Η πρόταση αναθεώρησης του Κανονισμού για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) προς την κατεύθυνση της ενσωμάτωσης ενός νέου κεφαλαίου, του REPowerEU, αποσκοπεί στον μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος της Ε.Ε. προκειμένου να σταματήσει η εξάρτηση της Ε.Ε. από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, τα οποία κοστίζουν στους Ευρωπαίους φορολογουμένους σχεδόν 100 δισ. ευρώ ετησίως, καθώς και στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Τα μέτρα του σχεδίου REPowerEU εκτιμάται ότι δύνανται να ανταποκριθούν στον σκοπό αυτό, μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας, της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού και της ταχύτερης εξάπλωσης ΑΠΕ για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων, ενισχύοντας ταυτόχρονα την οικονομική ανάπτυξη, την ασφάλεια και τη δράση για το κλίμα.
Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) βρίσκεται στο επίκεντρο του σχεδίου REPowerEU, με τον συντονισμένο σχεδιασμό και τη χρηματοδότηση διασυνοριακών και εθνικών υποδομών, καθώς και ενεργειακών έργων και μεταρρυθμίσεων. Η Ε.Ε. προτείνει να γίνουν στοχευμένες τροποποιήσεις στον Κανονισμό RRF για την ενσωμάτωση ειδικού κεφαλαίου REPowerEU στα υφιστάμενα Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας των κρατών-μελών, επιπλέον του μεγάλου αριθμού σχετικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ήδη περιλαμβάνονται. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις (CSRs) στον κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2022 θα τροφοδοτήσουν τη διαδικασία αυτή, με βάση τις ανάγκες που έχουν διαπιστωθεί στον ενεργειακό τομέα.
Τα βασικά πολιτικά σημεία της πρότασης Κανονισμού έχουν ως ακολούθως:
Το περιεχόμενο και πεδίο εφαρμογής του πρόσθετου κεφαλαίου REPowerEU, με βάση τα οποία θα χρηματοδοτηθούν ενεργειακές υποδομές σχετικές με φυσικό αέριο και πετρέλαιο προκειμένου για την ενεργειακή απεξάρτηση της Ε.Ε., καθώς και μέτρα ενεργειακής εξοικονόμησης και αποδοτικότητας, κατά παρέκκλιση της αρχής μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης (DNSH). Σημειώνεται ότι η εν λόγω πρόταση δεν επιφέρει πρόσθετο διοικητικό βάρος για τα κράτη-μέλη δεδομένου ότι στο εν λόγω κεφάλαιο θα δηλωθούν, άπαξ, μέτρα πολιτικής που χρηματοδοτούνται από το RRF και εξυπηρετούν τους ανωτέρω στόχους.
Προθεσμία για δήλωση ενδιαφέροντος από τα κράτη-μέλη για νέα δάνεια (30 ή 45 ημερών) από την έναρξη ισχύος του αναθεωρημένου Κανονισμού, γεγονός που συνεπάγεται τον απαραίτητο προγραμματισμό από τα κράτη-μέλη.
Χρηματοδότηση και κλείδα κατανομής όπου στα αδιάθετα δάνεια του RRF (ύψους περίπου 225 δισ. ευρώ) προβλέπεται και εθελοντική μεταφορά πόρων από Συνοχή, Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, Ταμείο Brexit, καθώς και νέων πόρων αξίας 20 δισ. ευρώ μέσω πρόσθετων δημοπρασιών από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ/ETS), με κλείδα κατανομής των πόρων την προβλεπόμενη από NGEU/RRF.
