Συμμετοχή του Δρ . Βλάση Οικονόμου, Διευθύνοντος Συμβούλου του Ινστιτούτου για την Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Ενέργεια και το Κλίμα (IEECP) , στο αφιέρωμα του B2Green
Με βάση τις τρέχουσες ενεργειακές εξελίξεις όπου το κάθε κράτος μέλος προσπαθεί να βρει μια βραχυχρόνια λύση στην αντιμετώπιση του προβλήματος, παρουσιάζεται όλο και πιο πολύ (έστω και καθυστερημένα) η έννοια της εξοικονόμησης ενέργειας σαν κύριος άξονας στις σχεδιαζόμενες πολιτικές. Αρκετές χώρες βέβαια, όπως και η Ελλάδα, είχαν μικρή στόχευση στην εξοικονόμηση ενέργειας καθώς θεωρούσαμε ότι με την είσοδο του φυσικού αερίου (τώρα πια με το LNG κυρίως) θα μπορούσαμε να μεταβούμε από την εποχή του λιγνίτη στις καθαρότερες μορφές ενέργειας (ΑΠΕ) στο άμεσο μέλλον- αυτό έδινε και μια προτεραιοποίηση στις δημόσιες χρηματοδοτήσεις υποδομών. Αντίστοιχα και στο υφιστάμενο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) έχει προβλεφθεί κόστος 1.5 δις € για τους νέους αγωγούς φυσικού αερίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει παράλληλα θεσμοθετήσει στις νέες οδηγίες ότι θα πρέπει να λαμβάνονται ισομερώς υπόψιν τόσο η οικονομική όσο και η κοινωνική αποδοτικότητα των επενδύσεων προσφοράς και ζήτησης ενέργειας όταν πρόκειται να δοθεί δημόσια χρηματοδότηση (Αρχή της Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα – βλ. www.enefirst.eu). Με βάση την αρχή αυτή θα έπρεπε στην περίπτωση της Ελλάδας να εξεταστεί η αποδοτικότητα παρεμβάσεων προώθησης ΑΠΕ και εξοικονόμησης ενέργειας, με τη χρήση σεναρίων, συγκρίνοντάς τα με την επέκταση δικτύων φυσικού αερίου, ώστε να σχεδιαστεί ορθολογικά η ενεργειακή πολιτική που θα απαντήσει στην κρίση στο μεσοπρόθεσμο διάστημα. Σε πρόσφατη μελέτη του Institute for European Energy and Climate Policy για λογαριασμό της Greenpeace Ελλάδας έγινε αυτή η αποτίμηση λαμβάνοντας υπόψιν την οικονομική (Οικονομική Αποδοτικότητα) και την κοινωνική αποδοτικότητα (Ανάλυση Κόστους Οφέλους – όπου λαμβάνει υπόψιν τις έμμεσες οικονομικές, καθώς και οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της επένδυσης). Το κριτήριο επιλογής της διάθεσης χρηματοδότησης στην επέκταση αγωγών του φυσικού αερίου ή της εξοικονόμησης ενέργειας και ΑΠΕ είναι ότι
- Εάν μια επένδυση σε οικονομικούς όρους, με βάση τους δείκτες, δεν είναι αποδοτική, αλλά κοινωνικά είναι επωφελής και αποδοτική, τότε το κράτος θα πρέπει να βοηθήσει προς την υλοποίηση της επένδυσης με τις ανάλογες πολιτικές και χρηματοδοτήσεις.
- Αντίθετα, αν μια επένδυση δεν είναι κοινωνικά αποδοτική, τότε το κράτος δεν θα πρέπει να την χρηματοδοτήσει ανεξάρτητα εάν είναι οικονομικά αποδοτική ή όχι.
Τα σενάρια που εξετάστηκαν ήταν πρακτικά εάν δε δινόταν η χρηματοδότηση για περαιτέρω υποδομές φυσικού αερίου, αλλά αντίθετα για:
Ενεργειακή αναβάθμιση κτιριακού κελύφους
- Το όφελος των νοικοκυριών αφορά τη μείωση του ενεργειακού κόστους λόγω της μειωμένης ζήτησης ενέργειας για θέρμανση και ψύξη χώρων.*
Εγκατάσταση αντλιών θερμότητας
- Το όφελος των νοικοκυριών αφορά τη μείωση του ενεργειακού κόστους λόγω της μείωσης του κόστους ενέργειας για τη θέρμανση χώρων.*
Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων στη στέγη για ενεργειακό συμψηφισμό
- Το όφελος των νοικοκυριών αφορά τη μείωση του ενεργειακού κόστους λόγω της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας που συμψηφίζεται.
