«Το ευρωπαϊκό αφήγημα για την ενέργεια συχνά συγχέει δύο διαφορετικές ιδέες: τις δυνάμεις της αγοράς και τον σχεδιασμό της αγοράς» γράφει ο κ. Νίκος Τσάφος, σύμβουλος του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη σε θέματα ενέργειας, σε εκτενή ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα που εξηγεί και τις ελληνικές θέσεις.
Όπως υποστηρίζει ο κ. Τσάφος, «οι δυνάμεις της αγοράς λένε ότι η Ευρώπη πρέπει να πληρώσει περισσότερα για την ενέργεια. Αλλά ο σχεδιασμός της αγοράς μπορεί να καθορίσει πόσο περισσότερο» πρέπει να πληρώσουν. «Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από τις δυνάμεις της αγοράς. Μπορούμε όμως να σχεδιάσουμε τις αγορές με διαφορετικό τρόπο».
Ο σύμβουλος του πρωθυπουργού θεωρεί πως η ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου υποφέρει από δύο αστοχίες. «Πρώτον, ένας κυρίαρχος παίκτης μπορεί εύκολα να χειραγωγήσει τις τιμές για να εξυπηρετήσει τους πολιτικούς του σκοπούς» (σ.σ. βλέπε Gazprom και Ρωσία). Ο κ. Τσάφος γράφει πως «καμία κυβέρνηση δεν θα άφηνε μια εγχώρια αγορά να λειτουργεί υπό τέτοιες πιέσεις, χωρίς να παρεμβαίνει. Γιατί πρέπει να το κάνει η Ευρώπη;».
Η δεύτερη αστοχία είναι η χαμηλή ρευστότητα με τον Ν. Τσάφο να παραπέμπει στις διεθνείς τιμές του φυσικού αερίου (TTF) που μέσα σε λίγες ώρες την Τετάρτη υποχώρησαν κατά 60 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Σε όρους πετρελαίου σημαίνει πως εντός ωρών η τιμή του μαύρου χρυσού έχασε 100 δολάρια! Προσθέτει πως αυτές οι απότομες διακυμάνσεις, μέσα από περιορισμένες συναλλαγές στις διεθνείς αγορές, καθορίζουν τελικά την τιμή που πληρώνουμε όλοι μας!
Σύμφωνα με τον κ. Τσάφο οι τιμές των συμβολαίων TTF «δεν αντικατοπτρίζουν καν την τιμή που απαιτείται για την προσέλκυση της προσφοράς στην Ευρώπη». Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) διαπραγματεύεται με μεγάλη έκπτωση έναντι του TTF, γεγονός «που αντανακλά περιφερειακά σημεία συμφόρησης», προβλήματα στις υποδομές υποδοχής του LNG σε συγκεκριμένες χώρες – αγορές. Ωστόσο, «η τιμή του TTF περιλαμβάνεται σε όλες τις συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας».
Στο ερώτημα αν υπάρχει διαφορετικός τρόπος τιμολόγησης του φυσικού αερίου ο Ν. Τσάφος απαντάει πως μόλις πρόσφατα η Ευρώπη άρχισε να χρησιμοποιεί το μοντέλο τιμολόγησης με βάση τη διαθεσιμότητα σε τοπικούς κόμβους (GOG) έπειτα από πολλά χρόνια που το αέριο τιμολογούνταν με βάση τη διεθνή τιμή του πετρελαίου. Συνεπώς «κανείς δεν πρέπει να κοιτάζει το status quo και να λέει «αυτός είναι ο μόνος τρόπος». Δεν είναι. Δεν ήταν μέχρι πολύ πρόσφατα».
Ο ίδιος δηλώνει «μπερδεμένος από το σεβασμό» στο σημερινό μοντέλο λειτουργίας της αγοράς ενέργειας με βάση την οριακή τιμή, «σαν να είναι κάτι ιερό». Ο κ. Τσάφος υπενθυμίζει πως ήδη εφαρμόζονται μηχανισμοί παράκαμψης αυτού του μοντέλου, μέσω δημοπρασιών, κ.λπ. ώστε τελικά να «αποκτήσουμε το σύστημα που θέλουμε».