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα την κλείδα κατανομής των πόρων στα κράτη-μέλη επιδιώκεται διατήρηση κατά το μεγαλύτερο μέρος όσων ισχύουν σε σχέση με υφιστάμενη κλείδα RRF εισάγοντας, ωστόσο, και δείκτες που εκτιμάται ότι αποτυπώνουν επιπτώσεις τρέχουσας κρίσης. Αναφορικά με τη χρηματοδότηση διατυπώνονται από ορισμένα κράτη-μέλη προτάσεις για εναλλακτική αξιοποίηση πόρων από άλλα συναφή ταμεία (π.χ. νέα κεφάλαια μέσου Ταμείου Καινοτομίας). Ο αριθμός των δικαιωμάτων που θα διατεθούν στο Ταμείο Καινοτομίας αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά και να ξεπεράσει τα 600 εκατομμύρια. Δεδομένου ότι η τιμή των δικαιωμάτων έχει αυξηθεί σε επίπεδο κατά 50% υψηλότερα σε σχέση με αρχικές εκτιμήσεις Ε.Ε., το Ταμείο Καινοτομίας πρόκειται να συγκεντρώσει άνω των 55 δισ. ευρώ – σχεδόν 20 δισ. ευρώ περισσότερα από αυτά που είχαν εκτιμηθεί αρχικά. Αυτό το πλεόνασμα εσόδων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για το REPowerEU. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλέπεται ότι τα κεφάλαια που εντέλει θα συγκεντρωθούν εξαρτώνται από τιμές αγοράς.
Σειρά άλλων κρατών-μελών (και αναμένεται μελλοντικά και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) εκφράζουν έντονες επιφυλάξεις σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση πρόσθετων κεφαλαίων από το σύστημα ΣΕΔΕ/ETS για λόγους υπονόμευσης περιβαλλοντικών στόχων καθώς και για δημοσιονομικούς λόγους, δεδομένου ότι η αύξηση εσόδων σε ενωσιακό επίπεδο, λόγω αυξημένων δημοπρασιών, συνεπάγεται μειωμένα αντίστοιχα εθνικά έσοδα. Οσο για την κλείδα κατανομής θεωρείται ότι αυτή ως έχει αποτυπώνει επιπτώσεις πανδημίας και όχι τρέχουσας γεωπολιτικής/ενεργειακής κρίσης. Σημειώνεται ότι η Ε.Ε. τονίζει ότι το REPowerEU δεν είναι ένα αυτόνομο εργαλείο σχετικό με τη διαχείριση της ουκρανικής κρίσης αλλά αναπόσπαστο τμήμα του NGEU/RRF το οποίο είναι ένα εργαλείο συνοχής με βασικό κριτήριο το κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Επιπλέον, σε πρόσφατη έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ε.Ε. (Ιούλιος 2022) αν και αναγνωρίζεται η ιδιαίτερη σημασία της πρότασης για την ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας της Ε.Ε., εντούτοις καταγράφονται συγκεκριμένες προκλήσεις οι οποίες σχετίζονται:
- Με τις πιθανότητες κατάτμησης της ενιαίας αγοράς ενέργειας δεδομένου ότι στρατηγικά τα έργα προτείνονται από τα κράτη-μέλη με βάση εθνικές προτεραιότητες.
- Τις χρονικές καθυστερήσεις στην εφαρμογή των έργων του REPowerEU.
- Τη δυνατότητα χρηματοδότησης των έργων με βάση τον χρηματοδοτικό φάκελο του RΕPowerEU.
- Την κλείδα κατανομής δεδομένου ότι δεν αντικατοπτρίζει τις υφιστάμενες προκλήσεις και τις πραγματικές επενδυτικές ανάγκες.
- Την παρέκκλιση από την αρχή της μη σημαντικής επιβάρυνσης (DNSH) και τις περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις.
- Εκφράζονται επιφυλάξεις για προτεινόμενους δείκτες αξιολόγησης από την Επιτροπή.
Σε κάθε περίπτωση η αναγκαιότητα άμεσης πολιτικής απάντησης σε υφιστάμενες ενεργειακές προκλήσεις εκτιμάται ότι θα συμβάλει στην επίτευξη συμβιβασμού για υιοθέτηση της πρότασης από το Συμβούλιο ECOFIN. Η εν λόγω υιοθέτηση αναμένεται να συνδράμει την επενδυτική προσπάθεια της χώρας μας για την περαιτέρω ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας. Η διασύνδεση δε της πρότασης με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας διασφαλίζει μεγάλο μέρος της κλείδας κατανομής πόρων και την περαιτέρω δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων.
ΑΘΗΝΑ ΚΑΛΥΒΑ
H κ. Αθηνά Καλύβα είναι επικεφαλής Οικονομικής Μονάδας Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην Ε.Ε., τ. γενική γραμματέας Φορολογικής Πολιτικής και Δημόσιας Περιουσίας υπ. Οικονομικών.
