Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα προσθέτουν το δικό τους «λιθαράκι» στη βιώσιμη ανάπτυξη αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις μείωσης των ρύπων και επιστρατεύοντας στρατηγικές κυκλικής οικονομίας. Μέχρι πρότινος, ο ρόλος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην προώθηση της αειφορίας είχε παραμεληθεί, ωστόσο, το άμεσο κοινό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, οι φοιτητές και οι εν δυνάμει φοιτητές τους και τα επίπεδα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης που επιδεικνύουν ασκούν πιέσεις και στον κλάδο της εκπαίδευσης να γίνει πιο «πράσινη».
Σύμφωνα με έρευνα των Times Higher Education, οι υποψήφιοι διεθνείς φοιτητές είναι πιο πιθανό να επιλέξουν ένα πανεπιστήμιο λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη δέσμευσή του για βιωσιμότητα παρά την τοποθεσία του. Λαμβάνοντας υπόψη ότι μια παγκόσμια έρευνα στο The Lancet αποκάλυψε ότι σχεδόν οι μισοί (45%) των ατόμων ηλικίας 16 έως 25 ετών υποφέρουν από το λεγόμενο «κλιματικό άγχος», είναι κατανοητό ότι θέλουν να σπουδάσουν σε ένα ίδρυμα που μοιράζεται το όραμά τους για ένα βιώσιμο μέλλον.
Ποια είναι τα πιο βιώσιμα πανεπιστήμια
Πλέον διεθνείς οργανισμοί αξιολογούν τα πανεπιστήμια με βάση την στρατηγική τους απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Και αυτό, επειδή, εάν η βιωσιμότητα αποτελεί πλέον βασικό παράγοντα για την προσέλκυση και τη διατήρηση φοιτητών, τα ιδρύματα πρέπει να αποδείξουν ότι αναλαμβάνουν γνήσια, στοχευμένη δράση για το κλίμα.
Το QS Sustainability Rankings 2023, για παράδειγμα, μέτρησε πρόσφατα την ικανότητα ενός πανεπιστημίου να αντιμετωπίσει τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές, κοινωνικές και εταιρικής διακυβέρνησης προκλήσεις του κόσμου. Ομοίως, η κατάταξη των Times Higher Education Impact Rankings, η οποία εισήχθη πριν από τέσσερα χρόνια, στοχεύει να αξιολογήσει τα πανεπιστήμια σε σχέση με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.
Το ίδρυμα που κατέχει την πρώτη θέση στην κατάταξη QS Sustainability Rankings είναι το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ. Το πανεπιστήμιο έχει καταρτίσει ένα σχέδιο βιωσιμότητας με μια φιλόδοξη και ευρεία δήλωση στόχων που καλύπτει πτυχές όπως τα ταξίδια, τα κτίρια, η υγεία, η έρευνα και η ενέργεια.
Η δεύτερη και τρίτη θέση στην κατάταξη ανήκουν στα καναδικά ιδρύματα, το Πανεπιστήμιο του Τορόντο και το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, τα οποία αναζητούν να εκπληρώσουν τους αντίστοιχους στόχους μέσω των δραστηριοτήτων τους, από το περιεχόμενο των ακαδημαϊκών μαθημάτων τους μέχρι τη στέγαση των φοιτητών τους.
Στρατηγικές για καθαρές μηδενικές εκπομπές στα πανεπιστήμια
Ο τομέας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σίγουρα έχει να παίξει βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση της αύξησης των ρύπων. Οι ακαδημαϊκές σχολές εκπαιδεύουν μια εντελώς νέα γενιά ειδικών που θα συνεχίσουν να οδηγούν την καινοτομία και να εξερευνούν νέους τρόπους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Ωστόσο, τα ιδρύματα θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα για να καταστήσουν τις δραστηριότητές τους βιώσιμες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Royal Anniversary Trust ξεκίνησε την Platinum Jubilee Challenge που προτείνει μια σειρά στρατηγικών για την επιτάχυνση του τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προς το καθαρό μηδέν. Η πρωτοβουλία έχει εντοπίσει τρεις οδούς δράσης που πρέπει να ακολουθήσουν τα πανεπιστήμια για τη μείωση των εκπομπών.
Αυτά τα μονοπάτια περιλαμβάνουν το δομημένο περιβάλλον, τα ταξίδια και τις μεταφορές και τις αλυσίδες εφοδιασμού, τα οποία όλα μαζί αποτελούν το 80% του συνολικού αποτυπώματος άνθρακα του κλάδου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του Ηνωμένου Βασιλείου. Μάλιστα, παραδόξως, οι αλυσίδες εφοδιασμού συμβάλλουν μακράν περισσότερο στις εκπομπές άνθρακα ενός ιδρύματος, προκαλώντας το 36% των εκπομπών σε σύγκριση με τα ταξίδια (24%) και τα κτίρια (19%).
Ένας άλλος τομέας ο οποίος είχε υποτιμηθεί στο παρελθόν είναι και η στροφή των πανεπιστημίων στην κυκλική οικονομία. Τα ιδρύματα θα μπορούσαν να διερευνήσουν τις αρχές της κυκλικής οικονομίας για να μειώσουν το κόστος και να μειώσουν τα απόβλητα παρακολουθώντας την αγορά νέου εξοπλισμού.
Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα μπορούν να ανανεώσουν τις πολιτικές προμηθειών τους υιοθετώντας βιώσιμα κριτήρια για διαγωνισμούς για την υποστήριξη υπεύθυνων αγορών σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων τους, από εργαστηριακό εξοπλισμό μέχρι τρόφιμα και ποτά.
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, ένας τομέας που προσφέρει περιθώρια μείωσης των εκπομπών είναι η πληροφορική και η αποθήκευση δεδομένων. Όταν τα πανεπιστήμια μεταφέρουν τα συστήματά τους στο cloud, η απομάκρυνση από τους μεγάλους διακομιστές και τα επιτόπια κέντρα δεδομένων μπορεί να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές άνθρακα. Στην πραγματικότητα, η μετάβαση σε μια λύση cloud έχει τη δυνατότητα να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα ενός ιδρύματος που σχετίζονται με την πληροφορική κατά 90% σε μια περίοδο πέντε ετών.
Τα ιδρύματα θα μπορούσαν επίσης να εξετάσουν την αντιστάθμιση των εκπομπών τους άνθρακα. Η αντιστάθμιση έχει προσελκύσει κριτικές στο παρελθόν, αλλά έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στον τομέα, με επικεφαλής τη Συμμαχία για την Αειφορία Ηγεσία στην Εκπαίδευση, για την παροχή ενός ελεγμένου φιλικού προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση συστήματος.
Πένη Χαλάτση