Προώθηση κτιρίων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας
- Τα συγκεκριμένα κτίρια δύνανται να επιτευχθούν μέσω του συνδυασμού θερμομόνωσης εξωτερικής τοιχοποιίας, της αντικατάστασης των υφιστάμενων κουφωμάτων με νέα ενεργειακά αποδοτικότερα σε κτίρια κατοικίας και της εγκατάστασης αντλίας θερμότητας.
- Το όφελος των νοικοκυριών αφορά τη μείωση του ενεργειακού κόστους λόγω τόσο της μειωμένης ζήτησης ενέργειας για θέρμανση και ψύξη χώρων, όσο και της λειτουργίας της αντλίας θερμότητας.*
Προώθηση κτιρίων μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας
- Τα συγκεκριμένα κτίρια δύνανται να οδηγηθούν σε μηδενική κατανάλωση ενέργειας μέσω του συνδυασμού θερμομόνωσης εξωτερικής τοιχοποιίας, της αντικατάστασης των υφιστάμενων κουφωμάτων με νέα ενεργειακά αποδοτικότερα σε κτίρια κατοικίας, της εγκατάστασης αντλίας θερμότητας και της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων μέσω του ενεργειακού συμψηφισμού.
- Το όφελος των νοικοκυριών αφορά τη μείωση του ενεργειακού κόστους λόγω τόσο της μειωμένης ζήτησης ενέργειας για θέρμανση και ψύξη χώρων, όσο και της λειτουργίας της αντλίας θερμότητας και των φωτοβολταϊκών συστημάτων.*
Εγκατάσταση λεβήτων φυσικού αερίου
- Το όφελος των νοικοκυριών αφορά τη μείωση του ενεργειακού κόστους λόγω της προώθησης του φυσικού αερίου για θέρμανση χώρων.
- Δεν λήφθηκε υπόψη το κόστος για την εγκατάσταση νέου λέβητα φυσικού αερίου στα νοικοκυριά
*Θεωρήθηκε ότι δεν θα απαιτηθεί από τα ωφελούμενα νοικοκυριά να προβούν στην εγκατάσταση νέου λέβητα φυσικού αερίου (μέσο κόστος 4.000 €) δεδομένης της μειωμένης ζήτησης ενέργειας για θέρμανση χώρων διατηρώντας το υφιστάμενο σύστημα θέρμανσης με αποτέλεσμα να μειωθεί το απαιτούμενο κόστος επένδυσης.
Αποτελέσματα
Οι αντλίες θερμότητας έχουν την υψηλότερη οικονομική αποδοτικότητα, ενώ οι ενεργειακές επεμβάσεις στα σπίτια και τα κτίρια μηδενικής κατανάλωσης έχουν την υψηλότερη κοινωνική αποδοτικότητα
Οι ενεργειακές επεμβάσεις στα σπίτια και τα κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης και μηδενικής κατανάλωσης είναι ακριβά σαν επένδυση, ωστόσο η θετική κοινωνική αποδοτικότητα τους δικαιολογεί την παροχή επιχορήγησης.
Αντίστοιχα, τα φωτοβολταϊκά συστήματα στις στέγες έχουν οριακή κοινωνικής αποδοτικότητας και πρέπει να επιχορηγηθούν.
Η επέκταση αγωγών φυσικού αερίου χαρακτηρίζεται ταυτόχρονα από χαμηλή οικονομική και κοινωνική αποδοτικότητα με αποτέλεσμα να μην προκρίνεται η υλοποίηση του συγκριτικά με τα υπόλοιπα εξεταζόμενα σενάρια.
Μέτρα Πολιτικής
Οι πιο επικερδείς κοινωνικά λύσεις που παρουσιάζονται, αποτελούν την ανακαίνιση του κτιριακού αποθέματος με παράλληλη προώθηση φωτοβολταϊκών στις στέγες (Σενάρια 2, 3, 5)
Η ανακαίνιση θεωρείται σε όλες τις περιπτώσεις οικονομικά βιωσιμότερη από την δημόσια δαπάνη για τα δίκτυα φυσικού αερίου.
