Ακραία, αλλά πολύ πιθανή θεωρείται από τη ΡΑΕ η διακοπή του ρωσικού φυσικού αερίου κατά τον ερχόμενο χειμώνα, με καταστροφικές συνέπειες στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας.
Το ενδεχόμενο αυτό περιλαμβάνεται στα δύο από τα 16, συνολικά σενάρια κρίσης που εξετάστηκαν και προσομοιώθηκαν από τον Ρυθμιστή, στο πλαίσιο του Σχεδίου Ετοιμότητας Αντιμετώπισης Κινδύνων στον τομέα ηλεκτρισμού ανάμεσα στα έτη 2021 και 2024, το οποίο κατήρτισε και έθεσε σε δημόσια διαβούλευση από τις 10 έως και τις 24 Ιουνίου.
Η χώρα μας έχει υποχρέωση να εκπονήσει ανάλογο σχέδιο, σε εφαρμογή του Κανονισμού 2019/941 του Ευρωκοινοβουλίου και του Συμβουλίου, προκειμένου να είναι σε θέση να διαχειριστεί βάσει κοινών κανόνων κρίσιμα περιστατικά. Οι παράγοντες κινδύνου που περιλαμβάνονται στα 16 σενάρια προέκυψαν με τη συνεργασία όλων των Διαχειριστών (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΣΦΑ, ΔΑΠΕΕΠ, Δικτύων Διανομής Φυσικού Αερίου), καθώς και ηλεκτροπαραγωγών και προμηθευτών αερίου. Το σχέδιο που εκπονήθηκε αφορά στο διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας, ενώ για το μη διασυνδεδεμένο (νησιά) η ΡΑΕ θα καταρτίσει άλλη μελέτη.
Η διακοπή τροφοδοσίας φυσικού αερίου προβλέπεται, με βάση το σχετικό σενάριο, να διαρκέσει τρεις μήνες, από την 1/1/2023 έως τις 31/3/2023. Περιλαμβάνει δύο υπό-σενάρια, ένα χωρίς τη νέα μονάδα της ΔΕΗ Πτολεμαΐδα V και ένα με τη μονάδα σε κανονική λειτουργία. Το πρώτο χαρακτηρίζεται ως κίνδυνος ακραίος αλλά πολύ πιθανός και το δεύτερο κίνδυνος πολύ υψηλός και, επίσης, πολύ πιθανός. Και στις δύο περιπτώσεις οι συνέπειες θεωρούνται από καταστροφικές έως κρίσιμες, καθώς συνεπάγονται, ανθρώπινες απώλειες, εθνικό black out και σημαντικές διασυνοριακές επιπτώσεις. Εάν γίνει πραγματικότητα το σενάριο αυτό, ανάμεσα στα μέτρα που προτείνονται (υφιστάμενα και νέα) περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι κυλιόμενες διακοπές φορτίου, κάτι που σημαίνει ότι θα υπάρξει πρόβλημα ηλεκτροδότησης για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, αυξημένη λειτουργία λιγνιτικών και υδροηλεκτρικών μονάδων, αύξηση παραγωγής λιγνίτη και λειτουργία μονάδων με εναλλακτικό καύσιμο (ντίζελ).
Κυβερνοεπιθέσεις και ακραία καιρικά φαινόμενα
Οι κυβερνοεπιθέσεις και ακραία καιρικά φαινόμενα (πολύ χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα, καύσωνες το καλοκαίρι) είναι οι τρεις επόμενοι κίνδυνοι που βρίσκονται ψηλά στην κλίμακα της προσοχής του σχεδίου της ΡΑΕ.
Ειδικότερα, για τις κυβερνοεπιθέσεις, που μπορεί να συμβούν ανά πάσα στιγμή, εξετάζονται δύο σενάρια. Το πρώτο αφορά σε επίθεση από χάκερς σε κρίσιμα συστήματα του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, με άμεση επίπτωση στη λειτουργία της χρηματιστηριακής αγοράς, την αλλοίωση των χρηματιστηριακών συναλλαγών και σημαντικές οικονομικές απώλειες για τους συμμετέχοντες. Το δεύτερο έχει να κάνει με επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές, ηλεκτροπαραγωγούς και άλλους φορείς, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί η ομαλή τροφοδοσία της χώρας με ηλεκτρισμό, χωρίς να αποκλείεται το black out.
Οι κυβερνοεπιθέσεις εκλαμβάνονται ως πολύ υψηλός κίνδυνος, με πιθανότητα να συμβούν και καταστροφικές, έως κρίσιμες συνέπειες στο ηλεκτρικό σύστημα. Γι’ αυτό το ενδεχόμενο ανάμεσα στα υφιστάμενα και νέα μέτρα που προτείνονται είναι, μεταξύ άλλων, η περαιτέρω θωράκιση και αναβάθμιση των συστημάτων και υποδομών με νέες τεχνολογίες, η βελτιστοποίηση της διαχείρισης με καταπολέμηση του κυβερνοεγκλήματος, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ολοκληρωμένου πλαισίου κυβερνοασφάλειας, η συνεχής παρακολούθηση και ανάλυση συμβάντων μέσω εξειδικευμένου Κέντρου Επιχειρήσεων Ασφάλειας, κλπ.
