώστας Δεληγιάννης