Συνεπώς, οι επιδοτήσεις για την ανακαίνιση του κτιριακού κελύφους και των κτηρίων μηδενικής κατανάλωσης θα πρέπει να μπουν στο επίκεντρο των πολιτικών του ΕΣΕΚ, σε συνδυασμό με την αξιολόγηση εναλλακτικών μέσων χρηματοδότησης των απαιτούμενων επενδύσεων
Με βάση το υφιστάμενο ΕΣΕΚ, το ποσοστό ανακαίνισης και αντικατάστασης κτιρίων κατοικίας με νέα σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης δύναται συνδυαστικά να ανέλθει στο 12-15% του συνόλου των κατοικιών μέχρι το έτος 2030.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν ετήσια προγράμματα της τάξης τουλάχιστον του 50% επιδότησης (και με αυξημένα ποσοστά έως 80-90%) προκειμένου να επιτευχθεί το δυναμικό ανακαίνισης των 83,000 νοικοκυριών.
Εάν το 1.5 δις € από την επέκταση των αγωγών φυσικού αερίου δαπανηθεί σε εναλλακτικές τεχνολογίες (με βάση τα Σενάρια 1-5), θα επηρεάσουν σε μεγάλο αριθμό νοικοκυριά με ΦΒ στέγης και αντικατάσταση καυστήρων με αντλίες θερμότητας (250,000 νοικοκυριά).
Είναι εξίσου σημαντική η διευκόλυνση χρηματοδότησης με σκοπό τον εξηλεκτρισμό της θέρμανσης των κατοικιών, αντικαθιστώντας νωρίτερα τους καυστήρες φυσικού αερίου, τόσο με αντλίες θερμότητας όσο και με φωτοβολταϊκά συστήματα που μπορούν να μειώσουν τις ενεργειακές ανάγκες.
Η χρηματοδότηση απαιτείται εμπροσθοβαρώς σε υψηλό ποσοστό για τα νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων καθώς είναι αποκλεισμένα από την ιδιωτική χρηματοδότηση και τα υφιστάμενα προγράμματα δεν έχουν καταφέρει να στοχεύσουν επαρκώς σε αυτά
Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αναθεωρήσει τα σχεδιαζόμενα έργα υποδομών αερίου και αντί αυτών να εκπονήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών, με έμφαση στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά. Mια σειρά προτεινόμενων παρεμβάσεων την επόμενη τετραετία θα βοηθήσει τα νοικοκυριά και ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα να γίνουν ενεργειακά αυτόνομα αντιμετωπίζοντας το υψηλός κόστος ενέργειας που πυροδοτούν τα ορυκτά καύσιμα όπως το αέριο.
Ενδεικτικά τα μέτρα πολιτικής θα έπρεπε:
- Το 2022/2023/2024 να ξεκινήσει άμεσα πρόγραμμα εγκατάστασης αντλιών θερμότητας, το οποίο έχει υψηλή οικονομική βιωσιμότητα. Επισημαίνεται ότι για το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν θα χρειαστεί μεγάλο επίπεδο κρατικής βοήθειας, λόγω της οικονομικής του αποδοτικότητα, αλλά θα πρέπει να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση (όπως π.χ. δανεισμός). Αντίστοιχα συστήνεται το πρόγραμμα εγκατάστασης αντλιών θερμότητας να συνοδευτεί από πρόγραμμα εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στη στέγη με την παροχή επιδότησης με σκοπό τη βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας του. Τα δύο αυτά προγράμματα, ή με τη μορφή “πακέτου” (δηλαδή φωτοβολταϊκά στη στέγη και αντικατάσταση καυστήρων με αντλίες θερμότητας) θα πρέπει να τρέχουν ετήσια για την επόμενη 5ετία.
- Το 2023 και για κάθε έτος θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί μέρος των πόρων των 9.5 δις ώστε να καλύπτεται το ανάλογο ποσοστό των νοικοκυριών για ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων και κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης.»
Αναλυτικότερα η μελέτη βρίσκεται σε αυτό τον το σύνδεσμο
Δρ Βλάσης Οικονόμου, Διευθύνων Σύμβουλος του Ινστιτούτου για την Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Ενέργεια και το Κλίμα (IEECP) www.ieecp.org
Διαβάστε το πλήρες αφιέρωμα του B2Green:
“Θέρμανση – Ψύξη – Αερισμός 2023”,
ΕΔΩ
Ακολουθήστε την ομάδα μας
“Θέρμανση – Ψύξη – Αερισμός”
στο Facebook, πατώντας ΕΔΩ
