του Λάμπρου Κίσσα, Πολεοδόμου-Χωροτάκτη Μηχ.,Msc./123kissas@gmail.com
.
Με αφορμή το νέο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις απαλλοτριώσεις για την υλοποίηση των εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων του ν.4759/20, κάποιοι Δήμοι της χώρας το “προσέλαβαν” ως ευκαιρία (βλ. άρθρο 92) για την εκπόνηση Επιχειρησιακών Σχεδίων προς εξασφάλιση κοινόχρηστων (ΚΧ) & κοινωφελών χώρων (ΚΦ) και κάποιοι άλλοι ως ευκαιρία, για “αποδέσμευση ακινήτων”, πανηγυρίζοντας ταυτόχρονα για το γεγονός, πως από το 2015 έως σήμερα απαλλοτρίωσαν και αποζημίωσαν μόνο ένα ακίνητο για την εφαρμογή του σχεδίου πόλης.
Οι Δημοτικές Αρχές που θέλουν να εφαρμόσουν και να υλοποιήσουν τα εγκεκριμένα σχέδια πόλεων, προς όφελος των πολιτών (δημοτών και μη), δίνοντας προς χρήση τους ΚΧ & ΚΦ χώρους που προβλέπονται από τα σχέδια πόλεων, σαφώς και άμεσα, θα πρέπει να προχωρήσουν στην εκπόνηση μελέτης «Επιχειρησιακού Σχεδίου για την εξασφάλιση κοινόχρηστων & κοινωφελών χώρων», με χρηματοδότηση είτε από το Πράσινο Ταμείο είτε από ιδίους πόρους. Η εκπόνηση της μελέτης αυτής, αποτελεί και υποχρέωση κάθε Δήμου να την εκπονήσει βάσει του Ν.4759/2020 άρθρο 92.
Δηλαδή, για τον προγραμματισμό της ολοκλήρωσης της εφαρμογής του σχεδίου πόλης και την απόκτηση των χαρακτηρισμένων ΚΧ και ΚΦ χώρων, οι δήμοι καταρτίζουν επιχειρησιακό σχέδιο, στο οποίο καταγράφονται και κατηγοριοποιούνται οι χαρακτηρισμένοι από το σχέδιο πόλης κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι. Οι πιο πάνω χώροι, των οποίων δεν έχει συντελεσθεί η απαλλοτρίωση ιεραρχούνται, ανά δήμο ή δημοτική ενότητα ή δημοτική κοινότητα, με βάση την αναγκαιότητά τους για τον ευρύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό, της πολεοδομικής σημασίας τους, για την πόλη και αποζημιώνονται οι ιδιοκτήτες τους, προς υλοποίηση του σχεδίου.
Είναι μία ευκαιρία για τους Δήμους, μέσω του άρθρου 92, να ¨τακτοποιήσουν¨ τα του οίκου τους, απαλλάσσοντας τους ιδιοκτήτες από μία ιδιότυπη ¨ομηρία¨ των περιουσιών τους.
Οι πιο μυημένοι στον πολεοδομικό σχεδιασμό, γνωρίζουν βεβαίως πως, εκτός των οριζομένων των άρθρων 88 έως 91 του ν.4759/20, εξακολουθούν και ισχύουν για τις απαλλοτριώσεις και την σχετική επίσπευσή τους, το άρθρο 75 του Ν.Δ/τος της 17.7.1923, όπως και το άρθρο 17 του ν.2508/97.
Θα πρέπει να σημειωθεί πως, δεν αρκεί μόνο η καλή πρόθεση των Δημοτικών Αρχών. Θα πρέπει κι οι αποφάσεις τους, που σχετίζονται με τις επισπεύσεις των απαλλοτριώσεων να είναι και νομικά στέρεες, για οικονομία χρόνου και χρήματος.
