Το 2004, με τις αθρόες εισαγωγές φοινίκων λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων εμφανίστηκε στη χώρα μας το κόκκινο σκαθάρι. Ο «εισβολέας» κατάφερε μέσα σε λίγα χρόνια να εξολοθρεύσει πολλά είδη φοινίκων σε κάθε γωνιά της χώρας, φέρνοντας για πρώτη φορά στη δημόσια σφαίρα το πρόβλημα των ξενικών ειδών εντόμων. Δεν είναι όμως το μόνο – οι εντομολόγοι έχουν καταγράψει περί τα 500 διαφορετικά είδη «εισβολέων», κάποια από τα οποία εξίσου επιβλαβή. Σε μια προσπάθεια να ενισχύσουν τη γνώση, μια ομάδα επιστημόνων δημιούργησε ιστοσελίδα στην οποία οποιοσδήποτε μπορεί να βοηθήσει στην καταγραφή τους.
«Τα έντομα είναι η μεγαλύτερη ζωική ομάδα στον πλανήτη. Είναι επόμενο λοιπόν ο μεγαλύτερος αριθμός ξενικών ειδών στην Ευρώπη να είναι έντομα», εξηγεί ο Χρήστος Γεωργιάδης, έφορος της εντομολογικής συλλογής του Μουσείου Ζωολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και γραμματέας της Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρείας. «Υπολογίζεται ότι το 30% των ξενικών ειδών εντόμων είναι κολεόπτερα (λ.χ. σκαθάρια), το 25% είναι ημίπτερα (λ.χ. βρωμούσες), υμενόπτερα (λ.χ. σφήκες, μέλισσες, μυρμήγκια) είναι το 15%, λεπιδόπτερα (λ.χ. σκόροι, πεταλούδες, νυχτοπεταλούδες) είναι το 10%, ενώ δίπτερα (λ.χ. μύγες) περίπου το 7%». Στην Ελλάδα έχουν μέχρι στιγμής καταγραφεί 496 «εισβολικά» είδη εντόμων. Ανάμεσα σε αυτά που καταγράφηκαν πρόσφατα είναι μια πασχαλίτσα, μια μύγα και μια νυχτοπεταλούδα. «Η πασχαλίτσα, αν και… όμορφη, δημιουργεί προβλήματα σε αυτόχθονα είδη και εξαπλώνεται γρήγορα, εκτοπίζοντας άλλα είδη καθώς χρησιμοποιεί τις πηγές διατροφής και τους χώρους διαβίωσής τους», εξηγεί ο κ. Γεωργιάδης. «Η μύγα είναι ένα από τα είδη που έχουν εισαχθεί για βιολογική καταπολέμηση άλλων εντόμων – συγκεκριμένα ενός είδους βρωμούσας. Αν και δεν φαίνεται να δημιουργεί πρόβλημα μέχρι στιγμής, δεν γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθεί στο μέλλον. Τέλος η νυχτοπεταλούδα (η προνύμφη της, συγκεκριμένα) τρέφεται με κάποια είδη καλλωπιστικών φυτών που έχουμε και στην Ελλάδα και η εξάπλωσή της θα δημιουργήσει πρόβλημα στη βιωσιμότητα και φυσικών πληθυσμών ορισμένων από αυτά».
Για να δημιουργηθεί μια ανοιχτή βάση δεδομένων για όλη αυτή την πληροφορία, μια ομάδα εντομολόγων δημιούργησε τον Μάιο την ιστοσελίδα Alientoma (alientoma.myspecies.info). «Η βασική ιδέα ήταν να δημιουργήσουμε μια πύλη ανταλλαγής πληροφοριών, για να προωθήσουμε τη συμμετοχή των πολιτών στην καταγραφή», εξηγεί ο κ. Γεωργιάδης. «Ηδη μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα (λ.χ. ομάδες στο Facebook) οι πολίτες έχουν μέσω των αναρτήσεών τους συμβάλει στην εξακρίβωση της παρουσίας ξενικών ειδών και στη χαρτογράφησή τους. Στο Alientoma παρέχουμε οδηγίες στους πολίτες πώς μπορούν να κάνουν σωστά μια καταγραφή, από τη φωτογράφιση ενός είδους μέχρι τη συλλογή ενός δείγματος».
Ερευνητικό πρόγραμμα
Να σημειωθεί ότι την περίοδο αυτή (και έως την άνοιξη του 2023) βρίσκεται σε εξέλιξη και στη χώρα μας ένα μεγάλο ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα (χρηματοδοτείται από το Interreg) που ονομάζεται INVALIS («Προστατεύοντας τη βιοποικιλότητα της Ευρώπης από τα χωροκατακτητικά ξενικά είδη»). Στο πρόγραμμα συμμετέχουν επτά εταίροι από επτά χώρες, ενώ επικεφαλής είναι ο ελληνικός Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Στόχος του προγράμματος είναι η διαμόρφωση και εφαρμογή περιβαλλοντικών πολιτικών για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ξενικών χωροκατακτητικών ειδών.
Γιώργος Λιάλιος