Σε ό,τι αφορά, εξάλλου, τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και τις χιονοπτώσεις τον χειμώνα και τον καύσωνα το καλοκαίρι η ΡΑΕ στα αντίστοιχα σενάρια κρούει τον κώδωνα για ακραίο και πολύ υψηλό κίνδυνο, αρκετά πιθανόν να προκύψει, με καταστροφικές έως κρίσιμες επιπτώσεις στο ηλεκτρικό σύστημα, ειδικά όταν συνδυάζονται με αυξημένη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, χαμηλή παραγωγή ΑΠΕ, περιορισμένα υδροηλεκτρικά και μειωμένη απόδοση θερμικών μονάδων. Τα δύο αυτά σενάρια έχουν πάψει να είναι θεωρία, αλλά έγιναν απειλητική πραγματικότητα τον χειμώνα και το καλοκαίρι του 2021, αλλά και φέτος τον χειμώνα, ελέω κλιματικής κρίσης.
Οι πυρκαγιές τους καλοκαιρινούς μήνες κατηγοριοποιούνται, επίσης, ως πολύ πιθανόν να συμβούν, έχουν γίνει άλλωστε μόνιμο φαινόμενο στη χώρα μας, ωστόσο, οι συνέπειες τους στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας εκλαμβάνονται στο αντίστοιχο σενάριο της ΡΑΕ ως ασήμαντες, καθώς θεωρούνται αντιμετωπίσιμες εσωτερικά από τον φορέα που αφορούν.
Αρκετά πιθανός και πολύ υψηλός χαρακτηρίζεται ο κίνδυνος εμφάνισης πλημμυρών τους χειμερινούς μήνες, με επιπτώσεις, που διαβαθμίζονται από κρίσιμες έως ασήμαντες, στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής και στην ικανότητα των μονάδων παραγωγής να παρέχουν υπηρεσίες εξισορρόπησης.
Τέσσερα ακόμη σενάρια που περιλαμβάνουν κινδύνους αρκετά πιθανό να συμβούν συνδέονται με καιρικά φαινόμενα (ανεμοθύελλες), βλάβες εξοπλισμού στο σύστημα, καθώς και την απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων σε συνδυασμό με τη διασύνδεση της Κρήτης (με ή χωρίς την Πτολεμαΐδα V). Σε αυτές τις περιπτώσεις οι συνέπειες χαρακτηρίζονται από μικρές έως ασήμαντες.
Η απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων εξετάζεται και σε ένα ακόμη σενάριο σε συνδυασμό με την καθυστέρηση νέων μονάδων να ενταχθούν στο σύστημα, το οποίο, μάλιστα, είναι πολύ κοντά μας, αφορά στον επόμενο χειμώνα. Αυτός ο κίνδυνος θεωρείται πιθανόν να συμβεί, με μεγάλες συνέπειες στο ηλεκτρικό σύστημα, γιατί συσχετίζεται με την ομαλή τροφοδοσία ηλεκτρισμού, με ενδεχόμενο τις περικοπές φορτίων και την επίδραση στο διασυνοριακό εμπόριο.
Οι προτεραιότητες αντιμετώπισης
Στο σχέδιο της ΡΑΕ γίνεται, τέλος, προτεραιοποίηση ως προς τον σχεδιασμό των μέτρων αντιμετώπισης. Στα σενάρια μη ανεκτού κινδύνου εντάσσονται, η διακοπή του ρωσικού αερίου, κύμα ψύχους-χιόνια, καύσωνας και κυβερνοεπίθεση σε ενεργειακές υποδομές.
Σε αυτά του μη επιθυμητού κινδύνου είναι, οι πλημμύρες, η κυβερνοεπίθεση στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, η πανδημία, οι πυρκαγιές, η απόσυρση λιγνιτικών-διασύνδεση Κρήτης χωρίς την Πτολεμαϊδα V, βλάβες στον εξοπλισμό δικτύων, ανεμοθύελλες και απόσυρση λιγνιτικών σε συνδυασμό με καθυστέρηση ένταξης νέων μονάδων.
Σενάρια ανεκτού κινδύνου θεωρούνται, η απόσυρση λιγνιτικών-διασύνδεση Κρήτης με Πτολεμαϊδα V, σεισμός και με το ηλεκτρικό καλώδιο σύνδεσης με την Ιταλία εκτός λειτουργίας.
Αθηνά Καλαϊτζόγλου