Πράγματι, στο άρθρο 75 του Ν.Δ/τος της 17.7.1923, «…Περί Σχεδίων Πόλεων…» προβλέπεται η δυνατότητα, όχι μόνο του Δημοσίου, αλλά και των Δήμων να προκαταβάλλουν για λογαριασμό και εις βάρος των υπόχρεων, τις απαιτούμενες δαπάνες, προς εκπλήρωση του σχεδίου πόλης.
Εμβαθύνοντας όμως, στις διατάξεις του άρθρου 75, θα πρέπει να επισημανθεί πως ο νομοθέτης, αναγράφει τον όρο “δαπάνη” και δεν εννοεί ως δαπάνη την αποζημίωση των απαλλοτριωμένων. Ο νομοθέτης κάνει χρήση των όρων αυτών και κάνει διάκριση στα προηγούμενα άρθρα του Ν.Δ/τος του `23 και εννοεί για δαπάνες που αναφέρονται στην εκτέλεση τεχνικών ¨έργων¨. Δηλαδή, το άρθρο 75, δεν περιλαμβάνει τις περιπτώσεις του καθορισμού και της καταβολής της προσωρινής αποζημίωσης από ρυμοτομίες ή προσκυρώσεις. Για τις υποχρεώσεις από ρυμοτομίες ή προσκυρώσεις, ισχύουν τα αναγραφόμενα στα άρθρα 33 & 34 του Ν.Δ/τος του `23. (Κ. Χορομίδης 2002:868, Δ. Χριστοφιλόπουλος 1983:227).
Προς επίρρωση των παραπάνω, έρχεται και η γραμματική διατύπωση της διάταξης (βλ. «έργα»), από την οποία συνάγεται πως η αληθινή βούληση του νομοθέτη δεν περιλαμβάνει την καθορισμένη αποζημίωση για τις πολεοδομικές απαλλοτριώσεις. Η άποψη αυτή ενισχύεται, ειδικότερα και από τις παρ.2 & 3 του άρθρου 75, όπου αναγράφεται σε «…εκτέλεσιν των έργων…», των οποίων ο απολογισμός για τον λογαριασμό των υπόχρεων καταβαλλομένων δαπανών, καταβάλλεται και εγκρίνεται από τον Υπουργό Συγκοινωνιών.
Η κατάθεση αποζημίωσης ρυμοτομούμενων από τρίτους, μπορεί να γίνει και με τις διατάξεις του άρθρου 17 του ν. 2508/97, μόνο όμως, για χώρους που προβλέπονται από το εγκεκριμένο σχέδιο ως ¨Κοινόχρηστος Χώρος¨. Με σχετική Υπουργική Απόφαση, καθορίστηκαν η διαδικασία και ο τρόπος εφαρμογής του παραπάνω άρθρου.
Δεν θα πρέπει όμως, να συσχετίζονται ή να θεωρούνται ανάλογες, οι διατάξεις επίσπευσης των άρθρων 75 του Ν.Δ/τος του `23 και του άρθρου 17 του ν.2508/97.
Και αυτό γιατί, η κτίση των κοινόχρηστων χώρων με την παλιά διαδικασία (ν. Δ/τος της 17.7.1923) στηρίζεται στις συνταγματικές επιταγές του άρθρου 17. Με τις διατάξεις του Ν/Δ/τος του `23, για την απαλλοτρίωση των ακινήτων που καταλαμβάνονται από ΚΧ ή ΚΦ χώρους, απαιτείται η σύνταξη και έγκριση πράξεων ρυμοτομίας ή προσκύρωσης και αναλογισμού (διοικητική διαδικασία). Και βεβαίως, ακολουθεί ο δικαστικός προσδιορισμός και η καταβολή της πλήρους αποζημίωσης (δικαστική διαδικασία). Μόνο με την περάτωση της διοικητικής & δικαστικής διαδικασίας, συντελείται η απαλλοτρίωση και είναι δυνατή η κατάληψη του ακινήτου και η απόδοσή του σε κοινή χρήση. (Δ. Χριστοφιλόπουλος 2007:203, Β. Σκουρής 1991:145). Η πράξη αναλογισμού, είναι μέρος, όχι της κήρυξης, αλλά της διαδικασίας εξέλιξης και ολοκλήρωσης της ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης.