Για το κρίσιμο ζήτημα που αφορά τη μείωση της ζήτησης, για το οποίο επετεύχθη προ εβδομάδων συμφωνία με στόχο περιορισμό της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15%, ο σύμβουλος του πρωθυπουργού σε θέματα ενέργειας θεωρεί πως «πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, ανεξάρτητα από τον τρόπο». Δηλώνει θετικός σε παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας, βελτίωσης ενεργειακής απόδοσης, αλλαγής καυσίμου, κ.α. Τονίζει, όμως, πως «δεν μπορούμε να «ισορροπήσουμε την αγορά» συνθλίβοντας τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά». Όπως γράφει, «σε ακραίες τιμές, η ζήτηση πέφτει. Αλλά με ποιο κόστος; Και πόσο από αυτό οφείλεται σε ελαττωματικό σχεδιασμό της αγοράς;».
Οι ελληνικές προτάσεις
Σε σχέση με τα σενάρια που φαίνεται πως εξετάζουν στις Βρυξέλλες ενόψει του έκτακτου συμβουλίου των υπουργών Ενέργειας την επόμενη Παρασκευή και των ανακοινώσεων της Κομισιόν στις 14 Σεπτεμβρίου, ο κ. Τσάφος τονίζει πως «υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι σχεδιασμού και οργάνωσης αγορών ενέργειας. Η Ελλάδα έχει προτείνει πολλά -και αυτές οι ιδέες κερδίζουν έδαφος καθώς αυξάνεται η δυναμική για πιο αποφασιστική δράση».
Ένα από τα μέτρα, όπως γράφει, είναι η παρέμβαση στην τιμή του φυσικού αερίου (TTF) «επιβάλλοντας κάποιου είδους ανώτατο όριο και θέτοντας αυστηρότερους κανόνες στις συναλλαγές (περιορισμός διακυμάνσεων, περιορισμός των συναλλαγών σε φυσικούς παίκτες κ.λπ.). Αυτή είναι μια ιδέα που η Ελλάδα πιέζει από τον Μάρτιο. Ήρθε η ώρα της». Στις αρχές Μαρτίου ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης είχε στείλει στην πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιστολή στην οποία πρότεινε μεταξύ άλλων και το πλαφόν στο φυσικό αέριο ώστε να αποσυνδεθεί η διεθνής τιμή του αερίου από την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.
Ένα άλλο μέτρο κατά τον κ. Τσάφο, θα μπορούσε να είναι «ένα οργανωμένο σχέδιο για τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας με στοχευμένες αποζημιώσεις». Υπενθυμίζει και τον μηχανισμό που εφαρμόζει από αρχές Ιουλίου η Ελλάδα για την άντληση των υπερεσόδων από τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του οποίου έχουν συγκεντρωθεί μέσα σε δύο μήνες περίπου 1,5 δισ. ευρώ για τη στήριξη των νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Ο ίδιος αποκαλύπτει πως η ελληνική πρόταση που είχε καταθέσει με non paper στα τέλη Ιουλίου στην Ε.Ε. για αλλαγή του μοντέλου διαμόρφωσης των τιμών στην «αγορά επόμενης ημέρας» αποτελεί αντικείμενο συζήτησης αυτές τις ημέρες στις Βρυξέλλες και στις επιτροπές που επεξεργάζονται τις προτάσεις.
Ο Ν. Τσάφος καταλήγει πως «οι τιμές της ενέργειας θα είναι υψηλότερες από ό,τι στην προ-εισβολής εποχή. Αλλά το «πόσο» υψηλότερες εξαρτάται όχι μόνο από την προσφορά και τη ζήτηση αλλά από τον σχεδιασμό της αγοράς». Όπως γράφει, «οι λογικοί άνθρωποι μπορούν να διαφωνούν στις λύσεις. Η Ελλάδα έχει παρουσιάσει πολλές. Αλλά δεν πρέπει να συγχέουμε τις δυνάμεις της αγοράς με τον σχεδιασμό της αγοράς».
Φώτης Κόλλιας