Ενώ, για την κτίση των κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων, μετά το 1983 και ειδικότερα μετά την έγκριση του ν.1337/83 (άρθρα 8 & 12), ο συνταγματικός νομοθέτης με το άρθρο 24, έθεσε κάποιους γενικούς κανόνες, διαφορετικούς από το Ν.Δ/γμα `23 και του άρθρου 17 του Συντάγματος. Το άρθρο 24 του Συντάγματος, θα λέγαμε πως είναι προσαρμοσμένο στις νέες αντιλήψεις σχεδιασμού (Δ. Χριστοφιλόπουλος 1990:141).
Σε κάθε περίπτωση, ενώ το τεχνικό κομμάτι (πίνακες, διαγράμματα, κλπ) είναι εύκολο, επιτρέψτε μου να πω, πως το μοντέλο της διαδικασία απόκτησης των ΚΧ, μέσω των διατάξεων του Ν.Δ/τος του `23, είναι αποτυχημένο. Από την εμπειρία μου, η αποτυχία εδράζεται κυρίως στην αδυναμία καταβολής των απαιτούμενων αποζημιώσεων, αλλά και στην αναποτελεσματικότητα/αδιαφορία των Δήμων, να εφαρμόσουν εγκεκριμένα σχέδια, που οι ίδιοι ενέκριναν/ψήφισαν!
Εν κατακλείδι, για την απαλλοτρίωση των ακινήτων που καταλαμβάνονται από ΚΧ ή ΚΦ χώρους, σε σχέδια όπου εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν.Δ/τος του `23, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, απαιτείται η σύνταξη και έγκριση πράξεων ρυμοτομίας (ή προσκύρωσης) και αναλογισμού, ακολουθεί ο δικαστικός προσδιορισμός και η καταβολή της πλήρους αποζημίωσης. Μόνο με την περάτωση της διοικητικής & δικαστικής διαδικασίας, συντελείται η απαλλοτρίωση και είναι δυνατή η κατάληψη του ακινήτου και η απόδοσή του σε κοινή χρήση. Βεβαίως, φορέας υλοποίησης του σχεδίου πόλης είναι ο οικείος Δήμος και όχι ο εκάστοτε Υπουργός.
Οι ταχύτητες, όμως, του ν.4759/20, για τα θέματα των απαλλοτριώσεων και κυρίως, για την κατά το δυνατόν ταχύτερη ολοκλήρωση του χωρικού σχεδιασμού (εκπόνηση ΤΠΣ, ΕΠΣ και ΡΣΕ), είναι μεγάλες και οι διαδικασίες απόκτησης ΚΧ & ΚΦ χώρων, πρέπει να αλλάξουν, καθόσον οι διαδικασίες του Ν.Δ/τος του `23, αποτελούν τροχοπέδη για την έγκαιρη υλοποίηση του σχεδιασμού, που σχετίζεται πια και με χρηματοδοτικά προγράμματα, με συγκεκριμένους χρόνους υλοποίησης, κλπ.
Το Υπ.Εν. είναι γνώστης των παραπάνω προβληματισμών και είναι ευτυχής συγκυρία που το σύνολο της ηγεσίας του, αποτελείται από συναδέλφους μηχανικούς. Ας ελπίσουμε πως, η δυναμική που υπάρχει εντός των συναδέλφων, θα δώσει άμεσα λύσεις για την ολοκλήρωση του χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού της χώρας και όχι ελπίδα για λύσεις.
του Λάμπρου Κίσσα, Πολεοδόμου-Χωροτάκτη Μηχ.,Msc./123kissas@gmail.com
